Zingen als medicijn voor het haperende brein. Leonne heeft Alzheimer en zingt samen met haar mantelzanger Eveline de Matthäus-Passion. Het geef haar zelfvertrouwen.

"Twee jaar lang heb ik zes mensen met Alzheimer gevolgd in hun dagelijkse leven, voor mijn boek 'Zolang ik er ben'", zegt auteur en journalist Erik Zwiers. De avond voordat een van mijn hoofdpersonen (Nico) stierf, hief hij vanuit het niets het slotstuk van de Matthäus-Passion aan. Foutloos zong hij uit volle borst: "Wir setzen uns mit Tränen nieder und rufen dir im Grabe zu. Wij zetten ons in tranen neer en roepen U in Uw graf toe."

Participatiekoor

"Hij gaf precies aan wat het lijden voor hem betekende. Ik realiseerde mij dat mensen met Alzheimer, met wat ondersteuning, nog zoveel kunnen. En zo heb ik 6 jaar geleden het Participatiekoor opgericht."

Wat begon met een enkel koor is nu als een olievlek over Nederland verspreid, er bestaan nu 15 koren waarin mensen met Alzheimer zingen. Dit jaar zong het koor zelfs, op uitnodiging van Bach-koor Holland, samen met het Kamerorkest van het Concertgebouw de Matthäus-Passion in de Nieuwe Kerk in Delft.

Bijdrage aan gezondheid

"Zingen betekent heel veel voor mensen met een haperend brein. Zingen is voor iedereen fijn maar voor deze groep betekent zingen dat de hersenen, weliswaar tijdelijk, nieuwe verbindingen aanmaken. Waardoor hun spraak verbetert, ze makkelijker op woorden komen en waardoor ze beter communiceren. En dat bevordert natuurlijk weer sociale contacten", vertelt Zwiers.

"Bovendien voel je je beter omdat door zingen bepaalde hormonen vrijkomen. Het draagt echt bij aan het welzijn van mensen met Alzheimer waardoor ze ook langer zelfstandig kunnen blijven functioneren."

Bekijk ook

Weggestuurd

Leonne Evers heeft altijd gezongen maar werd op een dag weggestuurd van haar koor, "Ik was mijn boek vergeten en daardoor mocht ik er niet blijven zingen", zegt ze verontwaardigd. Een aantal jaar geleden werd ze erg vergeetachtig, de diagnose volgde.

Ze is vaak het overzicht kwijt en vindt het moeilijk om zaken te organiseren. Wel woont Leonne nog steeds zelfstandig, vrienden en familie ondersteunen haar wanneer het nodig is.

'Ik ben helemaal niet zo gek'

Leonne raakte zo'n 40 jaar gelden bevriend met Eveline Bomhof, hun kinderen zaten toen samen op de kleuterschool. Nu zitten de twee vrouwen bij het Participatiekoor. Eveline als mantelzanger, zij ondersteunt Leonne waar het nodig is. Ze repeteren op dit moment voor de Matthäus in een muziekschool in Overveen.

"Ik vind het heerlijk", zegt Leonne. "Mijn gezicht tintelt helemaal als ik heb gezongen. En dan denk ik, goh het zit er allemaal nog. Ik ben helemaal niet zo gek. Doe mij nog maar niet weg, er zit nog genoeg, dat gevoel geeft het mij." Eveline beaamt dit. "Leonne leeft helemaal op als we naar het koor gaan. Ik haal haar op en op doordeweekse dagen oefenen we thuis nog een aantal partijen."

info

Sanne Nieuwenhuijzen is dirigent en artistiek leider van het Participatiekoor. "Eigenlijk werk ik niet veel anders met deze zangers als met anderen. Wij hebben mantelzangers die de mensen ondersteunen waar het nodig is, bijvoorbeeld door de juiste noten aan te wijzen of de pagina's op het goede moment om te slaan. En dat maakt het voor mij veel makkelijker. De verbondenheid en de communicatie tussen de leden onderling heeft mij echt geraakt. Soms zie ik 's ochtends mensen helemaal in zichzelf gekeerd binnenkomen, dat is echt typisch voor dit ziektebeeld maar dan gaan we zingen en dan zie ik ze in de pauze honderduit praten. Dan is er echt een luikje opengegaan. Dan sprankelen ze helemaal."

En is Sanne niet bang dat de Matthäus niet te hoog gegrepen is voor deze groep zangers? "Het is een uitdaging", zegt ze lachend, "maar ik heb de volste vertrouwen erin dat het een fantastisch concert gaat worden in de Nieuwe Kerk. De Matthäus-Passion is zo'n grote traditie in Nederland. Al deze zangers hebben vanuit hun verleden op een of andere manier een band met de tekst en de muziek."

Aanwakkeren van geheugensporen

Directeur van het Alzheimercentrum Amsterdam UMC Wiesje van der Flier zingt ook mee met het het Participatiekoor in de Nieuwe Kerk."De complexiteit van het verhaal, het lijden, de angst, het verdriet en de liefde, al deze emoties komen voorbij in de Matthäus. Ik vind het prachtig."

Ook bevestigt ze dat muziek een hulpmiddel is om goed bewaarde geheugensporen aan te wakkeren. "Mensen weten vaak niet meer waar en wanneer Bach leefde maar ze weten nog wel de noten, de klanken en de melodie te vinden. En dan komen de woorden ook weer terug. Mensen met Alzheimer hebben hersenschade, verbindingen zijn kapot, maar via de muziek worden verbindingen aangelegd rondom die schade. Daarom is muziek en zang zo helend."

'Ik ben goed genoeg'

Het concert in de Nieuwe Kerk met meer dan 200 zangers van Participatiekoren uit heel Nederland verloopt vlekkeloos. Zwiers is de verteller: "De Matthäus-Passion is niet alleen een verhaal dat 2.000 jaar geleden is gebeurd. Het is veel meer dan dat. Bach maakt hier van Christus een metafoor, een metafoor die ook slaat op mensen met een haperend brein. Zie hem. Kijk."

Leonne is na afloop opgetogen: "Ik heb kippenvel en ik heb het warm. Het ging perfect. Ik kan wel janken. Ik heb pijn in mijn kaken van het zingen. Ze vinden mij soms niet meer goed. Maar ik ben goed genoeg. Ik heb het gedaan!" Zwiers vult haar aan, "mensen met dementie hebben zo vaak te horen gekregen dat ze iets niet meer kunnen maar dat is een reden om het juist wel te doen."

Bekijk ook

Zingen als hulpmiddel tegen dementie

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.