Wat eerst afgeschreven was, beschermt nu soldatenlevens in Oekraïne. Otto Jelsma brengt vele tonnen afgedankte visnetten naar het front. Ze blokkeren drones en camoufleren materieel, maar vanuit Den Haag blijft de steun voor deze goedkope oplossing uit.

Waar visnetten voorheen werden weggegooid, hebben ze nu een onverwachte bestemming: het slagveld in Oekraïne. Otto Jelsma, oud-sergeant logistiek, stuurt ze vanuit zijn stichting Heaven's Shield richting het front. "Elke keer als een vrachtwagen met netten aankomt, redden we daar levens."

'Het werkt gewoon'

Jelsma grapt dat hier geen ingewikkelde technologie achterzit. "Het werkt gewoon." Sinds de start van de oorlog heeft hij samen met andere vrijwilligersorganisaties 1.800 ton netten naar Oekraïne gestuurd, goed voor 2,2 miljoen vierkante meter bescherming. Toch is er volgens hem nog veel meer nodig.

Hij legt uit dat netten gespannen worden over loopgraven en militaire voertuigen. Daar dienen ze als camouflage en bieden ze bescherming tegen Russische kamikazedrones.

'Zonder netten zijn we een makkelijk doelwit'

In de Koersk-regio van Rusland ziet de Oekraïense drone-commandant Oleksandr elke dag hoe belangrijk de netten zijn. "Drones domineren het moderne slagveld", vertelt hij. "Zonder bescherming zijn onze posities een makkelijk doelwit. Dankzij deze netten hebben we al talloze aanvallen overleefd en kunnen we blijven vechten."

Volgens hem zijn de resultaten duidelijk: 85 kamikazedrones zijn al uitgeschakeld dankzij deze techniek. Ook artillerieposities worden ermee afgeschermd. "We bedekken onze artillerie, voertuigen en loopgraven met meerdere lagen netten," zegt Oleksandr. "Dit vermindert de zichtbaarheid voor drones en verhoogt onze overlevingskansen aanzienlijk."

Tonnen aan afgedankte netten

De vraag naar netten in Oekraïne is groot. Elke vrachtwagenlading die er aankomt, is binnen 24 uur uitgedeeld. Maar in Europa liggen volgens oud-sergeant Jelsma nog 20.000 tot 25.000 ton afgedankte netten te wachten op een tweede leven. Jelsma doet alles nu vrijwillig en een vrachtwagen laden en naar Oekraïne laten rijden kost veel geld.

Ondertussen begrijpen de Russen de waarde ervan allang: zij hebben vorige week een 8 kilometer lange 'netten-straat' gebouwd om hun troepen en materieel te beschermen tegen drones. "Wij hebben dringend meer nodig om hetzelfde te doen. Elke dag zonder extra netten betekent extra risico's voor onze eenheden", zegt Oleksandr.

'Dit kost levens'

Volgens Jelsma moeten hij en zijn stichting in Nederland bijna bedelen om extra netten die kant op te krijgen om de soldaten te beschermen. "We hebben in Europa duizenden tonnen liggen, maar we krijgen het niet voor elkaar om ze snel naar Oekraïne te krijgen."

Hij vindt dat onbegrijpelijk. "We moeten alles met vrijwilligers doen en zonder steun gaat dat gewoon langzamer", legt hij uit. "Dit kost gewoon levens."

Van kastje naar de muur in Den Haag

De oud-militair en zijn stichting proberen al sinds 2022 steun te krijgen van de Nederlandse overheid, maar zonder succes. "We hebben brieven gestuurd aan ministers en staatssecretarissen, gebeld, gemaild, geappt, maar er komt geen reactie," zegt hij. "Het lijkt alsof niemand inziet hoe essentieel dit is."

CDA-Kamerlid Derk Boswijk vindt dat een gemiste kans. "Juist nu Amerika zijn steun afbouwt, moeten we particuliere initiatieven extra omarmen," vertelt hij. "Ik vind het onbegrijpelijk. Dit werkt gewoon, het is eenvoudig en goedkoop." Defensie zou dit volgens hem allang al moeten oppakken. "Ik zou zeggen; omarm dit initiatief en breng als de wiedeweerga al die netten die we hier hebben naar Oekraïne toe."

'Blijven sturen zolang dat nodig is'

Europa trekt 800 miljard euro uit voor militaire herbewapening. Toch wordt er tot frustratie van de oud-militair nauwelijks iets gedaan met de goedkope, bewezen effectieve bescherming die visnetten bieden. "We praten over miljarden voor ingewikkelde systemen, terwijl een vrachtwagen vol netten slechts 3.000 euro kost," zegt Jelsma. "Daarmee beschermen we meteen 15.000 vierkante meter frontlinie."

Ondanks het gebrek aan steun uit Den Haag, blijft Jelsma doorgaan. Dankzij donateurs en vrijwilligers rijdt er nog steeds elke week minimaal een vrachtwagen richting Oekraïne. "Elke vrachtwagen die aankomt, redt levens. Het is frustrerend dat er niet meer steun vanuit Defensie komt, maar we blijven ons best doen netten zoveel mogelijk netten te sturen zolang dat nodig is."

Van een kroontjespen naar een balpen en van een krijtbord naar een digibord: er is door de jaren heen veel veranderd in het onderwijs. Dat is nu nog te zien in het Onderwijsmuseum in Dordrecht, maar niet lang meer. Vanwege bezuinigingen moet het sluiten.

Wat voor de een gewoon was in het klaslokaal, was 20 jaar daarvoor en 20 jaar daarna heel anders. Een collectie die die veranderingen weergeeft, is te vinden in het Onderwijsmuseum. Maar gisteren maakte het museum in een persbericht bekend dat het vanwege geldproblemen moet sluiten.

Onderwijsgeschiedenis van Nederland

"In het Nationaal Onderwijsmuseum laten we de enorm rijke onderwijsgeschiedenis van Nederland zien", vertelt rondleider en educator Juultje.

"En dat doen we aan de hand van een toonaangevende en omvangrijke collectie. Allemaal onderwijsobjecten die het onderwijserfgoed laten zien."

Maatschappelijke vragen

Zelf is ze vooral enthousiast over het 'droogzwemapparaat': een soort houten stellage waarop kinderen vroeger op school leerden zwemmen. Juultje: "Dit vind ik een mooi object om te laten zien dat discussies die we vandaag de dag voeren in de maatschappij, dat het onderwijs daar ook mee te maken heeft. En dat daar vaak al oplossingen op zijn gevonden. Of dat nu goede oplossingen zijn of niet."

Zo wordt met dit object de discussie over schoolzwemmen weergegeven, vertelt de rondleider. "Wie is ervoor verantwoordelijk dat de kinderen kunnen zwemmen? Wie gaat daarvoor betalen? Dit is een van de oplossingen die in het verleden is bedacht als het gaat om die maatschappelijke vragen."

'Buitengewoon belangrijk'

Maar de manier waarop deze collectie tentoongesteld is, is binnenkort dus verleden tijd. Al is er bij voorzitter van de Raad van Toezicht van het museum Peter Vrancken nog een klein beetje hoop. "We hebben gisteren het persbericht de deur uit gedaan. Iets waarvan je hoopt het nooit te hoeven doen. Met een kleine hoop dat door de reuring die we organiseren het museum alsnog gered kan worden", vertelt hij.

Want volgens Vrancken is het museum niet alleen leuk om te bezoeken, maar ook 'buitengewoon belangrijk'. "Het is een van de belangrijkste onderwijscollecties in Europa. We lenen ook veel uit aan het buitenland. Die collectie gaat terug tot eind 19de eeuw, dus die herbergt al onze innovaties en methodes in het onderwijs. En de verschillen met het heden."

Te weinig geld

Dat het museum de deuren moet sluiten, is niet geheel verbazingwekkend. Het ging op financieel gebied al een tijdje niet heel goed. Vrancken legt uit: "We waren al jaren met zowel de minister als met de wethouder in Dordrecht in gesprek. We kregen echt structureel veel te weinig bekostigd, want alle kostenstijgingen worden niet in de subsidies doorberekend waardoor we eigenlijk steeds meer achteruit gingen."

"Toen eerst de gemeente Dordrecht, door de bezuinigingen die zij opgelegd krijgen van het Rijk, en vlak daarna ook de minister van Onderwijs zei: 'We gaan de subsidie stoppen', ja dan verdwijnt driekwart van je basisfinanciering. Dan heb je eigenlijk geen toekomst meer."

Lot van de collectie

Voor de voorzitter is nu een van de grote vragen wat er gaat gebeuren met de collectie. "We hebben in mei een gesprek met het ministerie van Onderwijs en ook nog een keertje met de gemeente. En dan is dit een van de vragen die we met hen gaan bekijken."

De collectie in een opslagbox stoppen, ziet hij in ieder geval niet zitten. "Dan is het ook niet meer open voor publiek. En is het ook niet meer open voor de wetenschappers die regelmatig bij ons aan de deur staan en vragen of ze een deel van de collectie kunnen gebruiken voor onderzoek. Dus eigenlijk willen we 'm niet opslaan, dat hoort niet bij een collectie", zegt Vrancken resoluut.

'Eeuwig sund'

Het sluiten van het museum is ook het publiek niet ontgaan. Mensen die nog een laatste kijkje willen nemen, pakken nu hun kans. En voor oudere bezoekers brengt dat ook herinneringen van hun eigen schooltijd met zich mee. "Vooral de letterplankjes en de platen", herinnert een bezoekster zich uit haar jeugd.

Zij vindt het jammer dat het museum binnenkort zal sluiten. "Het is eeuwig sund", zegt ze op z'n Brabants. Eeuwig zonde.

Reacties op sluiting

Die reactie herkennen Juultje en Vrancken allebei. "Dit zijn gewoon prachtige voorbeelden die niet verloren mogen gaan", zegt de rondleider.

Vrancken sluit af: "Als je kijkt naar de hartverwarmende reacties die we uit verschillende organisaties krijgen en ook met name van de mensen uit het onderwijs die zeggen: 'Dit kan niet, dit mag niet', dan doet dit niet alleen iedereen pijn, maar betekent dit voor iedereen ook een groot verlies." Wanneer het museum precies zal sluiten, is nog niet bekend.

In een nieuwe ontwikkeling rondom de handelsoorlog tussen China en de VS, richten Chinese TikTokkers zich op Amerikaanse consumenten. In filmpjes 'ontmaskeren' zij westerse luxemerken zoals Hermès. Deze zouden namelijk uit China komen en niet uit Europa.

De makers van de video's roepen anderen op om de luxeproducten direct van Chinese leveranciers te kopen, want dat zou goedkoper zijn. Consumenten zouden zo geen last hebben van de importheffingen én nog steeds een rasechte tas van een westers modehuis zoals Hermès of Louis Vuitton kunnen kopen. Maar klopt dat wel?

Verwarring over merken

Volgens het modehuis Hermès zelf niet. Zij houden vol dat hun handtassen, die tienduizenden euro's kosten, in Frankrijk worden gemaakt. Econoom Cor Molenaar beaamt dit. "Ik heb Hermès zo goed mogelijk onderzocht en volgens mij wordt die inderdaad in Frankrijk gemaakt", vertelt hij.

"Maar er zijn ook fabrieken die de Hermès naam met een bepaalde aanvulling gebruiken waardoor het lijkt alsof het in China wordt gemaakt. Maar dat zijn niet de originele tassen. Dat zijn gewoon producten die dezelfde naam dragen." En dat schept dus - ook in het geval van de TikTok-filmpjes - verwarring, weet de econoom.

Laatste fase bepaald

Los van die verwarring en replica's die op de markt verschijnen, is het ook bekend dat een deel van westerse producten - van de Amerikaanse iPhone tot aan de Duitse BMW en Franse Louis Vuitton - daadwerkelijk in China wordt gemaakt. Soms zelfs voor 90 procent. Hoe zit dat dan?

"Dat is altijd een moeilijk punt", antwoordt Molenaar. "Kijk, de onderdelen zijn vaak gemaakt in China, maar het merk, of laten we zeggen de laatste fase in zo'n productieproces, die bepaalt vaak waar het is gemaakt. Dus met andere woorden, als een half product in Amerika aankomt en hij verder wordt afgemaakt in Amerika, dan is het 'Made in America' en niet 'Made in China'."

Duits product, Chinese onderdelen

En dat geldt ook voor Europese producten, benadrukt de econoom. Veel van de onderdelen die nodig zijn voor automerken zoals BMW en Mercedes worden vanuit de hele wereld aangevoerd.

"Alleen dat assembleren tot het eindproduct, dat is dus heel bepalend. Vandaar dat een BMW nog steeds een Duits product is, terwijl er onderdelen in zitten die uit China en ook uit Nederland komen."

'Afmaken in land van herkomst nodig'

"Het kan dus best zijn dat 90 procent in het buitenland wordt gemaakt en de andere 10 procent in Frankrijk, waarbij ze de laatste stiksels en modificaties aanbrengen voordat het in de winkels terechtkomt", merkt Molenaar weer op over de kleding en accessoires van de Franse modehuizen als Hermès en Louis Vuitton.

En dat laatste, het product 'afmaken' in het land van herkomst, is nodig. "Want die zien er dan wel op toe dat het eindproduct aan alle standaarden voldoet", zegt de econoom tot slot.