'Hij slaapt met bezuinigingsbijbel onder zijn kussen': dit is nieuwe minister van Financiën Eelco Heinen

Streng, gedisciplineerd, degelijk. Vraag bekenden naar een typering van VVD'er Eelco Heinen en de rode draad wordt snel duidelijk. De nieuwe minister van Financiën laat zich niet makkelijk aan de kant zetten. "Hij kon af en toe wel heel streng kijken."

Eelco Heinens claim to fame kwam in februari 2021. Als onbekend kandidaat-Kamerlid haalde hij de landelijke media door zijn tweede zoon eigenhandig ter wereld te brengen, in de auto op de vluchtstrook. Het ziekenhuis werd niet gehaald, de bevalling ging te snel. Het gebeurde tijdens een coronalockdown, de avondklok was van kracht.

'Pietje precies'

Saillant en veelzeggend detail; toen de bevalling begon, nam Heinen eerst even de tijd om de 'eigen verklaring avondklok' formulieren in te vullen. Het tekent de man, zeggen de bekenden die we spreken. "Je zou denken, plankgas naar het ziekenhuis", zegt Pieter Grinwis (CU).

"Hij is een pietje precies. Hij heeft zijn zaakjes graag op orde", voegt oud-Kamerlid Henk Nijboer toe. "In alle eerlijkheid, hij is wel iemand die van de regels is", geeft ook vriend en VVD-fractiegenoot Silvio Erkens toe.

Bezuinigingsbijbel

Nijboer had natuurlijk liever een progressief kabinet gezien. "Maar als je een rechts kabinet wil hebben dan snap ik goed dat Eelco Heinen op de schatkist past", zegt voormalig Tweede Kamerlid voor GroenLinks/PvdA Nijboer. Hij kent de nieuwe minister van financiën al van voor dat hij politiek actief werd. Ook toen was de liefde voor de cijfertjes er al.

"14 jaar geleden werkten we allebei op het ministerie van Financiën. Eelco Heijnen zat bij de Inspectie Rijks Financiën, de IRF zoals dat heet, dat is de afdeling die alle begrotingen van ministeries doorkamt om te zien waar er bezuinigd kan worden. De bezuinigingsbijbel wordt dat genoemd."

Snelle tegenvallers

Die kennis komt hem nu goed van pas. Om de overheidsfinanciën op de rails te krijgen, moest er in het hoofdlijnenakkoord en bijbehorende budgettaire bijlage, flink worden bezuinigd. Maar de inkt was nog niet droog of nieuwe tegenvallers dienden zich aan.

Zo moeten van de rechter de zogenaamde BOX 3-spaarders worden gecompenseerd voor te veel betaalde belasting. Kosten: 4 miljard euro. Verder was de verkoop van een deel van netbeheerder Tennet in Duitsland al ingeboekt. Die verkoop gaat niet door. Tegenvaller: 1,6 miljard euro. Nog meer bezuinigen dus.

Oppas van Wiebes

Tijdens zijn hoorzitting liet Heinen zich nog niet in de kaarten kijken. Hij wilde niets zeggen over waar extra bezuinigingen te halen zijn. Maar volgens Nijboer heeft hij die lijstjes al lang en breed klaar liggen. "Hij slaapt met die bezuinigingsbijbel onder zijn hoofdkussen. Als hij wakker wordt 's ochtends kan hij zo laten zien waar er bespaard kan worden."

Tweede Kamerlid Pieter Grinwis, de financieel expert van de ChristenUnie-fractie, leerde Heinen kennen bij de kabinetsformatie voor Rutte III in 2017. "Ik zat daar samen met Eric Wiebes van de VVD, Pieter Omtzigt - toen nog van het CDA - en Steven van Weyenberg van D66. En naast Eric Wiebes zat een medewerker, die heel streng kon kijken en soms een beetje chagrijnig werd als er te veel geld werd uitgegeven. Dat was Eelco Heijnen."

Gevoel voor humor

Heinen zat daar om Wiebes in de gaten te houden, zodat die niet te veel weg gaf. "Hij kon af en toe wel heel streng kijken. Dat is mij bijgebleven van toen en later hebben we er gewoon nog eens smakelijk om gelachen."

Naast zijn strengheid en discipline is zijn gevoel voor humor zijn meest genoemde eigenschap. "Hij heeft een heel goed gevoel voor humor, vaak ook ten koste van zichzelf", vertelt Erkens. Hij weet nog goed dat Heinen tijdens een fractiedag als kersvers Kamerlid zelfs Mark Rutte op de hak nam. "Dat durft hij dan gewoon, dat vind ik wel grappig ja."

Schaarste bestaat niet voor populistische partijen

De onderhandelingen met BBB, NSC en PVV zullen niet makkelijk voor Heinen zijn geweest, vermoedt Grinwis. "Ik denk dat hij zijn wenkbrauwen wel eens heeft opgetrokken en dat hij af en toe wat heeft moeten inslikken, omdat zijn medeonderhandelaars nou niet bekendstaan om hun gigantische expertise op het gebied van financiën."

"Eelco is iemand die zelf degelijk is", vervolgt Grinwis. "Maar hij verwacht ook van de ander dat hij een beetje degelijkheid en vakmanschap tentoonspreidt. En als je dat niet doet, dan heeft hij denk ik iets minder geduld met je. Voor meer populistische partijen bestaat schaarste niet, je kunt altijd alles doen wat je wilt, terwijl Heinen de boeken kloppend wil hebben en dan kan je niet alles doen."

'Nee' zeggen

Ondertussen is de VVD zelf erg blij met deze strenge minister binnen de gelederen, die zelf aangeeft vaak 'nee' te zullen zeggen tegen collega's die om geld komen vragen. Erkens: "We zijn heel trots op hem. Als je kijkt hoe Nederland er financieel voorstaat op dit moment, de uitdaging die we hebben om toch ook voldoende geld te hebben in de toekomst om te kunnen investeren in de zaken die we van belang vinden."

Naast het 'nee' tegen extra geld, zal hij wel kunnen komen met suggesties waar te bezuinigen, zegt Nijboer. "Als een minister belt met een probleem van ' oh, ik kan het niet oplossen', dat hij dan zegt 'dat eigen risico, dat hoeft niet zo ver naar beneden'. Dat levert al weer veel op voor mevrouw Agema of een andere minister."

Hand op de knip, is dat handig?

Een strenge minister van financiën die de hand op de knip houdt, dat zal de gemiddelde Nederlander als muziek in de oren klinken. Toch kunnen er ook nadelen aanzitten, waarschuwt Grinwis.

"Het geld is een middel en als een middel het doel wordt, dan kunnen bepaalde belangrijke dingen ondersneeuwen. Het huishoudboekje is heel belangrijk, maar bepaalde problemen kun je niet laten lopen en daar moet toch geld voor worden uitgetrokken, ook als er desnoods een belasting omhoog moet om het te realiseren."