Door ernstige misstanden rondom adoptie wil een meerderheid van de Tweede Kamer dat het adopteren van kinderen uit het buitenland helemaal stopt. Voor EenVandaag vraagt vroegen we wat jullie hierover wilden weten.

Emeritus hoogleraar adoptie René Hoksbergen en hoogleraar migratiegeschiedenis aan de Universiteit Leiden Marlou Schrover geven antwoord op jullie vragen. Schrover deed onderzoek naar beeldvorming rond interlandelijke adoptie.

1. Wat zijn de regels voor adoptie uit het buitenland?

Beide hoogleraren vertellen dat er ontzettend veel regels aan dit traject zijn verbonden. "Om een kind uit het buitenland te adopteren, moeten aspirant-adoptieouders eerst goedgekeurd worden door de Raad voor de Kinderbescherming (RvdK). Er wordt naar allerlei factoren gekeken, zoals leeftijd bijvoorbeeld. Zo mag je niet ouder zijn dan 45 jaar", zegt Hoksbergen.

Schrover: "Maar er wordt ook naar de gezinssituatie gekeken. Dus bijvoorbeeld of je een relatie hebt, of je familieleden het ermee eens zijn, of je een netwerk hebt voor support. Tijdens zo'n beoordeling worden ontzettend veel vragen gesteld om te onderzoeken of de aspirant-adoptieouders daadwerkelijk in staat zijn om een kind te verzorgen."

Daarnaast moeten aspirant-adoptieouders een verplichte voorbereidingscursus volgen, voegt Hoksbergen daaraan toe. "Daar wordt allerlei informatie gegeven over buitenlandse adoptie en het bestaat uit vijf bijeenkomsten. Deze cursus moet ook zelf betaald worden."

Tot slot moet er ook nog een kind beschikbaar komen, vervolgt Schrover. "Dat maakt dat zo'n traject echt jaren kan duren."

2. Kunnen mensen zelf kiezen uit welk land ze een kind willen adopteren?

Er mag alleen worden geadopteerd uit landen waarvan is vastgesteld dat er in dat land onvoldoende opvang is, zegt Schrover. "Er zijn nu een paar landen geselecteerd, waaronder Zuid-Afrika, Thailand, de Filipijnen, Taiwan, Lesotho en Hongarije."

"Vanuit Europa is het vrijwel onmogelijk om te adopteren", vervolgt ze. "Veel Europese landen zeggen namelijk dat ze zelf in staat zijn om opvang te bieden. Dat komt mede door de impliciete kritiek achter de adoptieregeling, namelijk: dit is een falend beleid of een falend regime. Op het moment dat dat door begint te klinken, zegt de overheid dat ze in staat zijn om het zelf te doen."

Het feit dat mensen geen kinderen uit willekeurige landen kunnen adopteren, heeft volgens Hoksbergen ook te maken met dat er in het verleden veel is misgegaan. "Zo waren er bijvoorbeeld verkeerde bemiddelaars in het spel die zeer onzorgvuldig omgingen met gegevens van kinderen, en daarmee veel geld verdienden. Zij waren niet eerlijk over de leeftijd van het kind, namen van de biologische ouders, of de geboorteplaats. Die kinderen hebben daar later vervolgens last van, omdat ze vragen hebben over hun identiteit."

Bron: Eigen beeld

3. Waarom wordt voor adoptie vaak naar buitenlandse kinderen gekeken, in plaats van naar Nederlandse kinderen?

Omdat er in Nederland vrijwel geen kinderen ter adoptie worden afgestaan, legt Hoksbergen uit. "Er worden jaarlijks zo'n dertig kinderen afgestaan ter adoptie. Dat is zoveel minder dan de vraag naar adoptiekinderen, dat men als het ware vanzelf naar het buitenland gaat."

Maar in deze eeuw is de buitenlandse adoptie vrijwel verdwenen, vervolgt de emeritus hoogleraar. "Dat wil zeggen: het aantal kinderen dat vandaag de dag uit het buitenland geadopteerd wordt, is veel minder in vergelijking met vroeger. De afgelopen jaren zijn er jaarlijks zo'n zestig tot zeventig kinderen uit het buitenland gehaald, terwijl het in de jaren 70 om zo'n 1.000 tot 1.500 kinderen per jaar ging."

Volgens hem zijn hier een paar redenen voor: "De moderne voortplantingstechnieken hebben hier mijns inziens een grote rol bij gespeeld. Dus de kans om genetisch gezien een eigen kind te krijgen, is veel groter geworden."

De tweede reden is dat er nu veel meer bekend is over de het leed dat achter adoptie schuil kan gaan, zegt Hoksbergen. "Maar ook weten we meer over de problemen die buitenlandse adoptiekinderen kunnen vertonen door verwaarlozing in het land van herkomst en de scheiding van de biologische ouders."

4. Waarom is het adopteren van kinderen zo duur?

Omdat er heel veel kosten aan verbonden zijn, zegt Hoksbergen. "Denk aan juridische kosten in land van herkomst, de voorbereidingen hier, gezinsonderzoek, medische onderzoeken, reiskosten, kosten van de bemiddelaar."

De bemiddelingskosten kunnen variëren van 12.000 tot 40.000 euro. Dit bedrag is onder andere afhankelijk van de keuze voor het land, weet hij. "Er is simpelweg een heleboel werk aan, en dat werk moet betaald worden. Vaak is het zo dat in het land van herkomst ook een vergoeding wordt gevraagd voor de verzorging van het kind tot het moment van de adoptie. Dat kan ook tot in de duizenden euro's lopen."

5. Hoe kan altijd gegarandeerd worden dat kinderen vrijwillig zijn afgestaan of wees zijn?

Onderzoeker Schrover erkent dat het nog steeds misgaat bij de adoptie van buitenlandse kinderen. "Er zijn ontzettend veel pogingen om te garanderen dat dat vrijwillig gebeurt", legt ze uit. "Open adopties zouden daaraan moeten bijdragen, dus dat de aspirant-adoptieouders kennis maken met de biologische moeder."

Maar daardoor is het nog steeds niet zeker dat het daadwerkelijk vrijwillig is, vervolgt ze. "Want in het verleden waren er ook vrouwen die zich voordeden als de moeder van een kind. Er zijn veel conventies die zouden moeten garanderen dat er veel controle is en dat het inderdaad vrijwillig gebeurt, maar helaas gaat het toch vaak fout."

Garanties bestaan in dit verband niet, zegt ook Hoksbergen. "Het is ook maar de vraag of sommige landen van herkomst bereid zijn om voldoende controle toe te laten. Dat is heel moeilijk na te gaan allemaal."

Bij een crisis of ramp kan medisch personeel schaars zijn. Om dat op te vangen, gaat Defensie samenwerken met de Nationale Zorgreserve. Hoe versterken dit soort initiatieven de weerbaarheid van Nederland? "Overheid kan het niet meer alleen aan."

Zorgreservisten kunnen nu worden ingezet als Defensiepersoneel naar het buitenland moet, bijvoorbeeld bij een oorlogsdreiging. Het zijn gediplomeerde vrijwilligers, vaak oud-zorgmedewerkers, die zichzelf aanmelden en op momenten van crisis worden opgeroepen om bij te springen.

Coronacrisis

Bart Hilt is zo'n zorgreservist. Hilt heeft onder andere bij de brandweer, ambulance en huisartsenpost gewerkt. Hij werd voor het eerst ingezet tijdens de coronacrisis.

"Toen was er een oproep via Facebook en daar heb ik toen op gereageerd", legt hij uit. "Er werd gekeken in welke regio je woonde en welke ziekenhuizen mensen nodig hadden. En toen ben ik ondersteunend geweest aan de verpleging."

'Samenwerking goed idee'

De samenwerking tussen Defensie en de Nationale Zorgreserve is volgens Hilt dan ook een goed idee. "Als je kijkt naar alle brandhaarden die we in de wereld hebben, kan je er op deze manier echt voor elkaar zijn."

Middenin de coronacrisis wordt het Nationale Zorgreserve opgericht, als burgerinitiatief, legt directeur Charlotte de Schepper uit. "Een aantal burgers dacht toen, 'goh, steeds meer mensen worden ziek, maar ook steeds meer hulpverleners worden ziek. Hoe kunnen wij helpen?' En die hebben de handen ineengeslagen." Inmiddels wordt het gefinancierd door het Ministerie van Volksgezondheid.

Tekort opvullen

Mocht Defensie beroep doen op de zorgreservisten, zijn ze puur bedoeld als achtervang.

"Wij worden dan niet uitgezonden naar het buitenland. Maar de medisch specialisten van het leger wel, waardoor er een tekort is aan medisch personeel in de bases van Defensie. En die plaatsen gaan wij dan opvullen", legt Hilt uit.

Voordelen burgerinitiatief

Ook Jaap Donker, directeur van de veiligheidsregio Utrecht, ziet de voordelen van het initiatief.

"Als Defensie in het buitenland meer moet doen en de situatie hier schaars is, of als we bijvoorbeeld slachtoffers vanuit het buitenland moeten verzorgen, hebben we iedereen keihard nodig."

'Overheid kan het niet meer alleen'

Het is volgens Donker duidelijk waarom dit nu van belang is. Het gaat daarbij ook niet om de zorg alleen, legt hij uit.

"Op dit moment zie je dat de kans op een lange stroomuitval, of een natuurbrand heel reëel is. Dat willen we niet, maar we moeten ons voorbereiden." En dat kan de overheid niet meer alleen. "We staan voor ongekende uitdagingen, daarbij hebben we mensen nodig die initiatief nemen."

Zelfredzaam worden

De samenwerking is één stap richting het verbeteren van onze zelfredzaamheid. Maar er is werk aan de winkel op het gebied van weerbaarheid, ziet Donker.

"We zijn gewend dat als er iets misgaat, dat de overheid komt helpen. Maar we zien dat de risico's die we lopen zo groot zijn, dat kan de overheid niet aan. We moeten zelf en samen redzaam worden."

Onvoldoende voorbereid op crisis

Nederlanders voelen de urgentie nog onvoldoende, volgens Donker. "We zijn opgevoed met het idee dat het nooit meer oorlog zou worden en dat alles goed gaat, maar we moeten ons voorbereiden op andere scenario's."

Vandaag presenteerde de Europese Commissie plannen die ertoe moeten leiden dat de Europese Unie voorbereid is op verschillende soorten crises.

Krachten lokaal bundelen

Maar hoe? Volgens Donker ligt de kracht ook vooral in dit soort initiatieven. "Gelukkig zijn er veel instanties die daarbij helpen. Mochten mensen willen bijdragen, meld je dan, zodat we de initiatieven aan elkaar knopen en ons kunnen voorbereiden op iets wat hopelijk nooit voorkomt."

Donker zet zich vooral op lokaal niveau in. "Als de stroom er bijvoorbeeld lang af ligt, hebben mensen behoefte aan informatie." Dat zou in de vorm van lokale 'noodsteunpunten' gerealiseerd kunnen worden. "We willen op logische plekken in de samenleving, zoals brandweerkazernes, een stemlokaal of een buurthuis, dat mensen daar terecht kunnen in nood."

Kijk naar elkaar om

We zullen het uiteindelijk vooral met elkaar moeten doen, zegt zorgreservist Bart Hilt. "Ik zie het als een soort roeping. Elkaar ondersteunen en elkaar helpen. Daar waar het tekort is, moet je elkaar aanvullen."

Ook Jaap Donker zegt: "We moeten ook kijken hoe het met de buurman of kwetsbaren in de straat is. Hoe kunnen we samen de schouders eronder zetten? Hoe kunnen we in donkere periodes elkaar hier doorheen loodsen?"

Beter voorbereid dan achteraf problemen

Toch hoopt Hilt binnenkort nog niet ingezet te worden. "Dat zou het mooiste zijn. Hoe minder dat we nodig zijn, hoe beter het eigenlijk is. Maar ja, je kan beter zorgen dat je iets achter de hand hebt, als dat je te laat bent en je in de problemen raakt."

Tot nu toe hebben 4.000 zorgprofessionals zich gemeld bij de Nationale Zorgreserve. Ze hopen te groeien naar een bestand van zo'n 5.000 mensen.

De Amerikaanse president Trump voert de druk rondom de koop van Groenland op. Hij wil het eiland vanwege de strategische ligging en bodemschatten en stuurt daarom vicepresident JD Vance op pad voor een bezoek. "Dit is voor de meeste Denen een shock."

"Het is een grote stressfactor en je mag het niet onderschatten", zegt Clingendael-onderzoeker Karen van Loon over de huidige situatie.

Bondgenootschap onder druk

Van Loon is gespecialiseerd in geopolitiek in het Noordpoolgebied en bredere veiligheids- en defensievraagstukken en ziet hoe Donald Trump met zijn uitspraken en het bezoek van vicepresident JD Vance, het bondgenootschap tussen Amerika en Denemarken onder druk zet.

Groenland valt op dit moment, tot hun grote ongenoegen, nog onder het Deense koninkrijk.

Denen in schok door bezoek Vance

Het had een bezoek moeten zijn waarbij alleen de vrouw van JD Vance, Second Lady Usha Vance, aanwezig zou zijn. "Ze zou bezoekjes afleggen aan verschillende Groenlandse gemeenschappen, maar die bezoeken zijn nu afgelast. Het blijft nu bij een bezoek aan de Amerikaanse luchtmachtbasis", zegt Van Loon.

"Wat er nu gebeurt is voor de meeste Denen echt een schok. Je kan wel spreken van een ernstige vertrouwensbreuk", vertelt de onderzoeker.

'Groenland niet te koop'

Vicepresident Vance zal nu namelijk wel aanwezig zijn bij het bezoek en hoogstwaarschijnlijk gesprekken voeren met diplomaten.

En dat terwijl Denemarken al meerdere keren heeft aangegeven geen interesse te hebben in het verzoek van Trump. Ze zijn niet van plan om Groenland 'over te dragen' aan de Verenigde Staten.

'Hij wil niet loslaten'

Toch blijft Trump aandringen. De uitspraken die vanuit de Verenigde Staten blijven komen hebben een impact op zowel de Denen als Groenlanders. Ze zijn niet gewend dat een president blijft aandringen.

"Vroeger hebben ze het ook wel eens gevraagd, maar werd het losgelaten", zegt Van Loon. Volgens de onderzoeker werd Trump tijdens zijn eerste termijn zelfs uitgelachen toen hij het balletje opgooide. "Het leek toen absurd, maar sinds hij voor de tweede keer president is, is het duidelijk dat hij het niet wil loslaten."

Toch onderhandelen

Maar juist door die houding moeten Deense en Amerikaanse onderhandelaren nu toch met elkaar om tafel gaan zitten. "Om een consensus te vinden en niet te vergeten om Groenland bij dit proces te betrekken", legt de onderzoeker uit.

"Want", vervolgt Van Loon, "Groenland is wel een regio die in zeer grote mate zelfbestuur heeft binnen het Koninkrijk Denemarken." De twee landen kunnen dus niet zonder inspraak van het hoofd van het eiland een beslissing maken. Dit vooral omdat Groenland onafhankelijk wil zijn, ook van Denemarken.

Angst in Groenland

De angst in Groenland is op dit moment dus groot, weet Van Loon. Ze willen hun onafhankelijkheid van Denemarken niet inruilen voor afhankelijkheid van Amerika. "Het gevoel is daar heel sterk. Er is angst voor wat er komen gaat."

"Ze hebben al een heel lang proces afgelegd met Denemarken en dat dekolonisatieproces is nog steeds bezig", gaat de onderzoeker verder.

Respectloos

"Ze zijn er heel duidelijk in dat ze geen Amerikanen willen worden." En dat is vooral te zien aan alle standpunten die hun regering op dit moment inneemt.

Zo liet de Groenlandse premier Múte Bourup Egede de afgelopen maanden al publiekelijk weten dat het eiland niet te koop is, en dat hij Trump respectloos vindt.

'Rol van de EU is beperkt'

Kan de Europese Unie nog iets betekenen in deze noodgedwongen onderhandelingen, aangezien Denemarken een lidstaat is? "Dat is een lastig verhaal", antwoordt Van Loon. "Denemarken is lid van de EU maar Groenland niet. Ze hebben in de jaren 80 een opt-out gehad."

Maar aangezien de EU wel nog steeds investeert in Groenland - onder andere in onderwijs en gezondheid - én een paar jaar geleden een mineralendeal heeft gesloten, zou de EU wel een bemiddelende rol kunnen spelen, denkt de onderzoeker. "Dus er is een rol voor de EU, maar die blijft wel beperkt."