Hoe word je ouder dan 100? Dit onderzoek helpt het geheim te ontrafelen

Hendrikje van Andel werd 115 en Egbertje Leutscher werd 111 jaar oud. Hoe dat kan weten we door nieuw onderzoek van het Amsterdam UMC nu beter. En dat is te danken aan de genetische bouwstenen van deze twee bekende 100-plussers.

Het geheim van een lang leven zal altijd grotendeels een geheim blijven. Er zijn zoveel factoren die een rol kunnen spelen: wat je eet, hoeveel je beweegt, wat je genetisch van je ouders hebt meegekregen en misschien zelfs of je een optimistische aard hebt. Het is lastig te zien wat de doorslag geeft. Toch is er dankzij het 100-plus-onderzoek van het Amsterdam UMC na jaren onderzoek enig inzicht ontstaan. Het team van onderzoeker Henne Holstege deed onderzoek naar de genetische bouwstenen van driehonderd 100-plussers, waaronder Hendrikje van Andel en Egbertje Leutscher, Nederlands meest bekende 100-plussers.

Meer mensen gezond oud laten worden

Over het doel van het onderzoek is Holstege duidelijk: ervoor zorgen dat minder mensen last hebben van dementie tijdens hun veroudering. "Dat hopen we te bewerkstelligen door van de 100-plussers te leren hoe dat dan moet. We zien dat erfelijke factoren hierbij een belangrijke rol spelen", zegt ze.

"En als we nou begrijpen wat die erfelijke factoren precies doen, om die breinen zo lang gezond te houden, dan hopen we dat proces te kunnen nabootsen in de mensen die dat niet vanuit hun erfelijkheid hebben meegekregen. Op die manier hopen we dat meer mensen op een gezonde manier oud kunnen worden", vervolgt ze. "Net als mevrouw Van Andel en mevrouw Leutscher."

Ziektes treden niet op

Om die factoren boven tafel te krijgen probeert Holstege het geheim van een grote groep gezonde 100-plussers te ontrafelen, waarbij zij ietsje dieper keek in het erfelijk materiaal van de bloedcellen van Egbertje Leutscher en Hendrikje van Andel-Schipper. Wat volgens haar het meest opvalt is dat bij beide 100-plussers de gewone ouderdomsschade optreedt. Het verschil is alleen dat zij daardoor geen ouderdomziektes krijgen. Kennelijk zijn de 100-plussers beschermd of kunnen ze compenseren.

Holstege trof tekenen van veroudering dit aan in het bloed van bij Hendrikje van Andel-Schipper, en wilde weten of dit ook voor andere 100-plussers gold. "Toen gingen we naar mevrouw Leutscher, en dachten we: 'We willen niet alleen weten of we dat nog een keertje kunnen aantonen, maar we willen ook weten of haar bloedcellen, die haar afweer verzorgen, het nog goed doen'."

Stamboom vol extreem oude familieleden

Egbertjes dochter Mina, zelf inmiddels 78 jaar, vertelt dat haar moeder niet de enige is in de familie die extreem oud werd. De opa van haar moeder haalde al de krant vanwege zijn hoge leeftijd, en daarna haar vader en zijzelf.

Egbertje overleefde vier van haar kinderen en al haar broers en zussen. "Ze kon het van zich afzetten. Ik vind het een hele prestatie hoe zij de dood van haar kinderen heeft kunnen verwerken. Maar ze zei altijd: 'Dat is het risico van oud worden'."

Prima afweersysteem

Egbertje Leutscher stond ondanks haar hoge leeftijd open voor onderzoek en de onderzoekers mochten bloed bij haar prikken. "Toen hebben we die cellen helemaal uitgesorteerd en vonden we exact hetzelfde", waarmee Holstege verwijst naar wat ze eerder aantrof bij Hendrikje van Andel.

"Mevrouw Leutscher kon nog steeds een adequate afweerreactie geven waardoor ze toch beschermd was tegen allerlei virussen, bacteriën en dat soort dingen." En precies dat afweersysteem speelt waarschijnlijk een belangrijke rol bij extreme ouderdom. "We vermoeden dat de erfelijke factoren voor een langdurig goed functionerend afweersysteem in sommige families worden doorgegeven, zodat men tot op hoge leeftijd kan beschikken over adequate afweer, zoals we dat zagen bij Egbertje Leutscher."