De dreiging van criminele kopstukken is zo groot dat strengere maatregelen in gevangenissen hard nodig zijn om Nederland veilig te houden. Dat zegt de hoogste baas van de Dienst Justitiële Inrichtingen, Wim Saris, in een exclusief gesprek met EenVandaag.

In de EBI, de Extra Beveiligde Inrichting in Vught, geldt vanaf nu een veel strenger regime voor een aantal zware criminelen, onder wie Ridouan Taghi. Zij mogen veel minder bellen, amper bezoek ontvangen en op de gesprekken met hun advocaten komt visueel toezicht.

Rekening houden

"We houden rekening met alle scenario's", zegt de hoogste gevangenisbaas Wim Saris. "Ik vind dat we hier niet naïef in moeten zijn. Laten we nu eens voor de golf uit zijn in plaats van er straks weer achteraan te surfen."

Een belangrijke aanleiding voor de verscherping van het EBI-regime is de arrestatie van Youssef Taghi, neef en voormalig advocaat van drugsbaron Ridouan Taghi, begin oktober 2021.

Youssef Taghi

De rechtbank veroordeelde Youssef begin deze week tot 5,5 jaar cel omdat hij 'een sleutelrol' speelde in Taghi's misdaadorganisatie, door op 'zeer geraffineerde wijze' misbruik te maken van zijn positie als advocaat.

"We hebben hier scherp bovenop gezeten. Maar als je wil ingrijpen richting een advocaat, dan gelden daar hele hoge drempels voor in Nederland", zegt Saris. "Uiteindelijk konden we hem niet weigeren."

Medewerkers bedreigd

Het doel van de criminele organisatie van Ridouan Taghi was onder meer het laten ontsnappen of uitbreken van de drugsbaron. Daarvoor gingen de twee neven op zoek naar adresgegevens van gevangenispersoneel in de EBI. "We zijn gewend aan dreiging, maar dat die dreiging nu ook naar je privésfeer komt en potentieel naar je gezin: dat is echt nieuw", zegt Saris hierover.

Direct na de arrestatie van de advocatenneef doken vier medewerkers van de EBI met spoed onder, uit angst voor gewelddadige acties uit kringen rond Ridouan Taghi. "Onze medewerkers waren bedreigd. Op dat moment was er rust nodig. We wilden weten: wat is er nog meer aan dreiging?" zegt Saris. Daarom koos de gevangenis ervoor om bewaarders met bivakmutsen op te laten lopen, zoals EenVandaag onthulde in november 2021.

Kleinere kans communicatie

Ook op drie zogenoemde Afdelingen Intensief Toezicht (AIT), een soort 'EBI-light', kunnen verdachten van georganiseerde misdaad te maken krijgen met de nieuwe 'huisregels'.

"We gaan er vanuit dat deze groep gedetineerden sowieso misbruik maakt van communicatiemogelijkheden om zo contact te houden met hun criminele organisatie", legt Saris uit. "Dan kun je die mogelijkheid beter zo klein mogelijk maken, dan groter."

Grote dreiging

De nieuwe regels gelden voor verdachten of veroordeelden van zware misdrijven, zoals liquidaties, die in de EBI of op een AIT zijn geplaatst omdat er aanwijzingen zijn dat zij zich vanuit hun cel schuldig maken aan zogenoemd voortgezet crimineel handelen.

Nieuw is dat zware misdadigers waar een grote dreiging van uitgaat, bijvoorbeeld vanwege hun vermoedelijke rol en positie in een crimineel netwerk, voortaan ook in de EBI of op een AIT worden geplaatst. "Simpel gezegd: als je ervan wordt verdacht een kopstuk te zijn van een criminele organisatie, kun je vanaf nu in de EBI geplaatst worden. Daarmee komt er een plaatsingsgrond bij", legt Saris uit.

1 keer per week bellen

De deur van de EBI wordt daarmee opengezet voor een grotere groep criminelen dan nu het geval is. Saris: "Die nieuwe huisregels worden gekoppeld aan die twee plaatsingsgronden. Voor die specifieke groep gedetineerden gaat er dan automatisch een hele beperkte set aan mogelijkheden gelden om nog te kunnen communiceren."

De zwaarste criminelen van ons land mogen vanaf deze maand dus nog maar één keer per week 10 minuten bellen, in plaats van drie keer 10 minuten. Bovendien mag er alleen getelefoneerd worden met personen die zich eerst melden bij DJI en vervolgens identificeren in een politiebureau of een andere gevangenis. "Zo kunnen wij ook controleren dat deze personen zijn wie ze zeggen dat ze zijn", benadrukt Saris.

Minder bezoekers

Daarnaast mogen ze één keer per week maximaal één bezoeker ontvangen in de gevangenis. Eerst waren dit nog er drie. Alle telefoontjes, de bezoekers en poststukken worden sowieso al streng gemonitord en gescreend in de EBI, toch zijn deze nieuwe maatregelen nodig, vindt Saris.

"De situatie waar we naar toe gaan, biedt een betere borging voor de veiligheid van Nederland en ons personeel. Ik vind dat dit in verhouding is tot de dreiging die potentieel van deze groep gedetineerden uitgaat."

'Inperking van rechten'

Deskundigen van de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ) hebben veel kritiek. De nieuwe maatregelen leiden volgens de RSJ tot een 'ernstige inperking van de rechten van gedetineerden'.

Saris: "Wij blijven echt wel binnen de mensenrechtelijke bescherming. De afweging is zorgvuldig, dit gaat maar voor een kleine groep gedetineerden gelden. Maatwerk is dan nie meer nodig. Dat is juist precies waar we vanaf willen."

Contact met familie

In een advies aan de minister schrijft de RSJ bovendien dat door de algemene regels er een risico bestaat dat voor sommige individuele gedetineerden 'een zwaarder regime met meer beperkingen dan nodig wordt opgelegd'. "Daarnaast komt het recht op family life in het geding", zo staat in het advies te lezen.

DJI-baas Saris is het hier niet mee eens: "Ze zijn niet volledig geïsoleerd, ze hebben nog steeds contact met hun familie. En hoe belangrijk wij het recht op family life ook vinden, ook dat is een moment waarvan misbruik gemaakt kan worden."

Druk op personeel groter

Saris houdt er ook ernstig rekening mee dat met de invoering van de strengere EBI-regels de druk op zijn gevangenispersoneel juist groter wordt: "Op het moment dat je meerdere communicatiemogelijkheden verder dichtzet, is er een reeële kans dat ons personeel nog meer onder druk komt te staan van de georganiseerde misdaad."

"We kijken daarom wat er precies nodig is, zodat ons personeel veilig z'n werk kan doen. Want om nu te zeggen: we nemen deze maatregelen maar niet omdat het voor ons personeel te gevaarlijk wordt, dat zou echt het verkeerde antwoord zijn."

Taghi niet tevreden

Inmiddels kan Ridouan Taghi het gevangenispersoneel in de EBI weer gewoon in de ogen kijken. In een uitgebreid persbericht van zijn advocaat Inez Weski beklaagde de drugsbaron zich onlangs wel over zijn detentieomstandigheden. Die zouden 'vergaand in strijd zijn met grondrechten, neergelegd in mensenrechtenverdragen'.

Taghi ontvangt volgens Weski bovendien geen persoonlijk bezoek meer, heeft door een telefoonverbod geen contact meer met zijn familie maar alleen met zijn advocaten en veel poststukken die aan hem zijn gericht worden volgens Weski door de gevangenis tegengehouden.

'Maatschappij veilig houden'

In reactie op deze kritiek van Taghi en zijn advocaten laat Saris weten 'niet gedetailleerd in te kunnen gaan op individuele maatregelen'. "Maar als wij dit soort dingen doen, staat dat altijd in verhouding tot de dreiging die wij willen tegengaan. Wij doen dit echt niet om mensen te pesten. Als wij dit doen, doen we dit om de maatschappij veilig te houden."

De komst van Ridouan Taghi naar de EBI, nu ruim 3 jaar geleden, heeft zijn organisatie op scherp gezet, zo legt de DJI-baas uit. "Ons beveiligingsniveau was al heel robuust, maar met de komst van Taghi hebben we dat nog verder aangescherpt. We kijken ook naar scenario's hoe Zuid-Amerikaanse drugskartels hun mensen uit de gevangenis proberen te ontzetten. Hier houden wij rekening mee en treffen we ook maatregelen voor."

Het was lang een discussiepunt in Den Haag, maar nu komt het er hoogstwaarschijnlijk toch: een vuurwerkverbod. Voor vuurwerkhandelaren is het een grote klap, zo ook voor Hans Schram uit Castricum. "Ik dacht dat ik veilig zat voor de komende jaren."