De aanslagen van Hamas bijna een jaar geleden waren voor veel Israëliërs traumatisch. Psycholoog Danny Brom ziet hoe er tegenwoordig anders met trauma wordt omgegaan dan vroeger. "Er wordt meer gepraat dan eerder."

Op 7 oktober is het precies een jaar geleden dat Hamas Israëlische nederzettingen en het muziekfestival Supernova Sukkot Gathering aanviel.

Vermoord door Hamas

Het aanstormende dj-talent Laor Abramov (20) werd, net als honderden andere bezoekers van het festival, vermoord door strijders van Hamas.

Laor was 2 jaar daarvoor vanuit het Amerikaanse New Jersey naar Israël verhuisd. Hij hoopte daar net zo succesvol te worden als zijn vader, David Abromav, die ook wel bekend is als Dj Darwish.

Verstopt in een schuilkelder

"Het was half 7 's ochtends toen ik een gemiste oproep van Laor zag", herinnert David zich. Uiteindelijk wist zijn vrouw Laor te bereiken. Hij vertelde haar dat er raketaanvallen plaatsvonden. Maar ook dat ze zich geen zorgen hoefden te maken. Hij zat ondergedoken in een schuilkelder.

David probeerde Laor die ochtend verschillende keren telefonisch te bereiken, maar kreeg geen gehoor. 'Pa, bel me niet, ik kan hier niet praten', antwoordde Laor uiteindelijk. "Ik denk dat hij zich probeerde te verstoppen voor de terroristen. Daarna bleven alle reacties uit", vertelt hij.

'Ik hoopte dat hij was ontsnapt'

In de loop van de dag kwamen er steeds meer berichten naar buiten van bevriende festivalgangers over de omvang van de gebeurtenissen op het festival.

"Ik wilde ernaartoe rijden, maar hoorde dat het hele gebied was afgesloten. Ik heb iedereen die ik op het festival kende gevraagd om hem te zoeken. Ik heb hem bij de politie als vermist opgegeven, hoopte dat hij was ontsnapt."

Veel bezoekers doodgeschoten

In de daaropvolgende dagen volgde David de berichten in Telegram-kanalen van Hamas, bestudeerde hij foto's en zocht overal naar aanwijzingen die iets konden vertellen over wat er met zijn zoon was gebeurd.

Een ooggetuige die met Laor in de schuilkelder had gezeten, vertelde dat veel bezoekers waren doodgeschoten maar dat één groepje jongens nog in leven was. "Zij werden op een vrachtwagen gezet en naar Gaza gebracht", vertelt David.

'Woedend op alles en iedereen'

"Die dagen waren de hel, voor mijn lichaam en mijn geest." Helaas stond na 4 dagen het leger voor zijn deur met het nieuws dat Laor was vermoord. "Soms wenste ik dat hij op die vrachtwagen gezet was en nog zou leven." Ook al weet hij niet of dat beter was geweest.

"In eerste instantie was ik vooral woedend op alles en iedereen. Boos dat zoiets kon gebeuren. Boos op de monsters die andere mensen zoiets konden aandoen."

'We willen hem niet doodzwijgen'

Nog steeds zijn veel van Davids vragen niet beantwoord. Hij snapt nog altijd niet hoe dit heeft kunnen gebeuren. "Daardoor blijft het een open wond, die meer tijd nodig heeft om te helen."

Een manier om met het verlies om te gaan, is het gesprek over Laor gaande te houden. "Wij praten thuis veel over hem, willen hem niet doodzwijgen. Ik denk dat het belangrijk is voor de verwerking om erover te praten, ook voor zijn broers en zussen."

Oase in de woestijn

Over een tijdje wil David een ceremonie organiseren waarbij ze Laors as verspreiden op een mooie plek in de woestijn, een plek waar hij graag tijd doorbracht. "Daar planten we dan een boom ter nagedachtenis van hem."

Het moet een plek worden waar zijn geliefden op een positieve manier kunnen terugdenken aan Laor, 'een mooie oase in de woestijn', zoals David het noemt. Een plek waar ze zijn leven en dat van anderen kunnen vieren.

Centrum voor traumaverwerking

Net als David en zijn familie, verloren veel andere Israëliërs ook een dierbare tijdens de aanslagen een jaar geleden. Voor velen waren de gebeurtenissen op 7 oktober traumatisch.

Maar ook Israëliërs die op 7 oktober 2023 niemand kwijtraakten, weten wat trauma is, vertelt klinisch psycholoog Danny Brom, die al 36 jaar in Israël woont. Hij is oprichter van het Israelisch Psychotraumatisch Centrum in Jerusalem en houdt zich daar al jaren bezig met traumaverwerking.

'Iedereen baat bij therapie'

In de afgelopen 35 jaar vond er in Israël een verschuiving plaats wat mentale gezondheid betreft, zag Brom. "Eerder werden moeilijke gesprekken over de Tweede Wereldoorlog, terrorisme en oorlogen vermeden omdat het vanwege de Holocaust te pijnlijk was."

Dat was al aan het veranderen, maar de gebeurtenissen op 7 oktober waren een kantelpunt, volgens Brom. "We worden nu overspoeld met aanvragen. De trend is nu dat iedereen baat heeft bij therapie."

Overlevingsmodus

Brom ziet in zijn kliniek voornamelijk soldaten die na hun dienst in Gaza moeite hebben met reïntegreren in het dagelijks leven, legt hij uit. Maar daar houdt het niet op.

"Het hele volk is getraumatiseerd, iedereen is hyper-alert. 'Hoor ik een alarm, of was het enkel een motorfiets?' Iedereen zit in een soort overlevingsmodus."

Feest ter ere van een dierbare

Tegelijk ziet Brom veel initiatieven, zoals dat van David voor zijn overleden zoon, die proberen rouw om te zetten in iets positiefs. Initiatieven die het leven vieren, ondanks het vele verdriet. Dat vindt hij een goede zaak.

"Het zit in de Israëlische cultuur om bijvoorbeeld een goed doel op te richten, of een festival te organiseren te ere van een dierbare. Dat kan helpen bij de verwerking van een verlies."