Burgemeester Halsema van Amsterdam wil de handel in drugs reguleren en uit handen nemen van zware criminelen. Bijvoorbeeld door cocaïne te verstrekken op doktersrecept of xtc te verkopen op festivals. Ze wil dat het taboe van het onderwerp af gaat.

Lichtzinnig denkt ze naar eigen zeggen niet over regulering of zelfs legalisering van harddrugs. "Ik zeg ook niet: drugs zijn ongevaarlijk", benadrukt Femke Halsema. "Maar als drugs een risico vormen voor de volksgezondheid, is het toch absurd dat wij de handel overlaten aan gewetenloze misdadigers? Het enige waar we in slagen is zware criminelen nog rijker maken dan ze al zijn."

Narcostaat

Begin deze maand waarschuwde de burgemeester in een opiniestuk in de Britse krant The Guardian dat Nederland het risico loopt een narcostaat te worden. "De opkomst van de wereldwijde drugshandel betekent dat we internationale oplossingen nodig hebben. De oorlog tegen drugs is contraproductief en zinloos. Het belangrijkste dat ik wil bereiken is een intelligent debat", zegt Halsema.

De inzet van het strafrecht is bij drugshandel niet effectief gebleken, stelt de burgemeester vast. "Cocaïne wordt nog steeds op grote schaal recreatief gebruikt. De georganiseerde misdaad krijgt ondertussen steeds meer greep op Nederland en Europa. Heel gevaarlijk. De druk van criminelen op onze rechtsstaat en economie is zo groot, dat je je kunt afvragen: zijn we niet een narcostaat geworden?"

'Harde repressie heeft geen effect'

Verkoop en gebruik van cocaïne en XTC hoeft in de ogen van Halsema niet langer strafbaar te zijn. "Ongeveer 80 procent van onze politiecapaciteit gaat op aan drugsgerelateerde criminaliteit. Er worden enorme partijen coke in beslag genomen. Maar de straatprijzen voor coke zijn al jaren gelijk en mensen blijven harddrugs gebruiken. Meer repressie leidt bovendien alleen maar tot grotere risico's voor de volksgezondheid."

Tegelijk krijgt de georganiseerde misdaad ook steeds meer greep op haar eigen stad, ziet ze. "Amsterdam is een internationaal zakencentrum, helaas ook voor criminele handel. Zware criminelen infiltreren onze coffeeshops. Het heeft een verschrikkelijk effect op kansarme jongeren in onze kwetsbaarste wijken. Die willen geld verdienen, maar weten niet hoe en dus worden ze geronseld door zware drugscriminelen."

Drugsmarkt ordenen

Halsema denkt niet dat je 'alle drugs zomaar kunt legaliseren'. "Dat is naïef", zegt de burgemeester. "Ik denk alleen wel dat je na moet denken hoe je de drugsmarkt ordent. Zoals dat nu ook bij andere genotsmiddelen gebeurt. Drugs kun je op dezelfde manier als alcohol verhandelen en accijnzen op heffen. Je ziet het nu ook bij nicotine, hoe dat steeds verder wordt beperkt."

Zo wil ze ook onderzoeken of het mogelijk is in de toekomst drugs op doktersrecept via een arts te verstrekken. "Dat is bijvoorbeeld een manier. Tegelijk zie je dat coke op hele grote schaal recreatief wordt gebruikt. Je kunt er natuurlijk ook aan denken dat je dat op dezelfde manier als alcohol onder controle gaat brengen. Alcohol is natuurlijk ook heel erg gevaarlijk."

Reguleren van drugs op festivals

Op Amsterdamse festivals, in clubs en cafés kunnen jongeren - als ze willen - de hele nacht sterke drank drinken. "Dat zien we ook terug op onze afdelingen Eerste Hulp", vertelt de burgemeester. "Andere jongeren kopen voordat ze naar een festival gaan xtc bij een dealer, terwijl we de kwaliteit daarvan niet kunnen controleren. Die drinken dan de hele avond water."

Volgens Halsema is dit tegenstrijdig met het overheidsbeleid. "Je kunt je afvragen hoe je dat gebruik van xtc gaat reguleren. Er zit een ongerijmdheid tussen legaal zware alcohol kopen en illegaal xtc op straat, wat eigenlijk minder ongezond is. Dat mogen we weleens aan de orde stellen."

'Enorme gezondheidsproblemen'

Hugo Hillenaar, hoofdofficier van justitie in Rotterdam, is het niet eens met burgemeester Halsema. "Ik denk niet dat het de oplossing is. Internationaal is legalisering onhaalbaar", denkt Hillenaar. "En op het moment dat je legaliseert, zo weten we uit studies, zal het gebruik van drugs echt fors gaan toenemen. Dus je creëert enorme gezondheidsproblemen."

Het zijn standpunten die volgens Femke Halsema 'niet op feiten steunen'. "Drugs worden nu al op zo'n grote schaal gebruikt, je weet helemaal niet of het gebruik na regulering toe gaat nemen. Ik zeg ook niet dat je het straks bij de kruidenier of supermarkt moet kunnen kopen."

Voorlichtingscampagnes

Ook ouders hoeven zich volgens de burgemeester geen zorgen te maken dat hun kinderen straks sneller drugs gaan gebruiken. "Heel veel jongeren worden nu al makkelijk verleid door verboden vruchten. Je wil juist goede campagnes als het gaat om drugs, goed kunnen waarschuwen. Zoals je het ook bij alcohol en nicotine doet."

Meer repressie leidt volgens Halsema alleen maar tot een slechtere volksgezondheid. "Wat het argument van de hoofdofficier toch heel kwetsbaar maakt, is dat je ziet dat in landen zoals de VS waar het gebruik van harddrugs strafbaar is gesteld, de volksgezondheid slechter is. Je ziet daar juist meer drugsdoden."

'Regulering drugs lost probleem van misdaad niet op'

Volgens de hoogste politiebaas in Rotterdam, Fred Westerbeke, lost regulering of legalisering van drugs 'het probleem van criminaliteit niet op'. "Op het moment dat de drugshandel stopt, krijg je misschien een tijdelijke dip. Maar daarna gaan criminelen iets anders zoeken. De georganiseerde misdaad zal blijven en opzoek gaan naar een nieuw verdienmodel."

Ook Halsema denkt dat 'misdaad niet ophoudt te bestaan'. "Een deel van de criminelen kan bijvoorbeeld overstappen naar wapenhandel. Vraag en aanbod is daar alleen totaal anders, dan op de drugsmarkt. Dat is een hele uitgebreide internationale consumentenmarkt, die wij in handen van zware criminelen hebben gelegd. Dat zware misdadigers dan ergens anders emplooi gaan zoeken, is geen argument om te zeggen: dan laten we het ook maar bij ze."

Conferentie Dealing with Drugs

Vrijdag organiseert Halsema de internationale conferentie Dealing with Drugs, over drugscriminaliteit en hoe de drugsmarkt gereguleerd kan worden. Halsema gaat hier in gesprek met burgemeesters uit andere landen, wetenschappers en tal van ervaringsdeskundigen.

Justitieminister Dilan Yeşilgöz ziet overigens niets in het Amsterdamse pleidooi voor regulering van drugs. Volgens de minister heeft dit ook geen enkele zin, zolang Nederland dat als enige land doet. "We weten dat de meeste drugs ons land weer verlaten. Het geld overigens ook. Het geweld blijft hier."

Hulpverleners zijn hard bezig overlevenden te redden in Myanmar na de aardbeving. Ook een Nederlands team met reddingshonden staat klaar om het land, dat midden in een burgeroorlog zit, te helpen. "Ter plaatsen zullen we zien met wie we gaan samenwerken."

De eerste raket van de Duitse start-up Isar Aerospace wordt morgen in het noorden van Noorwegen gelanceerd. Als deze slaagt, is het de eerste keer dat een raket vanuit West-Europa in een baan om de aarde wordt geschoten. "Dit is belangrijk voor Europa."

Isar Aerospace is een van de eerste Europese commerciële bedrijven die zich bezighoudt met het bouwen van raketten, vertelt deputy director van het Netherlands Space Office (NSO), Joost Carpay. Europa loopt, vergeleken met Amerika, achter op dit gebied. "Maar nu lijkt er een gat in de markt te zijn waarin een paar commerciële bedrijven springen."

'Mooie ontwikkeling'

"Dit zijn mooie ontwikkelingen voor Europa", benadrukt Carpay. Volgens hem is het belangrijk dat we vanaf ons eigen grondgebied kunnen lanceren. Hij vindt het daarom goed dat het commerciële bedrijf Isar Aerospace, dat de intentie heeft om de Europese concurrent van het Amerikaanse SpaceX te worden, een risico neemt.

"Je ziet dat er op het moment minstens vier bedrijven bezig zijn met het ontwikkelen van raketten", vertelt hij. "En daar wordt dus ook in geïnvesteerd, soms door overheden maar dan zonder de ontwikkeling te sturen. Dus alleen met financiering." Ook zijn er private investeerders die steeds meer interesse tonen. En als de testlancering morgen succesvol blijkt, zal die belangstelling alleen maar groter worden, voorspelt Carpay.

Onafhankelijkheid voor Europa

Deze nieuwe ontwikkelingen zijn van groot belang voor Europa. Het is volgens de deputy director belangrijk om onafhankelijk te zijn, van wie dan ook: "Ruimtevaart is strategisch van groot belang. We willen zelf kunnen bepalen welke satellieten we wanneer waarnaartoe lanceren en dat moeten we in eigen hand hebben."

"Dit bedrijf ziet dus een markt naast SpaceX, ook omdat zij een kleine raket hebben. Die heeft SpaceX niet. Dus het is ook een kwestie van marktkansen zien."

Meer raketten en lanceerbases

Maar wat moet er eigenlijk nog gebeuren voordat we op grote schaal dit soort raketten kunnen lanceren, zodat we écht kunnen concurreren met SpaceX van Elon Musk? "Het belangrijkste is het ontwikkelen van de raketten en een lanceerbasis", antwoordt Carpay.

Hij vertelt dat in het ontwikkelen van zulke bases al grote stappen worden gezet. "Er zijn al een aantal in Europa die voor de wat kleinere raketten geschikt zijn. En onze Spaceport in Frans Guiana wordt ook voor die kleinere raketten klaargemaakt." Het is op dit moment een kwestie van de ontwikkelingen blijven stimuleren, stelt hij.

'Het blijft een uitdaging'

Maar wat als het morgen dan toch misgaat? "Het blijft een uitdaging", antwoordt Carpay. "Maar ik denk ook dat het bedrijf daar zelf rekening mee houdt. Het blijft altijd een risico, zeker omdat de raket nog nooit gevlogen heeft."

Wel is hij ervan overtuigd dat Isar Aerospace het proces grondig heeft aangepakt. En mocht het toch fout gaan, dan is het een goede les. "Dat betekent alleen maar dat de kans dat het de volgende keer goed gaat, groter is."

Lancering over 1 à 2 jaar

Gaat de testlancering morgen wel goed, dan komt een echte lancering sneller dan gedacht om de hoek kijken, denkt Carpay. "Ik zag dat ze hun eerste lanceringen in 2028 verkocht hebben. Maar als het morgen goed blijkt te gaan dan weet ik zeker dat we al eerder kunnen zeggen dat hij klaar is voor ontwikkeling."

"Dus laten we zeggen, dan verwacht ik dat binnen 1 of 2 jaar echt ook de markt het vertrouwen heeft in de raket om lanceringen in te kopen."

Sneller en wendbaarder dan ESA

Ook de European Space Agency (ESA), de Europese variant van de NASA, is al 10 jaar bezig met de bouw van raketten. Waarom duurt het daar veel langer dan wanneer een commercieel bedrijf een poging waagt?

"Die bedrijven zijn vaak wat sneller en wendbaarder dan de ESA", weet de deputy director. "Bij de ESA moeten 23 lidstaten beslissingen nemen."

Kleine raket

Maar ook het gewicht dat de raket van Isar Aerospace heeft, maakt het makkelijker voor het bedrijf om snel een raket te bouwen. "Het is een kleine die precies onder de gewichtsklasse zit van de raketten die ESA heeft ontwikkeld. Dus hij is speciaal voor de wat kleinere satellieten", legt Carpay uit.

"Normaal lanceren we met één raket een heleboel tegelijk. Maar met een kleinere raket gaat het met één of twee tegelijk." Ook hoeven de kleinere satellieten van de Duitse start-up niet te wachten tot ze met een grotere raket mee kunnen, vertelt de expert. "En dat maakt het heel interessant."