Het wachten op een landelijk plan voor stikstof duurt lang, terwijl sommige gemeenten staan te trappelen om aan de slag te gaan. In Ede bedacht wethouder Van der Schans daarom een manier om alvast proactief aan de slag te gaan.

Terwijl heel Nederland wacht op de definitieve stikstofplannen, kan een klein aantal boeren mogelijk wel uitbreiden. De Gelderse gemeente Ede wil niet meer wachten en komt met eigen stikstofbeleid. Maar kan dat wel, in een provincie waar de uitstoot het meest omlaag moet?

'Wat kan wel?'

"Er wordt in Nederland op dit moment heel druk gesproken over wat we allemaal niet willen", zegt wethouder van Ede Jan Pieter van der Schans, verwijzend naar bijvoorbeeld het beëindigen van bepaalde bedrijven. Hij vindt die discussie maar één kant van de medaille. "We moeten ook nadenken over: hoe willen we bedrijven helpen en faciliteren die wel door willen en kunnen? En hoe zorgen we ervoor dat die bedrijven over 20 jaar ook nog kunnen bestaan?"

Met die insteek zou de gemeente onder strikte voorwaarden willen meewerken aan het wijzigingen van bestemmingsplannen. "Er liggen nu 20 aanvragen op de plank en er kunnen de komende jaren nog wat bijkomen", vertelt Van der Schans. "Onder strakke en strenge voorwaarden kunnen bedrijven de toekomst in."

Strikte voorwaarden

Wat dat in de praktijk betekent? "Bijvoorbeeld een kippenboer of varkensboer die een beter keurmerk wil op de producten. Die heeft meer ruimte nodig voor hetzelfde aantal dieren. En daarvoor is een wijziging van van het bestemmingsplan nodig."

De strenge voorwaarden daarbij zijn bijvoorbeeld dat deze bedrijven niet binnen 500 meter van een Natura2000 gebied mogen liggen. En: piekbelasters komen ook niet voor deze regeling in aanmerking. Van der Schans: "Als je minimaal 40 procent van je stikstofuitstoot van je huidige vergunning kan reduceren, werken wij mee aan het wijzigen van je bestemmingsplan."

Vraagtekens bij innovaties

Bij die stikstofreductie moet volgens Ede gebruik worden gemaakte van stalinnovaties, zoals een mestdroger in een kippenstal en een luchtwasser in een varkensstal waarmee de stikstofuitstoot ook naar beneden kan. Het probleem: dit soort innovaties blijkt niet altijd te werken.

Zo bleek het voor boeren nauwelijks mogelijk om met de officieel goedgekeurde emissiearme stallen voor melkveehouderijen daadwerkelijk de uitstoot van ammoniak terug te dringen. Daarbij bleek uit onderzoek van de provincie Overijssel dat 90 procent van de luchtwassers in stallen in de praktijk niet goed werken. Voornamelijk omdat er niet wordt gehandhaafd of deze systemen op de juiste manier worden gebruikt.

APK-systeem

Van der Schans erkent dat er kritisch moet worden gekeken naar nieuwe innovaties, maar blijft hoopvol dat minimaal 40 procent minder stikstofuitstoot haalbaar is met de proactieve houding van de gemeente Ede. "Het liefst zou ik ook in Ede gaan naar een soort APK-systeem voor de technieken die gebruikt worden. Dat we daarop controleren op basis van meetgegevens. Want dan kan je ook de eigenaar, de boer, afrekenen op wat hij doet."

De wethouder blijft daarbij vertrouwen houden in 'gevalideerde systemen' en wijst daarbij naar het feit dat er in Ede sinds 2017 succesvol minder fijnstof wordt uitgestoten. "Er zijn ook systemen die wel werken. Laten we daar gebruik van maken. Om op deze manier niet alleen maar te werken aan het beëindigen van bedrijven waar recht en reden voor is, maar ook werken aan bedrijven die over 20 jaar nog willen bestaan."

Leeftijd boeren

Er is nog een reden waarom het in Ede zou kunnen lukken, denkt Van der Schans. Namelijk de leeftijd van de boeren. "We hebben in Ede meer boeren tussen de 60 en de 80 jaar dan tussen de 20 en de 40 jaar. Als ik ook naar de afgelopen jaren kijk, gaan de boeren van tussen de 60 en 80 echt wel een keer stoppen. Met een goede regeling en met een nette menselijke behandeling komen we denk ik een heel eind."

Dat, in combinatie met het verbeteren van stallen, is voor Van der Schans reden om zich geen zorgen te maken over of Ede wel genoeg stikstof gaat reduceren. "Ik denk dat we de komende jaren zullen zien dat er ook in Ede minder dieren komen. Ik ben niet getrouwd met dierenaantallen. Ik ben getrouwd met een goede, duurzame, consistente groep boeren die er over 20 jaar nog zit."

Niet iedereen fan

Niet de hele gemeenteraad staat achter het plan van Van der Schans. "Dit is oude politiek", zegt Ellen Out, fractievoorzitter van GroenLinks in Ede. "Dit is de weg die al 30 jaar wordt bewandeld, de weg van de technologie die nergens toe leidt. Het is al lang bewezen dat oplossingen uit de technologische hoek niet werken. De vraag is wie eraan gaat verdienen. In ieder geval niet de boer."

Dierenwelzijn is mooi, vervolgt Out, "maar er komen dus niet minder dieren. Er is nooit 'nee' gezegd tegen bedrijven en met deze plannen wordt ze toch weer een uitweg geboden. Eigenlijk moet je alles op pauze zetten, voor de samenleving en voor de dieren zelf."

Aansporing voor Den Haag

Van der Schans legt het plan volgende week voor aan de gemeenteraad en hoopt toch dit tijdelijke beleid na de zomer te kunnen invoeren. "We hebben dit beleid omdat duidelijkheid op andere overheidsniveaus uitblijft", legt hij uit, verwijzend naar het feit dat op landelijk niveau nog geen plan is gemaakt om uit de stikstofcrisis te komen. "Wij willen die duidelijkheid wel bieden."

En wat als dit beleid niet mag van de landelijke overheid? "Ik heb nog niet gehoord dat het niet mag. Ik ga ervan uit dat het mag. Het bestemmingsplan is de bevoegdheid van ons als gemeente. We zijn in goed contact met de provincie Gelderland. En ik zou willen dat Den Haag dit als aansporing ziet. Een aansporing om zelf ook te werken aan een Landbouwakkoord en dat niet iedere keer uit te stellen. Boter bij de vis leveren en zorgen dat bedrijven die goed door willen, ook goed door kunnen."