Het lerarentekort neemt af, maar voor hoelang? 'Als we niks hadden gedaan, was het alleen maar verder opgelopen'

Het tekort aan leraren op basisscholen en middelbare scholen is afgelopen jaar afgenomen. Goed nieuws, maar het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap verwacht dat het slechts tijdelijk is. "Je moet ongelijk investeren voor gelijke kansen."

Het tekort is ruim 2.000 minder dan vorig jaar, dat blijkt uit cijfers van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). In het voortgezet onderwijs is het tekort met 5,1 procent (3.800 fulltime medewerkers) licht gedaald. In Amsterdamse achterstandswijken daalde het lerarentekort fors, hier werd bijna een kwart van de vacatures ingevuld dankzij maatregelen als woningvoorrang voor leraren en hogere salarissen, ook voor zij-instromers.

Tijdelijk effect

"Mooi dat daar resultaten worden geboekt, maar al die inzet blijft wel bikkelhard nodig", zegt staatssecretaris Mariëtte Paul van Onderwijs. "Want net als op de hele arbeidsmarkt zijn de tekorten groot. Dat zal de komende jaren helaas niet anders zijn."

Het kabinet staat nog niet te juichen om deze cijfers, omdat het zou gaan om een 'tijdelijk effect', er is nog altijd vraag naar 7.700 fulltime leraren in het primair onderwijs. En voor de komende jaren wordt een stijging van de tekorten in het basisonderwijs verwacht, onder andere door een toenemend aantal leerlingen en doordat veel schoolleiders en leraren met pensioen gaan. In de grote steden is het tekort het grootst.

Honderden leraren met een woning

Als een van die grote steden heeft de gemeenteraad in Amsterdam al in 2022 de zogenaamde Lerarenagenda aangenomen, met als doel om het lerarentekort te bestrijden en te zorgen voor een eerlijke verdeling van de tekorten over scholen in de hele stad. Een aanpak waar Amsterdam 24 miljoen euro voor 4 jaar voor heeft gereserveerd.

Dat geld is bedoeld om het aantal zij-instromers in het onderwijs te verhogen en om de uitstroom tegen te gaan. Bijvoorbeeld door leraren voorrang te verlenen op woningen, in samenspraak met woningbouwverenigingen en verhuurders in het middensegment. Zo konden al honderd leraren aan een woning worden geholpen.

'Verdeling gaat beter'

Daarnaast worden parkeervergunningen en reiskostenvergoedingen verstrekt aan leraren die ver buiten de stad wonen, allemaal om leraren te behouden en te werven. Mede hierdoor zijn bijna 700 zij-instromers gestart in Amsterdam.

De lerarentekorten blijken niet gelijk verdeeld over de stad. In wijken die kampen met armoede zijn de korten vaak het ergste. "Daarom investeren we daar extra", zegt Marjolein Moorman, onderwijswethouder in Amsterdam. "Leraren krijgen daar extra bonussen en dat blijkt te werken. We zien dat de verdeling over de stad beter gaat."

Opleiding van 2 jaar

Sandra Dannenburg, directeur van de Burgemeester de Vlugtschool, in Amsterdam Nieuw-West ontvangt zij-instromers met open armen. "Dat zijn in mijn ogen mensen die alsnog voor het mooiste beroep ter wereld kiezen. Ze krijgen eerst een soort korte stoomcursus om te kijken of het echt wat voor ze is. En als ze daar goed doorheen komen, dan mogen ze op onze school in een klas werken en dat combineren met leren."

"Het is best een pittig traject, je moet echt aan de bak als startende leerkracht." Het hele traject bestaat uit een zogenaamde crashcourse van twee weken, een aantal maanden assessment en uiteindelijk twee jaar opleiding.

Blij met hulp van de gemeente

Dannenburg is blij met het beleid va de gemeente die het lerarentekort probeert terug te dringen. "We hebben hier bijvoorbeeld een leraar die een huis heeft kunnen krijgen door de voorrangsregeling voor leraren. Dat is heel fijn voor haar, want ze kwam van ver weg."

"Ze kon niet meer in haar kamer blijven, moest terug naar haar ouders en we dreigde haar daardoor kwijt te raken. Nu heeft ze een nieuwbouwstudio voor een paar jaar en kunnen wij hier een leerkracht aan boord houden."

Van hypotheekadviseur naar juf

"Ik was hiervoor hypotheekadviseur", zegt Juf Cora Kostwinder. "Ik dacht, laat ik iets heel anders gaan doen. En dat bevalt heel goed. Mijn hart lag hier eigenlijk altijd al. Ik woon zelf net buiten Amsterdam, maar uiteindelijk schreeuwde Amsterdam naar mij vanwege die tekorten."

Het was voor Cora al lang een droom om de switch naar het onderwijs te maken en nu staat ze voor de klas in de Burgemeester de Vlugtschool. Al in de eerste week stond ze meteen twee maal voor de klas. "Dat was best een beetje spannend, dan weet je wel gelijk of het iets voor je is."

'Hoefde er niet zwaar op achteruit'

Daarna volgde een intensief zij-instroomtraject. "Het was ook echt vallen en opstaan, huilen, alles erop en eraan, maar door de goede begeleiding vanuit de school, is het allemaal goed gekomen. Vanaf de eerste keer dat ik voor de klas stond, wist ik het: dit is te leuk."

Voor Cora bleken sommige regelingen haar ook over de streep te hebben geholpen: een paar jaar geleden moest je nog zelf betalen voor de instapcursus, nu kun je gewoon deelnemen als je een HBO-diploma hebt. Vroeger keken ze ook niet naar wat je in je oude baan verdiende, nu wel. Dat maakt het makkelijker om de overstap vanuit het bedrijfsleven te maken. Ik kan mijn hypotheek nog gewoon betalen, hoefde er niet zwaar op achteruit."

'We moesten wat doen'

Wethouder Moorman heeft al ruim 6 jaar de portefeuille Onderwijs. "Het is een zaak van lange adem. Het vergt ongelijk investeren om te zorgen dat kinderen in het onderwijs gelijke kansen hebben. We verloren al jaren leraren die de stad uittrokken en naar randgemeenten verhuisden, vaak vanwege gezinsuitbreiding en dure woonruimte in de stad", vertelt ze. "We moesten wat doen. Als we niks hadden gedaan, was het tekort alleen maar verder opgelopen."

Ze benadrukt dat zij-instromers erg belangrijk zijn in het oplossen van het tekort. "Laten we het makkelijk maken voor mensen die de overstap willen maken." Moorman vindt dat daarbij ook wat aan de opleidingen voor leraren moet gebeuren. "Ik vind het best gek dat we de politieagenten en militairen die ons land beschermen een gratis opleiding geven, waarom doen we dat ook niet voor onze leraren?"

Bezuinigingen

Het kabinet schrijft in een brief aan de Tweede Kamer dat het vergroten van de zij-instroom een belangrijk wapen is om de tekorten aan te pakken. Vorig jaar kwam een recordaantal zij-instromers erbij in het onderwijs. Dat record wordt in 2024 benaderd: het onderwijs telt nu 2.244 zij-instromers, die met name in het voortgezet onderwijs zijn gaan werken.

Toch is Moorman er niet gerust op. "Ik zie dat er 1,2 miljard euro op onderwijs wordt bezuinigd, terwijl we nog steeds grote problemen hebben. We hebben nog steeds een groot lerarentekort, we zien dat de basisvaardigheden van leerlingen niet op orde zijn, dat de leesvaardigheid achteruit holt en de kansenongelijkheid toeneemt", somt ze op. "Het domste wat je kunt doen, is bezuinigen op onderwijs want daarmee heb je echt een probleem in de toekomst."