Nederland krijgt steeds meer te maken met hogere temperaturen. Hoe gevaarlijk is die hitte voor ons lichaam? En hoe kunnen kwetsbare groepen, zoals ouderen of mensen die buiten werken, zich er beter tegen beschermen? "We moeten het bewustzijn vergroten."

De zomer verloopt dit jaar tot nu toe vooral wisselvallig en niet uitzonderlijk warm. Toch warmt Nederland steeds meer op en daarmee neemt de kans op extreme hitte toe. "Dat kan niet alleen oncomfortabel worden, maar ook echt gevaarlijk voor ons lichaam."

'Hitte is als topsport'

Zweten, dorst, hoofdpijn, vermoeidheid: de klachten die je bij hitte kunt krijgen, zijn eigenlijk heel algemeen. "Iedereen kan deze krijgen en herkent ze waarschijnlijk ook wel", zegt de Utrechtse huisarts Corine Visser. We moeten hitte volgens haar eigenlijk als een vorm van topsport zien: "Je lijf gaat aan, moet de hele dag hard werken, en dat veroorzaakt klachten."

Thermofysioloog Boris Kingma weet er alles van: hij onderzoekt wat hitte met ons lijf doet en voert daarvoor experimenten uit in de zogenoemde 'klimaatkamer' van onderzoeksinstituut TNO. In die kamer kan hij de temperatuur aanpassen van Siberisch koud naar tropisch warm. "We kijken dan hoe het lichaam reageert en hoe die reactie ook verandert als we ons bijvoorbeeld fysiek gaan inspannen."

Hart moet sneller pompen

Inspanning bij hitte is belastend voor het hart, weet Kingma. "Je hart moet sneller kloppen om te zorgen dat het genoeg bloed naar je spieren en organen kan pompen, en dan vooral naar je huid. De huid regelt namelijk de verdamping van vocht en zorgt ervoor dat je warmte kan kwijtraken."

"Als je lichaam niet meer goed in staat is om warmte kwijt te raken, dan blijf je opwarmen", vervolgt de thermofysioloog. "Je lichaamstemperatuur wordt dan 39, 40, 41 graden, en dan kan het niet alleen oncomfortabel worden, maar ook echt gevaarlijk."

Tegen fysieke grenzen aan

Huisarts Visser herkent dit bij patiënten: "Ernstige klachten die mensen dan kunnen krijgen, zijn dat je misselijk wordt, gaat overgeven of diarree krijgt. Dit kan ook een teken zijn dat je medicijnen door de hitte niet meer goed werken. Als je bijvoorbeeld middelen hebt om je bloeddruk te verlagen, dan kan het zijn dat die vocht uit je lichaam drijven, terwijl je in de hitte juist genoeg vocht moet vasthouden."

"Als dat soort klachten standhouden en je blijft opwarmen, dan loopt je lichaam op een gegeven moment echt tegen fysieke grenzen aan", waarschuwt Kingma. "Bij een lichaamstemperatuur van 42 graden is de kans groot dat je overlijdt."

'Hittekwetsbaarheid zal toenemen'

Het verschilt van persoon tot persoon of je veel last hebt van hitte, maar er zijn wel verschillende groepen die fysiek meer kwetsbaar zijn voor hitte. "Dat zijn vooral ouderen", zegt Visser. "Zij hebben een verminderde dorstprikkel, waardoor ze soms niet genoeg drinken en dat niet doorhebben. Ook kunnen ze minder goed zweten."

De huisarts vindt het belangrijk dat ouderen, maar ook mensen die in de zorg werken of mantelzorger zijn, zich bewust worden van de hitterisico's voor deze groep. "Ook vanwege de vergrijzing. We worden langer oud met meer medicatie, dus er zijn meer mensen die hiermee te maken gaan krijgen en de kwetsbaarheid rondom hitte zal toenemen."

Ook letten op andere groepen

Naast ouderen ziet ze ook andere kwetsbare mensen die niet altijd voldoende kennis en vaardigheden hebben om zichzelf in de gaten te houden als het heet wordt. "Bij mij in de wijk wonen relatief veel mensen met cognitieve of psychiatrische problemen, mensen die dement zijn, die niet zo mobiel zijn, of die veel medicijnen gebruiken. Dat zijn allemaal kwetsbare mensen."

Ze roept haar collega's op om alerter te zijn op de kwetsbaarste mensen. "Ik denk dat huisartsen een grote rol kunnen spelen in het voorkomen van sommige ziekenhuisopnames die veroorzaakt worden door hitte. Cijfers daarover worden niet exact bijgehouden, maar het is wel de indruk van veel huisartsen, maar ook geriaters en nierartsen die ik spreek, dat er opnames te voorkomen zijn."

'Alert zijn aan de telefoon'

Visser wil niet gelijk alles op het bordje van haar beroepsgroep leggen. "Want ook ik vind, net als sommige van mijn collega's, dat we al veel taken hebben. Maar huisartsen kennen kwetsbare mensen vaak al, zijn al met ze in contact."

En dat brengt huisartsen in de gelegenheid om extra alert te zijn op mensen die kwetsbaar zijn voor de gevolgen van hitte, wil ze maar zeggen. "Dat geldt overigens ook voor bijvoorbeeld praktijkmedewerkers die de telefoon opnemen: ook zij kunnen meer bewust worden gemaakt op signalen van hitteklachten, en daar alert op zijn."

Risico's door buitenwerk

Kingma wijst erop dat er ook mensen zijn die door hun werk verhoogde risico's lopen en moet specifiek de 'buitenwerkers'. "Denk aan mensen in de bouw, mensen die werken aan de weg of het spoor, maar ook politie en defensie", somt hij op.

"Dat zijn mensen die zich fysiek inspannen en vaak beschermende kleding dragen die nodig is voor hun werk." Zij zijn fysiek niet per se kwetsbaarder voor hitte dan anderen, legt de thermofysioloog uit. "Maar door de omgeving waarin ze zich bevinden worden ze wél kwetsbaar."

'Hittekracht' in weerbericht?

Wel ziet Kingma dat hitte in steeds meer sectoren een onderwerp van aandacht wordt. "Het Nationale Hitteplan is nog steeds gericht op kwetsbare doelgroepen, maar we zien nu dat het belangrijker wordt om een zelfde soort raamwerk te hebben voor mensen die buiten werken, en eigenlijk ook voor de bevolking in het algemeen."

Ook hij benadrukt het belang dat het bewustzijn over hitte groter wordt. "Eigenlijk zouden we standaard in het weerbericht in plaats van de temperatuur en de windkracht moeten praten over 'hittekracht'." De thermofysioloog ontwikkelt hiervoor een model, gebaseerd op een combinatie van temperatuur, luchtvochtigheid, wind en zon: "Samen beïnvloedt dit je lichaam."

Nadenken wat je aantrekt

Mensen moeten volgens hem weten wat deze hittekracht op een dag is, maar ook hoe ze zich daarop kunnen aanpassen. "Dat kan bijvoorbeeld door rekening te houden met wat je aanhebt, met wat je doet, en met je omgeving."

Concreet betekent dat: houd overdag de gordijnen dicht, ga niet naar buiten, zet eventueel een ventilator neer, koel jezelf met natte washandjes of een voetenbadje en draag luchtige kleding, geeft Kingma als advies. Het lijkt allemaal zo simpel, zegt huisarts Visser daarover. "Maar daarin zit echt de basis."

'Siësta is er niet voor niets'

"Luisteren naar je lijf is ontzettend belangrijk bij hitte", vervolgt ze. "Ook voor iemand van 25 is het verstandig om je aan te passen aan de hitte. Denk dan niet 'ik ga toch maar hardlopen, want ik had bedacht dat ik dat ging doen', maar wijzig je plannen als het heet wordt."

De siësta in landen als Spanje, Italië en Griekenland is er niet voor niets, benadrukt Kingma tot slot. "Zoals ze in de zuidelijke landen geen activiteiten meer plannen in de middag, daarvan denk ik dat wij dat ook moeten overwegen als hittegolven extremer worden en langer zullen duren."

Iran en de Verenigde Staten zitten vandaag om de tafel in Oman om een nieuw atoomakkoord af te sluiten. President Donald Trump stapte in 2018 uit het vorige akkoord, waarom zijn de landen nu weer in gesprek? "Alternatief is bombardementen."

Iran-deskundige en analist bij het Haagsche Instituut Geopolitiek Damon Golriz verwacht dat beide landen heel positief de gesprekken van vandaag ingaan. "En dat er ook eigenlijk een rail wordt gelegd voor de bewegingen die meer richting diplomatie gaan in plaats van oorlogsretoriek."

'Amerika wel kernwapens tegenhouden'

De gesprekken gaan dus over een nieuw atoomakkoord tussen Iran en de VS, waarin de landen afspraken maken over het nucleaire programma van Iran en wat ze met die technologie doen. "Het heeft alleen maar een politiek besluit nodig om zometeen kernwapens te maken. En dat wil Amerika tegenhouden."

De reden dat de VS toenadering zoekt heeft volgens Golriz te maken met de rivaliteit tussen de VS en China, waar het Midden-Oosten tussen zit. "Het is een veld waarin energie en logistiek een belangrijke rol spelen", legt hij uit. "En wat Iran wil is eigenlijk minder sancties, omdat de Amerikanen heel veel sancties hebben opgelegd de afgelopen paar jaar. En natuurlijk ook dat er geen oorlog komt."

De vorige 'Iran-deal'

Dit is niet de eerste keer dat Iran en de VS praten over kernprogramma's. In 2015 waren de landen het al eens geworden over het Iraanse kernprogramma. Iran zou volgens dit plan afzien van het maken van kernwapens. In ruil daarvoor beloofde landen zoals de Verenigde Staten en Europese landen om economische sancties tegen Iran op te heffen.

Toen Donald Trump in 2018 begon aan zijn eerste termijn als Amerikaanse president stapte hij uit het akkoord, ook kondigde hij nieuwe sancties aan op Iran. Sindsdien houdt Iran zich ook steeds minder aan de afspraken uit het akkoord.

'Iran moet gesprek aangaan'

Volgens de Iran-deskundige is dit het juiste moment om te praten over een nieuw akkoord. "Iran is ontzettend verzwakt na 7 oktober door de aanvallen van Israël op bijvoorbeeld Hezbollah, Hamas en de Houthis." Dat zijn allemaal groepen die militair gesteund worden door Iran.

"Er is ook een militaire opbouw in de regio door Amerika die ongekend is in de afgelopen 20 jaar", vertelt Golriz. "Dat samen zorgt ervoor dat Iran het gesprek moet aangaan, omdat het alternatief bombardementen is."

'Regime wordt niet gedragen door bevolking'

Volgens Golriz heeft Iran nu ook te maken met veel interne problemen, wat een belangrijke reden is om in gesprek te gaan. Zo waren er de afgelopen jaren veel demonstraties voor vrouwenrechten. "Het regime wordt niet gedragen door de bevolking. Jonge mensen willen meer vrijheid, een westerse manier van leven. Dit regime kan dat niet geven."

"Economisch gaat het ook heel slecht", gaat hij verder. "Het land is gesanctioneerd op allerlei manieren. Je kan hier bijvoorbeeld geen geld over maken naar Iran als je familieleden hebt." Ook mogen veel bedrijven niet handelen met Iran, hierdoor is het land economisch grotendeels afgesloten van de rest van de wereld.

'Trump wil voor vrede zorgen'

De reden dat de VS het gesprek opnieuw aangaat, heeft volgens Golriz vooral te maken met president Trump zelf. "Hij wil een deal sluiten omdat hij de president wil zijn die voor vrede zorgt", legt hij uit.

President Trump wil volgens de Iran-deskundige het land naar zich toetrekken, om meer invloed te krijgen in het Midden-Oosten. "Waar dus energie en logistiek een belangrijke rol spelen. En dat samen zorgt ervoor dat er voldoende politieke wil is om deze bijeenkomst te laten slagen."

Het aantal meldingen van frauduleuze belletjes is enorm gestegen. Volgens expert Dave Maasland zijn de daders vaak Nederlandse jongeren die door bendes hiervoor geronseld worden. ”Het lijkt steeds meer op georganiseerde misdaad.”

Steeds meer criminelen proberen via de telefoon geld af te troggelen bij niets vermoedende slachtoffers. Dat blijkt uit recente cijfers van de fraudehelpdesk. In de eerste drie maanden van dit jaar kwamen er 9.793 meldingen binnen bij het anti-fraude instituut. In 2024 lag dit aantal in dezelfde periode nog op 3.031 meldingen.

Grote criminele bendes

Cybercrime-expert Dave Maasland is niet verbaasd over deze toename. "Deze vorm van misdaad begint echt de vorm aan te nemen van georganiseerde misdaad", legt hij uit.

Er zitten volgens hem steeds vaker grote criminele bendes achter deze vorm van oplichting. "Die weten hoeveel geld hiermee te verdienen valt."

'We zijn gewend alles online te delen'

Daarnaast maakt nieuwe technologie als AI het stuk makkelijker voor deze criminelen om hun slag te slaan, zegt Maasland. "De opkomst van kunstmatige intelligentie speelt zeker een rol en die versnelt deze opmars alleen maar. Je hebt nu voor het klonen van een Nederlandse stem, nog maar 10 seconden nodig van de oorspronkelijke stem", legt hij uit. "Dus dat wordt steeds beter en makkelijker."

"Maar dat is zeker niet de enige factor", benadrukt de expert. Ons eigen online gedrag speelt oplichters ook vaak behoorlijk in de kaart. "We zijn zo gewend om alles online te delen, omdat we elkaar vertrouwen. Deze gegevens lekken ook vaak uit. Maar dat zorgt er wel voor dat criminelen heel geloofwaardig deze telefoontjes kunnen plegen."

'Kan iedereen overkomen'

"Ze zijn echt zo geraffineerd deze oplichters", gaat Maasland verder. "Ze bellen je dus op en gebruiken in zo'n telefoontje allemaal gegevens van jou. Ze weten je naam, je adres en soms zelfs ook je banksaldo. Dan wordt het zo geloofwaardig allemaal."

Maasland heeft zelf van dichtbij gezien hoe deze criminelen te werk gaan. "Ik heb wel eens telefoontjes van de politie mogen mee luisteren. De manier waarop deze oplichters dat doen, is echt zo extreem gehaaid en geloofwaardig", vertelt hij. "Zo klantvriendelijk ook. Ik me voorstellen dat iedereen hier in mee zou kunnen gaan. Het kan dus echt iedereen overkomen."

Geronselde jongeren hebben 'geen idee'

Wat Maasland ook zorgen baart, is de leeftijd van de daders die zich met deze vorm van oplichting bezig houden. "Het zijn vooral veel jongeren ook die geronseld worden door deze bendes, helaas ook in vriendengroepen. Want veel van deze fraudeurs zitten gewoon in Nederland. Daar waarschuwt de politie voor."

"Ze vertellen deze jongeren niet dat ze geld stelen van ene mevrouw Jansen, maar dat ze stelen van de verzekering of van de bank", gaat hij verder. "In de rechtszaal komen ze er soms pas achter dat mevrouw Jansen het slachtoffer is en haar hele pensioenpotje weg is. Ze hebben echt geen idee."

'Let op urgentie'

De expert heeft tot slot nog een gouden tip hoe je kunt voorkomen dat je in de val van deze oplichters loopt. "Let op urgentie, dat komt bij al deze vormen van oplichting voor, of ze nou kunstmatige intelligentie gebruiken of niet."

"Ze roepen altijd hun slachtoffer op om direct iets te doen, meteen iets over te maken", legt hij Maasland uit. "Want anders verlies je je geld of je telefoon. Als je wordt opgedragen direct te handelen, moeten alle alarmbellen afgaan."