Hoe ons migratiebeleid het Afrikaanse land Niger volledig heeft ontwricht: 'Het leven heeft hier niks meer te bieden'

Om de migratiestroom vanuit Afrika naar Europa te stoppen, gaat er al jaren veel geld van de Europese Unie naar Niger. Maar de migratie is niet gestopt en de situatie in het land is verder verslechterd. "Wat wij willen is onze vrijheid."

Als de vluchtelingencrisis in Europa in 2016 op het hoogtepunt is, zoeken regeringsleiders in Brussel wanhopig naar een oplossing. En al snel richten de ogen zich op het belangrijkste transitland van Afrika: Niger. Er worden honderden miljoenen euro's vrijgemaakt in een poging de migratiestromen onder controle te krijgen. Nederlandse troepen trainden er zelfs de lokale grenspolitie.

Opleving terreur

Maar inmiddels - bijna 5 jaar later - zijn de migratiestromen naar Europa nog steeds niet verdwenen en is de situatie in Niger ernstig verslechterd. Het land gaat gebukt onder terreuraanslagen van IS, Al-Qaida en Boko Haram. Het is er zo onveilig dat er nog slechts een handjevol hulporganisaties actief is.

Veel inwoners van het land zelf vragen zich steeds meer af wat de hulp uit Europa eigenlijk waard is. Niemand lijkt nog echt te geloven in de belofte van meer veiligheid en meer welvaart.

Weinig begrip voor Europa

Mohamed Ben Dahane is eigenaar van een van de grootste busbedrijven van Niger. Tot een aantal jaren geleden floreerde zijn zaak, maar nu is daar weinig van over. Hij heeft nog maar weinig begrip voor de Europese inmenging en vindt het oneerlijk dat het vrije verkeer van mensen in zijn land is beperkt.

Bron: EenVandaag

"Het heeft hier een enorme impact gehad op de economie", vertelt hij in de straten van de hoofdstad Niamey. "Het is niet eerlijk dat het verkopen van een buskaartje hier nu van de ene op de andere dag een crimineel feit is geworden. In mijn ogen is dit een mensenrecht. In Europa is er ook vrij verkeer van mensen, dus waarom zouden wij het niet mogen?"

De Jimi Hendrix van de Sahel

En Mohamed is zeker niet de enige die er zo over denkt. De belangrijkste pleitbezorger van deze boodschap is meteen ook een van de bekendste inwoners van het land. Gitaarvirtuoos Mdou Moctar, die ook wel de Jimi Hendrix van de Sahel wordt genoemd, heeft een uitgesproken mening over de westerse inmenging in zijn land en richt zich met zijn muziek nadrukkelijk tot Europa.

Ook al is hij inmiddels internationaal doorgebroken en heeft hij een felbegeerd contract bij een Amerikaanse platenmaatschappij, kiest hij er bewust voor om in Niger te blijven wonen. In een kleine lokale muziekschool voelt hij zich het meest thuis. "Ik ben in staat om hier te vertrekken en kan een visum krijgen voor Noord-Amerika, maar dat wil ik helemaal niet. Ik hou van mijn land."

'Europa maakt van Afrika een gevangenis'

Moctar groeide op in een klein dorpje vlakbij de grens met Libië en behoort tot de Toeareg-stam. Hij leerde zichzelf gitaar spelen en werd ontdekt omdat hij zijn muziek deelde via bluetooth. In zijn laatste album 'Afrique Victim' - nummer 9 in deze lijst van beste albums van dit jaar - haalt hij hard uit naar Europa.

"Het is voor mij heel simpel. Als Europa ons met rust laat, zal er helemaal geen migratie meer zijn. Maar blijf dan ook van ons uranium af. Blijf van ons goud af. Bemoei je niet met ons. We zijn een rijk continent, maar toch is de bevolking arm. De kolonisatie is op papier voorbij, maar in werkelijkheid is het nooit gestopt."

Scheve verhoudingen

Voor de zanger en gitarist is het onbegrijpelijk dat de verhoudingen tussen Europa en Afrika nog altijd zo scheef zijn. "Als je uit Afrika komt, dan kun je maar naar een handjevol landen reizen als je dat wilt. Naar Europa gaan is onmogelijk. Maar als je uit Europa komt, dan mag je gewoon naar Afrika. Ik kan dat niet snappen."

Dat er nog altijd grote problemen zijn in zijn land, ontkent hij niet. "De jonge generatie hier heeft niets te doen. Er is geen werk. Zij gaan liever dood in de oceaan op zoek naar een beter leven. Wij hebben hier niks. Alle economische activiteit is in Europa. De Europeanen hebben hier alles weggenomen. Mensen willen hun land helemaal niet verlaten. Dat doen ze alleen omdat ze geen andere keuze meer zien."

Terreuraanslag

Volgens Moctar is dat ook een van de redenen dat de terreurorganisaties er zo snel terrein hebben kunnen winnen. "Het leven hier heeft niets te bieden, de terreurorganisaties maken daar slim gebruik van."

Even later tijdens het interview raakt hij zichtbaar emotioneel. Het blijkt dat zijn dorp eerder deze week is getroffen door een terreuraanslag. "Er zijn tientallen mensen omgekomen. Vrouwen, kinderen, niemand is veilig. Ik voel me er zo slecht door, ik slaap nauwelijks. Op dit moment weet ik gewoon niet of mijn familie oké is."

Geen geld of noodhulp, maar vrijheid

Dat deze berichten Europa eigenlijk nauwelijks bereiken, vindt hij heel erg. "Ik voel me gewoon zo verdrietig, het is uitzichtloos."

Toch richt hij zich nog een keer direct tot de Europeanen. "Ik wil nog een keer zeggen: we willen jullie geld niet, we willen jullie noodhulp niet. Wat wij willen is onze vrijheid. We moeten weer de woestijn in kunnen trekken zoals we al tientallen jaren doen. Vrijheid, dat zou de beste hulp in de hele wereld zijn. Laat ons vrij zijn."