Prikhonden, extra tijd of VR-brillen: GGD's in heel Nederland halen van alles uit de kast om mensen met prikangst te helpen bij hun coronavaccinatie. Die groep is namelijk omvangrijker dan je misschien denkt: "Veel mensen schamen zich er erg voor."

Volgens de gemeente Amsterdam heeft 1 op de 5 Nederlanders prikangst. In een tweet laat de gemeente de GGD tips geven voor hoe je daar het beste mee om kan gaan.

Huisarts ziet andere redenen

Huisarts Toosje Valkenburg uit De Bilt is sceptisch als ze het getal hoort: "20 procent is echt een heel hoog percentage. Dat herken ik niet uit de praktijk. Als ik kijk naar de opkomst van de griepprik, dan is dat in ieder geval niet een angst die leidt tot het vermijden van prikken."

De opkomst voor de griepprik dit jaar was 80 procent, vertelt de huisarts. De 20 procent die niet kwam opdagen deed dat volgens haar om een heel scala aan redenen, waarbij prikangst niet de belangrijkste was. "Mensen zeggen dan 'ik hoef hem niet', 'ik heb nooit griep' of iets anders."

Zelfs 35 procent

In tegenstelling tot huisarts Valkenburg gaat dr. Elisabeth Huis in 't Veld, universitair hoofddocent aan Tilburg University, ervan uit dat het aantal mensen met prikangst nog veel hoger ligt. Zij deed uitgebreid onderzoek naar prikangst. "Ik ga eerder uit van 1 op 3, zo'n 35 procent. Het hangt af van de groep die je het vraagt." Vooral jongere mensen geven vaker aan last te hebben van prikangst. Bij mensen boven de 50 jaar klopt 20 procent wel.

"De meeste mensen leren er mee om te gaan en worden dus gaandeweg minder bang, hoewel een kleinere groep juist banger en banger worden naarmate ze ouder worden." Voor de duidelijkheid: prikangst is iets anders dan de veel heftigere prikfobie. Dat is een officiële psychiatrische aandoening uit het DSM-5 boek, waar 5 tot 10 procent van de mensen aan lijdt.

Bekijk ook

Vragenlijsten

Huis in 't Veld deed onderzoek door middel van vragenlijsten. De centrale vraag was: 'In hoeverre ervaar je prikangst?' Mensen konden op een schaal van 1 tot 10 antwoord geven. "Alle mensen hebben wel een bepaalde vorm van ongemak bij prikken, dus alleen de echt hoge scores zijn meegeteld." Zelfs daarmee vond ze dus het percentage van 35 procent.

Maar waar zijn mensen met prikangst zo bang voor? "Dat is een goede vraag. Het is niet alleen de angst voor pijn. Het zit in de hersenen. Uit hersenscans blijkt dat als mensen plaatjes zien van naalden en bloed er heel heftige reacties zijn in de gebieden waar dingen als angst, emotie en dat je weg wilt rennen gereguleerd worden."

Hoeveel Nederlanders hebben prikangst? Lammert de Bruin zoekt het uit in 'Feit of Fictie' bij EenVandaag op NPO Radio 1

Reactie in de hersenen

Voor een groot deel is de angst dus irrationeel. Mensen weten dat het maar een prikje is en de pijn meevalt, maar de hersenen reageren er heel sterk op. Het is dus ook niet zo dat bij mensen met deze angst er per se een nare ervaring met een pijnlijke prik aan ten grondslag ligt. Huis in 't Veld benadrukt dat de ervaring van huisarts Valkenburg, namelijk dat die niet zo vaak prikangst meemaakt, overeenkomt met haar onderzoek.

Zorgpersoneel ziet minder prikangst in de praktijk, omdat bijna de helft van de mensen met prikangst situaties vermijden waarin ze geprikt kunnen worden. 30 procent heeft wel eens een nodige medisch ingreep geweigerd vanwege de prik.

Bekijk ook

Het niet weten

Maar, een groot deel laat zich evengoed nog wel prikken. Zo zijn er behoorlijk wat bloeddonoren bij bloedbank Sanquin met prikangst. "Uit de laatste steekproef daar kwam een percentage van 16 procent. Wel iets lager dan gemiddeld, maar die mensen vinden het doel zo belangrijk dat ze zich er doorheen slaan", weet Huis in 't Veld.

Het was tijdens werkzaamheden bij de bloedbank dat ze op het idee voor haar onderzoek kwam. Ze zag dat donoren met de angst worstelden. Sommige mensen wisten niet dat ze prikangst hadden, totdat ze bij de eerste donatie flauwvielen en er maar vanaf zagen.

Corona positief

Hoeveel mensen geen coronaprik nemen vanwege prikangst kan ze niet zeggen. Haar laatste cijfers dateren van voor de pandemie. "Toen bleek dat 20 procent van de mensen vaccins niet neemt door prikangst, maar het kan zijn dat door de angst voor de pandemie een grotere groep zich eroverheen zet."

Ook denkt Huis in 't Veld dat de pandemie wat betreft prikangst best eens positief kan zijn. "Mensen schamen zich er heel erg voor, krijgen te horen dat ze bijvoorbeeld 'toch een grote vent zijn'. Maar nu is er meer aandacht dan ooit voor."

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.