1500 Pagina’s. Dat aantal had Anders Behring Breivik nodig om zijn mentale landschap te schetsen. D’r is veel tijd en huiswerk in gaan zitten. Een gezellig landschap is zijn met Wikipediawijsheid en weblinks volgestouwde internetpamflet bepaald niet. Pak er drie willekeurige pagina’s uit en je zult standpunten tegenkomen waar je soms van schrikt, waar je het soms mee eens kunt zijn en waarvan je je soms afvraagt welke idioot dit opschrijft.

Neem nog drie pagina’s en je krijgt langzaam het gevoel dat deze jongen wel een intake-gesprek met een psychiater kan gebruiken. Maar 1490 pagina’s en meer dan zeventig afgesneden levens verder weet je dat dit het testament is van een man (een volwassen jongen?) die al jaren een oorlog in zijn hoofd meedroeg en langzaam toe werkte naar de dag waarop hij die oorlog aan de wereld zou geven. Hij heeft zijn platform gekregen.

Hoeveel mensen houden er dezelfde ideeën op na als Breivik? Genoeg. Maar ze ook opschrijven in zo’n omvangrijk manifest, dat kom je niet vaak tegen. (Ik ben bang dat ik het werk niet uitlees, daarvoor is zijn gedachtegang te chaotisch en oninteressant. Gestoorde mensen met een missie zijn vaak vrij lang van stof en het laatste restje zelfrelativering is ook al achter de horizon verdwenen.) Maar doorbladerend krijg je toch wel redelijk door wat allemaal in zijn hoofd rondspookte.

Behring presenteert al zijn kennis op een droge en dwingende manier, daarmee wil hij laten zien dat deze wereld gereinigd moet worden van ongewenste ontwikkelingen om zo terug te gaan naar de overzichtelijke situatie van de jaren vijftig. Socialisten, multi-culturisten, de aanwezigheid van de Islam in Europa, de seksuele bandeloosheid van de Europese vrouwen, de invloed van de Europese Unie op het dagelijkse leven – Anders Behring Breivik ziet dat het niet goed is. Dat de wereld ten onder gaat.

Iemand moet daar iets tegen doen. Een echte ridder, want zo ziet Breivik zichzelf, trekt ten strijde. Een tempelridder anno 2011, die de lans heeft vervangen door een Glock, zijn paard door een bomauto, zijn bijbel door Wikipedia en Word. Breivik wil de wereld schoonmaken en terug naar de jaren vijftig, maar hij gebruikt het gereedschap van de moderne samenleving om dat te bereiken. Hypocrisie is het handelsmerk van de zeloot.

En kijk naar de foto’s uit zijn jeugd. Niks aan de hand, leuk jochie. Ergens, later in zijn leven, neemt hij een afslag om nooit meer terug te keren. En niemand die ooit heeft geweten welk plan hij wilde uitvoeren.

Hoe voelde Breivik zich toen hij vrijdagmiddag op veilige afstand die enorme knal in het centrum van Oslo hoorde? Kalm? Opgewonden? Was hij onder invloed van anabole steroïden, waar hij in zijn pamflet over schrijft? Hij is vrijwel meteen op weg gegaan naar het eilandje Utøya om daar het tweede deel van zijn operatie uit te voeren. Zou hij de radio in de auto hebben aangezet om te beluisteren wat de opbrengst van de autobom was? Hij zal zich zeker keurig aan de snelheid hebben gehouden, geen aandacht willen trekken. Hij heeft een uur de tijd gehad om zich te bedenken, om om te keren, niet naar het eiland te gaan, niet zijn pistool en geweren te pakken, niet bange jongens en meisjes naar zich toe te roepen en te executeren, niet over het eiland te lopen op zoek naar kinderen die door het hoofd moesten worden geschoten. Maar hij heeft zich niet bedacht. Hij is op een boot gestapt om te doen wat hij moest doen. De wereld reinigen.

Noorwegen kan het niet begrijpen. Waarom een van haar zonen zo is doorgedraaid in zijn ideeën en honderden families heeft kapotgemaakt. Die 1500 pagina’s van zijn pamflet kunnen je heel wat vertellen over zijn ideeën. Maar wat er in zijn hoofd is gebeurd waardoor zoveel jongens en meisjes moesten worden doodgeschoten, zoveel ouders voor de rest van hun leven kapotgemaakt met het idee dat hun dochter of zoon radeloos van angst op een stenen strandje is vermoord, misschien komen we daar tijdens de rechtszaak wel achter. Psychische hulp is aan Breivik waarschijnlijk niet meer besteed, aan de achterblijvers des te meer.

Niet alleen kinderen, ook volwassen zusters en paters werden slachtoffer van seksueel misbruik in de Katholieke Kerk. Het Vaticaan start een groot onderzoek naar wangedrag van monniken in Nederlandse en Vlaamse kloosters. "Structuur is dictatoriaal."

Dat er sprake is van een nieuwe en mogelijk grote misbruik-affaire binnen de Katholieke Kerk, werd recent duidelijk toen de benedictijnse congregatie in Rome, een belangrijke kloosterorde binnen de Katholieke Kerk, een alarmerend bericht de wereld in stuurde. De boodschap: het Vaticaan gaat alle benedictijnse abdijen in Nederland en Vlaanderen doorlichten en onderzoek doen naar wangedrag binnen de kloostermuren.

Onderzoek naar Nederlandse en Vlaamse abdijen

Uit navraag van EenVandaag blijkt dat zit zogenaamde canonische onderzoek zich in Nederland richt op de kloosters in Teteringen, Doetinchem, Tilburg en Vaals. En op vier Vlaamse kloosters in Affligem, Dendermonde, Leuven en Steenbrugge.

Een woordvoerder van de Congregatie in Rome laat weten dat er extra aandacht gaat naar wat zich in de abdij in Doetinchem heeft afgespeeld.

Structureel probleem

Rik Devillé (80) is een Vlaamse priester in ruste. Hij staat bekend om zijn inzet voor slachtoffers van misbruik in de Katholieke Kerk en stelt dat er sprake is van een 'structureel probleem' in veel kloosters in Nederland en Vlaanderen.

En hij kan het weten, want in zijn meest recente boek 'Donkere Gangen' sprak hij met ruim 300 paters en nonnen die in Nederlandse en Vlaamse abdijen slachtoffer zijn geworden van misbruik. Uit een gevoel van diepe schaamte, hebben ze hier jaren over gezwegen, legt Devillé uit.

Schroom en schaamte

"Je zag dat ook bij het kindermisbruik in de kerk", gaat hij verder. "Volwassenen beginnen daar nu pas over te praten. Die hebben daar een enorme schroom en schaamte over, die durven dat bijna niet te doen. Dat duurt decennia."

"Sommige hebben vaak gedacht: ik moet iets vertellen, maar durven het dan toch weer niet. Bang om niet geloofd te worden. Datzelfde proces zie je nu bij hen die slachtoffer zijn geworden in de abdijen. Nu komen de verhalen pas, soms een halve eeuw later."

Kwetsbare jongvolwassen

Wat dit misbruik van jongvolwassenen zo kenmerkend maakt, is dat het om diep gelovige mensen gaat die hun leven volledig in dienst stellen van het klooster, zegt de priester. Volgens hem maakt dit hen extra kwetsbaar voor misbruik.

"Het ging om jongvolwassenen die de abdij intraden en een hoog ideaal hadden. Mensen die diep geloof hadden en iets van hun leven wilde maken." Deze jonge idealistische mensen komen vervolgens in het zeer hiërarchische systeem van een klooster terecht, waar ze geleidelijk aan hun eigen identiteit verliezen.

Dictatoriaal systeem

"De structuur is dictatoriaal, een abdij is een zeer gesloten gemeenschap, gericht op geheimhouding", vertelt Devillé. "Als je dan geleidelijk aan in een sektarische omgeving komt die je helemaal inpalmt, je een mooie spiegel voorhoudt. En er vervolgens voor zorgt dat je dingen die typisch van jou zijn, niet meer mag doen. Dan word je persoonlijkheid afgebroken."

"Je wordt dan helemaal ingekapseld in zo'n leefwereld. Dan kan het gebeuren dat je op gegeven moment leeft als een levende dode." Volgens de priester worden de persoonlijkheid van deze jongen mensen zelfs 'kapotgemaakt'.

'Kom je psychologisch niet meer uit'

Wanneer deze jonge kloosterlingen dan slachtoffer worden van misbruik durven ze daar niet over te praten. Ze zijn bang om alles te verliezen, legt de priester uit. "De hoofdthema's in het kloosterleven zijn onderdanigheid en gehoorzaamheid. Dus als moeder overste zegt dat je moet zwijgen over de problemen die je hebt met een pater, dan doe je dat ook."

"Want, je kunt niet weg en je hebt geen bondgenoten. Dus als jouw geestelijk begeleider jou misbruikt, dan zit je totaal klem en opgesloten. Daar kom je psychologisch niet meer uit."

'Ze denken dat het erbij hoort'

Devillé slaakt een zucht van verdriet. "Ik vind het zo zielig voor al deze slachtoffers. Ik krijg ze aan de telefoon. Hun huwelijk is om zeep geholpen, ze zijn aan de drank geraakt."

"Het ergste nog is, het zijn allemaal diep gelovige mensen die vanuit hun geloof werkten in het klooster. Ze dachten op een gegeven moment dat het erbij hoort, dat misbruik."

'De kerk wil alles wegstoppen'

Seksueel misbruik, geweld, pesterijen, machtsmisbruik. Jarenlang bleven al deze verhalen verborgen achter de muren van de abdijen. De vraag is of er ,nu er een groot onderzoek komt, vanuit het Vaticaan in Rome er meer openheid komt over wat er werkelijk heeft plaatsgevonden in deze kloosters.

Devillé is, na 30 jaar ervaring als klokkenluider binnen de kerk, zeer sceptisch over. "Vroeger zou ik nog gezegd hebben, misschien verandert er eindelijk iets. Maar nu geloof ik er niks van. De Kerk wil alles weten om het vervolgens weer diep weg te stoppen. Er komt een nieuwe structuur die ervoor zorgt dat er nog minder naar buiten komt. Dus nee, dit gaat niks brengen helaas."

'Mijn deur staat open'

De Vlaamse priester maakt zich ook geen illusies, dat het er nu beter aan toe gaat in de kloosters. Sterker, hij hoort de verhalen van misbruik nog steeds. "Ik spreek nog steeds mensen die mij aanspreken over wat er in kloosters gebeurt. Deze problematiek is niet van een ver verleden, maar van vandaag."

Verder blijft Devillé zich wel inzetten voor hen die slachtoffer zijn geworden. "Ik had gehoopt dat het er niet was, al dat misbruik. Maar het seksueel misbruik binnen de kerk is zo specifiek. Het splijt hele families. Ik voel dat verdriet en onrecht nog altijd. Die mensen kunnen er nergens mee terecht. Dus als ik dan dat eerste opstapje kan zijn, ze kan helpen een beetje moed te verzamelen, dan blijven ze altijd welkom. Mijn deur staat open."

Geen inhoudelijke reactie

Over het verdere verloop van het onderzoek onder leiding van het Vaticaan, laat de woordvoerder van de Roomse Congregatie der Benedictijnen aan EenVandaag weten dat het streven is om voor de zomer het onderzoek naar de abdijen af te ronden.

In de tussentijd worden er over het onderzoek geen inhoudelijke mededelingen gedaan.

Een paar dagen vrij om te rouwen na het overlijden van een bloedverwant: steeds meer bedrijven bieden het aan. Maar is dat de beste manier om met verlies om te gaan? "Oppakken van dagelijkse activiteit is enorm belangrijk."