radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Hoe het onbekende stadje Gander door 9/11 een hit werd op Broadway

Tot 11 september 2001 kende bijna niemand het Canadese stadje Gander. De aanslagen op de Twin Towers en het Pentagon veranderden dat in één klap. En nu is Gander het onderwerp van een hitmusical op Broadway. 

"Ik zag een vliegtuig binnenkomen, daarna nog een vliegtuig en toen nog één. Ik keek ernaar en ik dacht: godallemachtig, als er 200 mensen in ieder vliegtuig zetten en 40 of 50 vliegtuigen hier landen… Dat zijn enorm veel mensen", zegt politieagent Oz Fudge. Hij was op het vliegveld toen de vliegtuigen daar één voor één landden in 2001.

7000 gestrande reizigers

Na de aanslagen op de Twin Towers en het Pentagon werd het Amerikaanse luchtruim gesloten voor alle vliegverkeer. Alle vluchten die vanuit Europa onderweg waren naar Amerika werden omgeleid naar Gander. Gander is een klein afgelegen stadje op het oostelijke puntje van het Canadese eiland Newfoundland.

Hier ligt Gander

De 9000 inwoners van het kleine Canadese Gander twijfelden geen moment toen op 9/11 het Amerikaanse luchtruim werd afgesloten. Zij namen alle ongeveer 7000 gestrande reizigers in hun midden op. Het kostte de medewerkers van de luchthaven 24 uur om alle passagiers en bagage uit de vliegtuigen te krijgen.

Inwoners regelen bedden en eten

Diane Davis, oud-lerares en één van de inwoners van Gander, ging meteen aan de slag toen de vluchten landden. "Er waren hier mensen uit de hele wereld, die over de hele wereld mensen belden om te zeggen dat het goed met ze ging. De meesten hadden geen idee waar ze zich bevonden", vertelt Diane. Ze regelde bedden in de plaatselijke gymzaal voor de gestrande reizigers en zorgde voor eten. 

Eén van de hoofdrollen in de musical Come From Away is op haar verhaal gebaseerd en wordt gespeeld door Astrid van Wieren. Zelfs na 100 voorstellingen, raakt het verhaal haar nog steeds: "Zo werkt dat met het goede, het is aanstekelijk. Als de eerste helpt, wil iedereen meedoen. Niemand wil aan de kant staan toekijken." Diane is er een beetje verlegen onder. "Ik krijg erkenning voor wat ik gedaan heb, maar ik was lang niet de enige."

Actrice Astrid van Wieren
Actrice Astrid van Wieren

Speciale voorstelling in Gander

In Gander vinden ze het allemaal prachtig. De voltallige crew van de musical reisde naar Gander om de musical op te voeren voor alle inwoners. "De mensen willen deel worden van onze gemeenschap, en wij zeggen: welkom aan boord", zegt oud tv-verslaggever en inwoner Brian Mosher. 

Ook hij wordt nagespeeld in de musical. Zijn stadsgenoot Oz Fudge is het met hem eens: "Op 11 september hebben we gezegd: jullie kwamen als vreemden, jullie zijn vrienden geworden en als jullie morgen vertrekken, dan zijn jullie familie."

Bezoekers vaak in tranen

Vooral de New Yorkers zijn het warme welkom van de inwoners van Gander niet vergeten. Geïnspireerd door de musical gaan ze massaal op vakantie naar het kleine Canadese stadje. In Gander is een heuse 9/11-tour opgezet.

Tijdens de tour is te merken dat de aanslagen nog altijd voelen als een open wond voor de New Yorkers. Wanneer Diane haar verhaal vertelt, barsten bezoekers vaak in tranen uit. "Dan knuffelen we en dat doet dan ook weer goed", zegt Diane. 

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Minder zorgstudenten in het mbo, terwijl personeelstekort groeit: 'We moeten ons rot schrikken als samenleving'

Het aantal studenten op mbo-opleidingen voor verpleegkundigen en verzorgenden blijft maar dalen. In de laatste 5 jaar ging het om een daling van 30 procent, terwijl er juist veel vraag is naar zorgpersoneel. De MBO Raad wil nu actie van het kabinet.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Kans op inslag van asteroïde 2024 YR4 op aarde steeds groter, maar volgens deze ruimteonderzoeker hoeven we niet bang te zijn

Kans op inslag van asteroïde 2024 YR4 op aarde steeds groter, maar volgens deze ruimteonderzoeker hoeven we niet bang te zijn
Bron: Unsplash

Een groep astronomen trekt aan de bel, want de kans dat een asteroïde de aarde gaat raken wordt steeds groter. In 2 weken tijd steeg deze van 2,6 naar 3,1 procent. "Historisch, maar niet te vergelijken met de asteroïde die dinosaurus heeft uitgeroeid."

De asteroïde, die volgens NASA op 22 december 2032 de aarde zou kunnen raken, heeft zelfs al een naam: 2024 YR4. Hij heeft een geschatte doorsnee van tussen de 40 en 90 meter, en verplaatst zich met een snelheid van meer dan 10 kilometer per seconde. Mocht hij de aarde raken, dan krijgen we dus met een flinke klap te maken.

'Neem het met een korrel zout'

Zijn we over 7 jaar in gevaar? Als je het aan ruimtevaartspecialist Angelo Vermeulen vraagt, niet. "Je moet het met een grote korrel zout nemen", merkt hij op. "Het is een vrij relatief hoog cijfer. Maar de gemeenschap van astronomen wereldwijd maakt zich eigenlijk geen zorgen."

"Want wat er meestal gebeurt, is dat naarmate men meer en meer informatie te weten komt over de baan en de snelheid van de asteroïde, door meerdere metingen te doen, ze zich eigenlijk realiseren dat de kans kleiner wordt dat hij de aarde zou raken."

Bekijk ook

Nog geen 'doomsdag'

"Dit is dus zeker nog geen 'doomsday-scenario'", zegt Vermeulen. Op het moment van de eerste observatie is de asteroïde namelijk nog ver verwijderd van de aarde. Het is een klein object in de verre verte. Om hem te spotten hebben astronomen een sterke telescoop nodig.

"Dan probeer je zo goed mogelijk de baan en de snelheid op te meten", legt hij uit. "Het percentage gaat dan vaak schommelen, soms omhoog en dan soms weer omlaag. Wanneer hij dichterbij de aarde zit kunnen we hem veel makkelijker observeren en opmeten." Pas dan kunnen astronomen écht spreken over de kans op een inslag. "Maar in het verleden is eigenlijk altijd gebleken dat die kans dan 0 procent werd en dat het dan langs de aarde heen vliegt."

Meerdere asteroïden in zonnestel

Naast 2024 YR4 vliegen er meer dan een miljoen asteroïden door het zonnestel, weet Vermeulen. Tussen Mars en Jupiter zit een asteroïdengordel waar een groot deel van deze 'mini planeetjes' vliegen. "Die zitten daar eigenlijk vrij veilig, want ze draaien in een baan om de zon. Ze zijn geen bedreiging."

"Maar er zijn dus ook asteroïden die los door het zonnestelsel vliegen." En voor die losse - zoals 2024 YR4 - moeten we uitkijken. "Ze zouden mogelijk op de aarde kunnen neerstorten. En dat is in het verleden al gebeurd, er zijn genoeg voorbeelden. De bekendste is natuurlijk het uitsterven van de dinosauriërs, veroorzaakt is door zo'n inslag."

Bekijk ook

Zeer zeldzame gebeurtenis

Ook in de Amerikaanse staat Arizona sloeg zo'n 50.000 jaar geleden een asteroïde in. Onderzoekers schatten in dat deze een diameter van ongeveer 50 meter had en rond de 300.000 ton woog. "Je kan hem bezichtigen, een prachtige geologische formatie", noemt de ruimtevaartspecialist het.

De aarde blijft dus niet gespaard van zulke inslagen, vertelt Vermeulen. "Maar dat het zal gebeuren in een tijdbestek van een mensenleven is zeer zeldzaam."

DART

Ook vertelt de ruimtevaartspecials dat NASA technologie heeft ontwikkeld om de banen van asteroïden te wijzigen, zodat ze de aarde niet raken. "Tijdens die missie, genaamd DART, heeft men met een ruimte toestel van ongeveer 600 kilo recht op een asteroïde laten inslaan om te zien of we de baan van die asteroïde konden wijzigen."

"En dat is een groot succes geworden", gaat hij verder. De baan is zelfs veel meer veranderd dan gehoopt. "Dus we kunnen asteroïden wel van een baan doen afwijken. En als je dat op tijd doet, zelfs al is het een kleine wijziging, dan heeft het groot effect wanneer het in de buurt van de aarde komt."

Bekijk ook

Tsunami als gevolg

Maar stel het gebeurt wel, hoe zou dat er dan uit zien? "De gevolgen van zo'n inslag zijn niet te overzien", antwoordt Vermeulen. "Maar het zal minder apocalyptisch zijn dan wat je ziet in films."

En dat komt vooral doordat het grootste oppervlak van de aarde, ongeveer 70 procent, bedekt is met water. "In het Los Alamos National Laboratory heeft men een computersimulatie laten maken (van een asteroïde inslag, red.). En zo hebben ze ontdekt dat het best meevalt. Wat je krijgt is een tsunami, en het blijkt dat maar een fractie van de totale energie van die asteroïde omgezet wordt in golven. De golven zullen niet zo heel ver reizen. Dus we kunnen daar ook wel wat wat geruster over zijn."

Aardbevingen en klimaatverandering

Wel kan die eventuele inslag op 22 december 2032 voor seismisch effecten zorgen, zoals een aardbeving. "En in een gebied waar veel vulkanische activiteit is, kan het die activiteit gaan uitlokken. Want je krijgt bij een inslag sowieso een enorme schokgolf als een asteroïde in de atmosfeer ontploft of op aarde neerstort." Hij vergelijkt het met honderdmaal de kracht van een bom van Hiroshima.

"En als zo'n ding in de atmosfeer komt, genereert dat verder ook heel veel hitte waardoor het branden kan veroorzaken", gaat Vermeulen verder. "Dat is een effect dat lang na de inslag nog kan blijven doorwerken, het werpt allerlei stoffen in de atmosfeer op, die dan een deel van het zonlicht kunnen blokkeren en waardoor je het klimaat kan gaan verstoren."

Kans op een asteroïde inslag op aarde wordt steeds groter, maar volgens deze ruimtespecialist hoeven we niet bang te zijn

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant