Eenderde van de middelbare scholieren gaat buiten school naar bijles, examentraining of huiswerkbegeleiding. Veel van die klasjes zijn duur en dat leidt tot kansenongelijkheid. Minister Slob wil die ongelijkheid bestrijden.

Uit nieuw onderzoek in opdracht van het ministerie van Onderwijs blijkt dat vorig schooljaar eenderde van de middelbare scholieren na de lestijd huiswerkbegeleiding, examentraining of bijles volgde. Die bijscholing kost vaak honderden euro's per kind. Gezamenlijk gaven de ouders van middelbare scholieren in het schooljaar 2018/2019 zo'n 200 miljoen uit.

Slob: 'Niet acceptabel'

Minister Slob kan ouders niet verbieden om hun kinderen bij te spijkeren. Wel wil hij grenzen stellen aan de ruimte die commerciële partijen krijgen om bijles binnen de muren van een reguliere school te verzorgen. "Wij constateren dat ze binnen school ruimtes krijgen, om kinderen aanvullend onderwijs te geven, waar de school soms ook naar doorverwijst. Dan wordt het heel erg spannend. Want als dat betekent dat daardoor kinderen uitgesloten worden, en dat het ook een taak is die gewoon bij de school hoort, dan vind ik dat niet acceptabel", zegt hij.

De minister sluit wettelijke maatregelen niet uit: "Ik ga hier met de schoolbesturen over spreken, en zal bezien of we hierover goede afspraken kunnen maken, of dat we wettelijk iets zullen moeten gaan regelen. We willen niet dat de kansenongelijkheid wordt bevorderd."

SP: Kwaliteit van onderwijs schiet tekort

Volgens SP-Tweede Kamerlid Peter Kwint is het hoog tijd dat de minister in actie komt. Hij noemt het opvallend, dat er vooral veel wordt bijgespijkerd in regio's waar ook het lerarentekort het grootst is.

"Dat speelt in het basisonderwijs, maar ook in het voortgezet onderwijs zie je steeds meer tekort-vakken. Dan denken ouders op een gegeven moment: 'dan ga ik het wel ergens anders halen'", zegt Kwint.

Een school zonder huiswerk

De Haemstede-Barger Mavo werd 2 jaar geleden een huiswerkvrije school. Directeur Mattie Smits-Jansen: "We zagen dat er steeds meer ongelijkheid ontstond in de kansen voor leerlingen om hun diploma te halen. Omdat er ouders waren die wel dure huiswerkklas extern konden inhuren en ouders die dat niet konden." En dus werd het rooster omgegooid. De dag begint en eindigt met flexuren. Daarin kunnen de leerlingen samen op school huiswerk maken, leren of extra begeleiding krijgen voor een bepaald vak.

Voordat deze school huiswerkvrij was, volgde zeker 35 procent van de leerlingen na school nog dure bijlessen of huiswerkbegeleiding. Nu doet geen kind dat meer, want alles gebeurt op school. De schooldagen van de leerlingen zijn iets langer, maar zitten nooit langer dan tot 15:45 op school. Op school wordt in principe ook geleerd voor tentamens.

Studiebol

De leerlingen zijn enthousiast: "Ik was vroeger best wel waardeloos in huiswerk, omdat ik liever wilde sporten of wat met vrienden wilde doen", zegt Riven. "Nu heb ik mijn huiswerk altijd af en vaak werk ik zelfs vooruit. Ik ben een soort studiebol geworden, met plezier erin."

Ook Cilke is blij: "Ik vind het echt heel fijn. Als ik thuiskom, heb ik echt nog heel weinig te doen. Ik maak alles op school. Ik doe ook aan dansen en dan zeggen andere kinderen na de les: 'Ik moet nog zoveel leren', en dat heb ik bijna nooit."

Geen ruzie thuis

Het bevalt erg goed, vertelt Smits-Jansen: "Sowieso is het docententeam heel enthousiast, omdat je op een andere manier je lessen vorm kan geven. Je kijkt meer naar de leerdoelen van de leerlingen en richt de lessen zo in."

Ook zien zij enthousiasme bij leerlingen. "Als ze de school uitlopen, hoeven ze niet meer aan hun huiswerk te denken, want het is al gedaan", vertelt de directeur. Ook de ouders hebben niks te klagen: "We horen van ouders: 'Het is heel fijn. We hoeven thuis geen ruzie te maken over het feit of kind wel of niet huiswerk heeft gemaakt'."

Het kabinet heeft besloten een pilot voor de opvang van dakloze arbeidsmigranten met drie jaar te verlengen. De gemeente Venlo is verheugd: daar is het project een groot succes. "De straten zijn veel leger. En je wil voorkomen dat mensen doodgaan."

De naar schatting tienduizend dakloze arbeidsmigranten uit de EU die in Nederland verblijven hebben zonder langdurig verblijf of inschrijving bij de gemeente geen recht op opvang of zorg, met alle gevolgen van dien.

Duizenden arbeidsmigranten

Met zeven miljoen euro van het Rijk hebben gemeenten die meedoen aan een pilotprogramma extra plekken ingericht om de arbeidsmigranten toch op te kunnen vangen. Venlo is een van die gemeenten. In de regio Noord-Limburg werken zo'n 53.000 arbeidsmigranten, waarvan 13.500 in Venlo.

Wethouder Jacques Smeets doet daarom graag mee. Venlo trekt als grensgemeente en als grootste tuinbouwgebied in de EU veel bedrijvigheid. "Mensen worden door uitzendbureaus hierheen gehaald, maar ze raken hun werk kwijt en staan opeens op straat, zonder onderdak en inkomsten. Dat veroorzaakt overlast."

Overleven

"Mensen slapen overal: in tentjes, in de bossen, in parkeergarages. Ze vallen soms mensen lastig. Je moet je voorstellen wat dat mentaal met arbeidsmigranten doet, als je zo moet overleven. De verleiding om drank en drugs te gebruiken is dan groot", zegt Smeets.

De gemeente Venlo biedt nu structureel een tijdelijke opvang aan arbeidsmigranten om hen zo opnieuw naar werk en onderdak te begeleiden, of hen met de juiste hulp vrijwillig te laten terugkeren naar hun land van herkomst.

'Voorkomen dat mensen doodgaan'

Deze aanpak is noodzakelijk, denkt de wethouder. "Op de toptijd zagen we 40 tot 75 arbeidsmigranten op straat leven. Je wil voorkomen dat er mensen doodgaan op straat. Door de aanpak zien we dat het aantal daklozen terugloopt. Het probleem wordt beheersbaarder. Je krijgt grip op deze doelgroep."

De pilot in Venlo omvat een speciale opvanglocatie voor dakloze arbeidsmigranten. Het Leger des Heils werkt hier samen met stichting Barka, die ervaring heeft met de doelgroep. Het voormalige verzorgingstehuis Beerendonck biedt plek aan maximaal vijftien mensen. De meerderheid is afkomstig uit Polen.

Intensieve begeleiding

Het gaat vooral om mensen die al langere tijd of meerdere keren dakloos zijn geweest. Vaak hebben ze te maken met psychische problemen of verslavingsproblematiek. Niet iedereen komt er binnen: de opvang is tijdelijk en bedoeld om mensen door middel van intensieve begeleiding weer aan het werk te helpen.

Krzysztof is zo'n arbeidsmigrant die hoopvol naar Nederland trok, maar zijn werk verloor en wekenlang op straat belandde. Hij vond het leven op straat zwaar. Hij voelde zich eenzaam, vernederd en onzeker over de toekomst.

'De straat is niet mijn wereld'

In De Beerendonck kwam hij tot rust en kreeg hij psychische hulp. Hij is heel dankbaar: er is nu zicht op een baan in de logistiek en onderdak. "Ik kan nu snel herstellen. Ik wil niet op straat leven, want dat is niet mijn wereld", vertelt hij.

"Ik heb hulp gezocht, en gelukkig heb ik die gekregen. Ik weet nu dat ik volgende week een baan heb en accommodatie. Zo kan ik verder bouwen aan mijn leven."

80 procent geholpen

In maart kwam de gemeente Venlo met een tussentijdse evaluatie van de pilot, die succesvol lijkt. De andere vijf gemeenten waren al eerder begonnen en kwamen tot dezelfde conclusie.

Meer dan 80 procent van de deelnemers werd door het project geholpen. De helft van de 44 mensen die zich aanmeldden vond een nieuwe baan. Zes keerden vrijwillig terug naar hun land van herkomst en acht mensen worden nog steeds begeleid.

'De straten zijn leger'

Voor de overige 20 procent heeft de pilot niet gewerkt. Eén persoon werd doorverwezen naar de maatschappelijke opvang, en bij zeven anderen is het traject stopgezet door slecht gedrag. In de opvanglocatie geldt een zerotolerancebeleid met betrekking tot alcohol en drugs.

Wethouder Smeets is erg blij met deze resultaten. "De straten zijn echt een stuk leger. Het project doet ertoe." De mogelijkheid om vroeg in te grijpen maakt het verschil, denkt hij. "Zo kunnen we mensen naar een duurzame oplossing begeleiden, of naar ander werk."

Terugkeer

"Hulp bij vrijwillige terugkeer naar het land van herkomst is ook een oplossing", vervolgt Smeets. Dit was het geval bij Andrzej. Na het verlies van zijn baan was hij zijn alcoholverslaving niet meer de baas, en besloot hij met hulp van Stichting Barka vrijwillig terug te gaan naar Polen.

Daar werkt hij nu als kok in een gemeenschap van Stichting Barka, waar hij ook voor zijn alcoholverslaving wordt behandeld. "Het was moeilijk, maar ik kon kiezen om terug te gaan naar Polen. Ik heb daar geen spijt van. Hier kan ik helpen en zijn ze blij met me, omdat ik kok ben van beroep. Het alternatief was dat ik weer op straat zou belanden."

In gesprek met sector

Het doel van de pilot is volgens wethouder Smeets ook om het systeem aan te pakken. Werkgevers en de uitzendbranche moeten ook veranderen, vindt hij. "Die halen mensen hierheen. Dat mag, in Europa mag je vrij reizen, maar het leidt soms tot excessen."

Een groot gedeelte van de bedrijven doet het goed, ziet Smeets, maar een deel niet. Met die bedrijven moeten afspraken worden gemaakt. "We moeten in gesprek met de branche en een convenant afspreken." Dat ben je aan de arbeidsmigranten verplicht, stelt de wethouder.

Waarschuwen

Smeets: "Mensen worden onder valse voorwendselen van heinde en verre hierheen gehaald, en vallen op een gegeven moment terug. Zonder dak boven hun hoofd, zonder baan."

Andrej waarschuwt jongeren in Polen nu om niet dezelfde fouten te maken die hij maakte toen hij naar Nederland kwam. "Jonge mensen komen naar Nederland en hun eerste vraag gaat niet over waar de supermarkt is en ze eten kunnen krijgen, maar waar de dichtstbijzijnde coffeeshop en dealer zijn."

Nieuwe fondsen

Na 2025 stopt de pilot, maar de gemeenten hebben vorige week het nieuws gekregen dat de financiering in de voorjaarsnota geregeld is voor de opvang tot 2028. Er komt acht miljoen euro per jaar beschikbaar.

"Dat is positief nieuw", zegt wethouder Smeets. "Begin mei verwachten we een Kamerbrief daarover. Hoe de verdeling van middelen tussen de gemeenten eruit ziet, is nu nog niet duidelijk."

Apple en Meta krijgen van de Europese Commissie samen een boete van zo'n 700 miljoen euro voor het overtreden van de Digital Markets Act. Deze wet richt zich op techbedrijven die zo groot zijn dat ondernemers en consumenten bijna niet zonder hen kunnen.