Het is moestuintijd: de zaadjes gaan weer de grond in. Maar steeds meer volkstuinders maken zich zorgen om die grond, want zit daar geen pfas in? Nu er een 'thuistest' is, laten steeds meer mensen hun grond testen. "Kan ik mijn groente nog wel eten?"
"Hier staan aardbeien, daar staan allemaal bessen, en hier tomaatjes." Rotterdammer Patric Esters wijst naar de planten in zijn voortuin. "Maar de vraag is: kan ik nu nog wel veilig alles eten uit mijn tuin?" Hij maakt zich zorgen over pfas in de aarde en test daarom zijn grond met een nieuwe thuistest.
Eerder al pfas in eieren
"Het is een kartonnen doos met plastic zakken en een schepje. Op meerdere plekken in de tuin moet je een beetje aarde scheppen", vertelt Patric, terwijl hij door zijn tuin loopt. Daarna moet het pakket opgestuurd worden naar een laboratorium, waar de grond wordt onderzocht op de aanwezigheid van tientallen pfas-stoffen.
Patric besluit de grond te testen nadat hij dat al eerder had gedaan bij de eieren van zijn kippen in de achtertuin. "Iedere dag gaven ze zo'n vier eieren, ik heb nog een hele voorraad in de koelkast. Maar die kan ik nu allemaal weggooien." De eieren bleken namelijk veel te veel pfas te bevatten.
Bekijk ook
Wat is pfas en hoe komt het in moestuinen?
PFAS is een verzamelterm voor een groep van duizenden chemische stoffen met bijzondere eigenschappen. Ze zijn stabiel en stoten zowel water als vetten af. Daarom zijn ze de afgelopen decennia in allerlei producten verwerkt: van pizzadozen en koekenpannen tot regenjassen en blusschuim.
Stoffen die onder de verzamelterm PFAS vallen, komen niet van nature in de natuur voor: ze zijn door de mens gemaakt. De stoffen zijn zo sterk, dat ze zo goed als niet afbreekbaar zijn. Als een fabriek eenmaal pfas heeft gemaakt, kunnen de stoffen zich dus blijven verspreiden en overal terechtkomen, bijvoorbeeld in de grond.
Zorgen bij volkstuinders
Dus maakt Patric zich nu ook zorgen om zijn moestuin. En hij is lang niet de enige, merken ze bij de AVVN, de landelijke organisatie van volkstuindersverenigingen. "Als ik bij een bijeenkomst kom, willen mensen weten hoe schadelijk pfas is en waar het allemaal voorkomt", zegt bestuurslid Ans Hobbelink. Ze pleit voor meer onderzoek vanuit de landelijke overheid
Particulieren kunnen momenteel dus al wel 'zelf' testen, maar daar zit een fors prijskaartje aan: zo'n 300 euro. "Daar kun je bij wijze van spreke een jaar van tuinieren", benadrukt Hobbelink. "Sommige mensen steken tijd en geld in hun moestuin om uiteindelijk geld te besparen door hun eigen groente en fruit te eten. Die kunnen dan echt zo'n test niet betalen."
Twee keer boven norm
De uitslag van de thuistest van Patric valt vies tegen. De waarden van sommige pfas-stoffen zijn twee keer zo hoog als de norm. "Vreselijk natuurlijk, je wil helemaal geen giftige stoffen in je tuin hebben", zegt de hobbytuinder teleurgesteld. "Gisteren at ik hier gewoon nog van. Ik gaf het aan mijn dochter, aan mijn vrouw, aan de visite."
Of hij de aardbeien en tomaten uit de tuin nu nog gaat eten? "Ik weet het eigenlijk nog niet. Ik moet er nog even over nadenken. Het lijkt alsof pfas overal wel zit, misschien ontkom je er ook in de supermarkt wel niet aan. Maar ik wil natuurlijk niet dat ik door deze moestuin bijvoorbeeld kanker krijg, of mijn kinderen al helemaal niet."
Bekijk ook
Pfas kankerverwekkend?
"Groente en fruit eten waar pfas inzit, is alarmerend", zegt onderzoeker Ron Hoogenboom van de Wageningen University & Research (WUR). Hij is betrokken bij risicobeoordelingen voor pfas die de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) opstelde.
Hij zegt de zorgen over pfas te begrijpen, maar vindt ze niet altijd terecht. "Van pfas wordt vaak gezegd dat het kankerverwekkende stoffen zijn, maar daar is maar weinig bewijs voor, anders dan tests met proefdieren."
Aantasting immuunsysteem
"Eén ding dat we duidelijk weten, is dat pfas je immuunsysteem aantast. Het maakt je dan minder weerbaar tegen ziektes", legt Hoogenboom uit. Maar voor andere, mogelijke gevolgen van pfas is nog weinig bewijs, benadrukt hij. "En alles hangt af van de hoeveelheid pfas die je binnenkrijgt."
De gevolgen van pfas in de grond van moestuinen vindt de onderzoeker daarom moeilijk in te schatten. "De vraag is hoeveel pfas uit de grond in de groente terecht zal komen. Ook om daar duidelijke uitspraken over te doen, is meer onderzoek nodig."
Bekijk ook
'Mensen willen meer testen'
Ondertussen komen bij Normec Groen Agro Control, de uitvoerder van de thuistest, steeds meer zakjes aarde binnen. "We zijn net met deze nieuwe testkit begonnen en hebben nu zo'n tien aanvragen", zegt Maren Schoormans van het bedrijf. Het begon volgens hem bij kippeneieren, "nu willen mensen steeds meer testen. Gisteren had ik iemand die zijn veevoer wilde laten onderzoeken".
Het is nog te vroeg om conclusies te trekken uit de paar tests die zijn uitgevoerd, maar Schoormans ziet dat tot nu toe bijna alle resultaten boven de pfas-norm uitkomen. "Dat komt waarschijnlijk omdat de meeste tests van mensen komen die al eerder hun eieren testten. Zij willen nu weten hoe het met hun grond staat," zegt hij. "Maar als ik kijk naar de resultaten van alle soorten monsters die wij binnenkrijgen, denk ik dat we landelijk een behoorlijk probleem hebben."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.
