Hoe Van Gaal met een slecht Nederlands elftal bijna wereldkampioen werd

Het zal stil blijven op straat. Nederland doet niet mee met het WK voetbal dat op 14 juni begint in Rusland. Vier jaar geleden waren we er wel bij. Toen schatte de voetbalpers de kansen van Oranje vooraf in als zeer klein. Maar het lukte bondscoach Louis van Gaal om met een matig team de bronzen plak te veroveren. 

Het hele land kleurde Oranje. Hugo Logtenberg, journalist bij NRC Handelsblad, sprak het afgelopen jaar met Van Gaal, spelers en de technische staf om het succesverhaal van binnenuit te beschrijven. De Hand van Van Gaal heet zijn boek dat vandaag uitkomt.

“Revanche is een leidraad in het leven van Van Gaal. Eerzucht is zijn drijfveer’’, zegt Logtenborg. Zijn eerste termijn als bondscoach loopt uit op een sof. Van Gaal weet zich niet te kwalificeren voor het WK in 2002. “Als iets niet is gegaan zoals hem voor ogen stond dan wil hij het recht zetten.’’

1. Waarom lukte het Van Gaal om met een matig team zo ver te eindigen op het WK in Brazilië?

“Hij had de vakkennis en het lef om in te grijpen’’, zegt Logtenberg. “Hij heeft het spelsysteem van Oranje gewijzigd. Hij deed afstand van de klassieke Hollandse school van het aanvallende voetbal met vier verdedigers, drie middenvelders en drie aanvallers. Nederland had volgens Van Gaal simpelweg niet de kwaliteit en de kracht om in dat aanvallende systeem te spelen tegen topploegen in de verzengende hitte van Brazilië Dat getuigt van durf, want iedereen – vooral zijn eigen staf - was opgevoed in die Hollandse School.”

2. Wat is de methode Van Gaal?

Van Gaal eist volgens Logtenborg perfectie en discipline van zichzelf en van zijn omgeving. Achter iedere oefening zit een idee en elke training wordt geëvalueerd. “Hij zorgt ervoor dat mensen prestaties leveren die ze zelf niet voor mogelijk hielden. Hij laat ze hun grenzen verleggen. Menselijkerwijs is het soms ondoenlijk. Medewerkers waren na het WK in Brazilië kapot. Een van de spelers vertelde me dat hij na het WK drie weken wezenloos op een stretcher had gelegen, omdat hij fysiek en mentaal stuk zat.’’

Na negen weken Brazilië meldde Van Gaal zich drie dagen later bij Manchester United, zijn nieuwe club. “Ook voor hem moet het uitputtend zijn geweest. Ik denk niet dat het verstandig was om zo snel bij die topclub te beginnen. Dat zou niemand zo doen. Dat is zijn eerzucht.’’

3. Hoe ver gaat Van Gaal in zijn methoden?

Werken met Van Gaal vergt veel van mensen, maar is voor veel mensen ook een hoogtepunt, concludeert Logtenborg. “Neem Henk van Raan die verantwoordelijk was voor de grasmat op het trainingscomplex van Oranje in Brazilie. Van Gaal wilde de beste grasmat van Brazilië. Van Raan voelde zich vereerd en moest in de bloedhitte een grasmat aanleggen. Hij zette een camera om het veld om vanuit zijn kantoor in de Arena in Nederland te kunnen zien hoe het gras zich ontwikkelde. Als hij er iemand over zag lopen dan belde hij met de mededeling: jaag ze er van af. Hij had Van Gaal een belofte gedaan en Van Gaal stel je niet teleur.’’

4. Waar wringt het bij Van Gaal?

Zijn zwakheid is volgens Logtenberg zijn gebrek aan inlevingsvermogen bij critici. Dat zie je bijvoorbeeld in zijn omgang met de pers die moeizaam is. “Je moet zelf heel sterk zijn en je grenzen bewaken als je met hem werkt. Hij is zeer overtuigd van zijn eigen gelijk. Hij is ook een machtsdenker: hij is de baas. Stafleden verzuchtten weleens: er is plaats voor maar één ego, en dat is het ego van Van Gaal.’’

“Hij test je, kijkt of je een zwakkeling bent, maar hij kan ook over kleine dingen vallen. Hij was woedend toen Jasper Cillessen na de keeperswissel gefrustreerd een waterzakje omtrapte. Wij hebben begrip voor de frustratie van een doelman die net voor een penaltyreeks van het veld moet. Van Gaal niet. Cillessen moest daarvoor aan de hele groep zijn excuses aanbieden anders kon hij gaan.”

5. Waarom gaan zijn spelers en staf voor hem door het vuur?

“Hij is aantoonbaar goed in wat hij doet. Hij neemt zijn mensen ook in bescherming tegen de buitenwereld. Hij overstelpt ze met aandacht. Zijn spelers moeten goed in hun vel zitten om goed te kunnen presteren’’, somt Logtenborg op. Een Van Gaal truc is bijvoorbeeld om mensen in wie hij vertrouwen heeft met lof te overladen. Zo groeit zelfvertrouwen en verantwoordelijkheidsgevoel.

Sommige jonge spelers vonden zelfs dat hij magisch kon denken. “Zijn voorspellingen over hoe ze zouden moeten spelen in de volgende wedstrijd zijn vaak raak. Vaak komt dat omdat hij het spel van de tegenstander zo heeft geanalyseerd dat hij kan voorspellen wat er gebeurt. Dan weet hij bijvoorbeeld dat het Chileens elftal in de tweede helft zo vermoeid raakt dat er daardoor ruimte ontstaat voor bepaalde acties. Hij heeft voor jonge spelers het effect van een magiër, maar het is gewoon logica en soms een beetje geluk.’’

6. Klopt het beeld van Louis van Gaal?

Volgens Logtenborg is Van Gaal veel kleurrijker en meer gelaagd dan hij van te voren had ingeschat. “Hij is de man van de grondige voorbereiding, maar hij durft ook op zijn gevoel af te gaan. Hij zag dat de voetballers aan het begin van het toernooi stijf stonden van de stress. Hij liet regelen dat de spelersvrouwen met hun kinderen vierentwintig uur voor de volgende wedstrijd naar het hotel mochten komen. Dat had niemand van de strenge Van Gaal verwacht. Dat is Van Gaal op zijn top.’’