radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Het checken van berichten door sociale media is ook een risico: wat is het verschil tussen een mening en nepnieuws?

Het checken van berichten door sociale media is ook een risico: wat is het verschil tussen een mening en nepnieuws?
De tweets van president Trump kregen van Twitter voor het eerst een waarschuwing voor onjuiste feiten.
Bron: ANP

Voor het eerst plaatste Twitter een waarschuwing voor onjuiste informatie. Het sociale mediakanaal deed dit bij een tweet van president Trump. Maar hoe bepalen platforms wat 'nepnieuws' is? "Het probleem ontstaat als mensen hun mening weergeven als feit."

Door de coronacrisis hebben meerdere sociale mediaplatforms hun beleid voor het monitoren van nepnieuws aangescherpt. Zo verwijderden Twitter, Facebook en YouTube talloze posts. En besloot WhatsApp dat populaire berichten nog maar één keer doorgestuurd mogen worden.

Mening of feit

Maar hoe bepalen sociale mediaplatforms wat wel en niet gefactcheckt wordt? "Dit is een van de moeilijkste discussies van dit moment, want wat is nepnieuws eigenlijk?" vraagt technologie- en innovatie-expert Danny Mekic zich af. "We zijn het erover eens dat iedereen een eigen mening mag hebben, maar het probleem ontstaat als mensen hun mening weergeven als een vaststaand feit." Dat wordt dan nepnieuws genoemd.

Aan het begin van het sociale mediatijdperk was het verwijderen van berichten weggelegd voor rechters, omdat het ging om strafbare feiten als kinderporno en gewelddadige video's, vertelt Mekic. "Maar nepnieuws is vaak niet strafbaar. De verantwoordelijkheid verschuift daardoor naar de platforms, maar het is de vraag hoeveel macht die hebben. Sommige mensen vergelijken het met een telefoongesprek: als ik jou bel, is het niet KPN die bepaalt waar wij het over hebben."

IT-expert Danny Mekic
Bron: EenVandaag
IT-expert Danny Mekic

Duizenden coronavideo's verwijderd

Nepnieuws verwijderen gaat als volgt in z'n werk: "We hebben een mix van mensen en slimme computers die content beoordelen", vertelt woordvoerder Rachid Finge van Youtube. "Die computers zijn heel goed in het herkennen van nare beelden of beelden die al eerder van YouTube zijn verwijderd."

"Sommige dingen zijn heel simpel. Kindermisbruik bijvoorbeeld, dat is nátuurlijk niet toegestaan. Maar geweld is al ingewikkelder: geweld in een tekenfilm is niet hetzelfde als geweld op videobewakingsbeelden. Wat het coronavirus betreft zijn we heel streng: van schadelijke video's over het virus hebben we er sinds februari al duizenden verwijderd."

Lees ook

Politici betalen voor posts

"In eerste instantie hielden sociale mediaplatforms zich afzijdig van de inhoud op hun platforms", vertelt Mekic. "Maar sociale netwerken hebben de mogelijkheid gecreëerd om tegen betaling 'normale' posts te promoten. Een bericht kun je dus ontzettend populair maken door er gewoon wat geld aan te besteden."

Van die mogelijkheid maken veel politici tegenwoordig gebruik. "De meningen die politici verspreiden via zo'n betaald bericht, worden gepresenteerd als feiten. Sociale kanalen zagen zich daardoor genoodzaakt om er iets aan te doen. Maar wat is het verschil tussen een mening die je niet aanstaat en nepnieuws? Je ziet dat daar heel voorzichtig mee wordt omgegaan en dat nu pas voor het eerst zo'n waarschuwing wordt geplaatst."

Tweet Trump ontkracht

Twitter plaatste zijn eerste waarschuwingsmeldingen bij tweets van de Amerikaanse president Trump. Het ging om een boodschap waarin hij mensen waarschuwde dat stemmen per post leidt tot meer fraude. Twitter greep in en plaatste bij het bericht een link naar een factcheck waarin de beweringen van Trump ontkracht worden.

Dat viel niet in goede aarde bij de president. Hij beschuldigde het sociale mediaplatform van politiek activisme door hun keuze in wat ze wel en niet factchecken. En hij tekende een decreet waarmee hij wil zorgen dat platforms verantwoordelijk worden voor de uitingen die gebruikers op hun platform plaatsen. Dit kan mogelijk leiden tot een wetswijziging van de Amerikaanse internetwet uit 1996.

Lees ook

Facebook checkt geen politici

Facebook neemt bewust niet dezelfde risico's als Twitter. De factcheckers van Nu.nl werkten enige tijd samen met het platform, maar besloten de samenwerking te beëindigen omdat ze van Facebook geen politici mochten checken. "Hoe ver reikt de vrijheid van meningsuiting en wie is verantwoordelijk voor het beperken van die vrijheid?" aldus Danny Mekic.

Hij snapt heel goed dat Facebook geen politici factcheckt. Want waar ligt dan de grens? Dan moet je dat bij alle politici doen. Daarnaast zul je je eigen politieke voorkeur en kijk op de waarheid altijd meewegen. Je kunt niet volledig neutraal naar zo'n bericht kijken."

'Dit werkt niet bij Trump'

Waar Mekic zich vooral zorgen over maakt, is dat Twitter misschien niet beseft wat het gevaar kan zijn van een waarschuwing voor nepnieuws bij de tweets van de Amerikaanse president. "Trump staat erom bekend dat hij zijn achterban wel vaker zegt dat bepaalde nieuwsmedia niet betrouwbaar zijn."

Doordat er zo'n uniek bericht onder de tweet van Trump staat, is er een kans dat mensen juist denken dat hij de waarheid spreekt, denkt de internetexpert. "En dat de 'fake news media', in Trumps woorden, het bericht plaatsen om hem de mond te snoeren. Dus dit is een tactiek die bij Trump niet heel goed werkt, denk ik."

Voorlopig nog geen 'gewone posts' factchecken

Mekic kan de vrijetijdsgebruiker van sociale media voorlopig gerust stellen: het zal op korte termijn niet gebeuren dat 'gewone' posts gefactcheckt worden door de mediabedrijven. Maar als de huidige trend van steeds meer selecteren op nepnieuws doorzet, zou dat wel kunnen veranderen.

"Stel, het is over 5 of 10 jaar heel normaal dat sociale media berichten modereren, en dat iedereen dat ook accepteert. Dan is het denkbaar dat Facebook en Twitter het op dat moment niet meer handmatig kunnen doen, het wordt dan teveel. Dan gaan robots het doen. Die kunnen veel meer berichten van zo'n waarschuwing voorzien."

Dit is nepnieuws en zo voorkom je dat je er zelf intrapt

Of het om de Amerikaanse presidentsverkiezingen gaat, het neerhalen van vlucht MH17 of de protesten van de gele hesjes in Frankrijk. Er wordt op grote schaal nepnieuws verspreid. Om te voorkomen dat je er intrapt hebben we een paar handige tips op een rij gezet.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

ASML investeert heel veel in wetenschappelijk onderzoek, maar daar hangt ook risico aan: 'Niet in eentje de kar trekken'

ASML investeert heel veel in wetenschappelijk onderzoek, maar daar hangt ook risico aan: 'Niet in eentje de kar trekken'
ASML investeert veel in wetenschap en innovatie
Bron: ANP

Dat ASML een belangrijk bedrijf voor Nederland is, is algemeen bekend. Op het gebied van werkgelegenheid, maar zeker ook op het gebied van innovatie. Van alle Nederlandse bedrijven investeren ze het meeste in wetenschappelijk onderzoek.

Executive vice president technology van ASML, Jos Benschop, vertelt dat het bedrijf al jaren 15 procent van hun omzet uitgeeft aan 'research & development' (R&D). Doordat hun omzet is gegroeid, is daarmee ook hun uitgaven aan wetenschappelijk onderzoek flink gegroeid. Het bedrijf gaf hier in 2023 2,8 miljard aan uit.

'Is onze rol te groot?'

Met deze uitgaven aan wetenschappelijk onderzoek is ASML met afstand de grootste private investeerder in wetenschappelijk onderzoek.

Nummer 2, Philips, geeft 'slechts' 700 miljoen uit aan onderzoek. Dat is vier keer minder dan ASML. Nu vraagt ASML zich af: is onze rol in wetenschappelijk onderzoek niet te groot?

Zorgelijke ontwikkeling

Onderzoeker bij TNO Marcel De Heide vindt het een zorgelijke ontwikkeling dat ASML er zo bovenuit stijgt. Hij ziet een steeds grotere concentratie van uitgaven aan R&D bij steeds minder bedrijven.

"De top 3 wordt steeds belangrijker, maar het is belangrijk om een bredere basis te hebben. Wij maken wel eens het grapje dat je niet alleen een A-SML, maar ook een B-SML, C-SML en D- SML nodig hebt in Nederland", zegt hij.

Bekijk ook

Van 300 naar 14.000 mensen

Maar dat ASML zoveel uitgeeft aan onderzoek noemt Benschop juist logisch aangezien het bedrijf in een sector zit waar de ontwikkelingen steeds sneller gaan, en je alleen bij kan blijven door te investeren in kennis.

Die urgentie zie je ook terug in het bedrijf zelf, vertelt hij. "Toen ik 28 jaar geleden begon, waren er 300 mensen bezig met R&D, vandaag de dag zijn dat er 14.000."

Nederland, kennisland

ASML geeft nu 70 procent van hun uitgaven aan R&D uit in Nederland. De reden: "We willen met de beste samenwerken", zegt Benschop. "En dat is nu gelukkig voor een groot deel in Nederland."

"Het is daarom heel belangrijk dat we blijven investeren in onze kennisbasis. De academische wereld en bezuinigingen daarop zouden op de lange termijn weleens tegen Nederland kunnen werken", vertelt Benschop.

Bekijk ook

Concurrentievermogen neemt af

De Heide kan zich hier ergens wel in vinden. "Het is natuurlijk geweldig dat we die grote spelers hebben in Nederland", zegt hij. "Maar", voegt hij toe, "die basis in Nederland van die uitgaven is heel erg smal."

"Stel dat het misgaat bij dat bedrijf zelf of in die sector en die R&D uitgaven zouden wegvallen bij de grote bedrijven, dan nemen die uitgaven ineens schrikbarend af." En dat zou betekenen dat het concurrentievermogen uiteindelijk afneemt, legt De Heide uit.

Innovatiekracht

Volgens hem verliezen we dan ons vermogen om die nieuwe en slimme producten te produceren waarmee Nederland in de toekomst geld moeten gaan verdienen. Daarom is het belangrijk dat die basis zo veel mogelijk wordt verbreed, weet de onderzoeker.

Benschop deelt deze zorgen over de toekomst. "Ik denk dat het voor Nederland heel belangrijk is dat er een gezond ecosysteem is met grote en kleine spelers die allemaal investeren in onze onderzoeken en innovatie."

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Van Schiedam naar Damascus: Shadi keert na 12 jaar terug naar zijn geboorteland

Van Schiedam naar Damascus: Shadi keert na 12 jaar terug naar zijn geboorteland
Shadi (links) met zijn oud-buurman in Damascus
Bron: EenVandaag

Shadi Karazi vluchtte in 2013 uit Syrië voor de verwoestende burgeroorlog. Hij woont al 9 jaar in Nederland en gaat nu voor het eerst terug naar zijn familiehuis in de Syrische hoofdstad Damascus. "Slechter dan onder Assad kan het nooit meer worden."

Shadi vluchtte uit Harasta, een buitenwijk van de hoofdstad Damascus die na jaren van belegering en bombardementen vrijwel verwoest is. Hij verbleef eerst in een aantal andere landen voordat hij terechtkwam in Schiedam. Daar werkt hij nu al bijna 5 jaar bij woningcorporatie Maasdelta Groep in Spijkenisse.

'Had gehoopt op meer mooie momenten'

De moeder van Shadi bleef in Syrië en overleed in 2015. Zowel hij als zijn broer konden niet bij de begrafenis zijn. "Toen hadden we nog geen verblijfsvergunning, dus we mochten niet reizen", legt hij uit.

Het blijft tot op de dag van vandaag een moeilijke herinnering voor hem. "Dat blijft in mijn hart, ze is daar in haar eentje overleden. Ik had gehoopt nog meer mooie momenten met haar te hebben."

Bekijk ook

Besef

"Ik voelde me ook niet goed als ik bijvoorbeeld succes had in Nederland", gaat Shadi verder over het verlies van zijn moeder. "Ik miste iemand om het aan te vertellen, mijn moeder."

Hij bleef hopen op een hereniging met haar. Maar toen hij tijdens zijn bezoek aan Damascus haar graf zag, voelde het alsof er een zware steen van zijn borst werd getild. De waarheid van haar overlijden kwam toen eindelijk binnen, vertelt hij.

'Zoiets kan nooit meer gebeuren'

De laatste weken is veel meer naar buiten gekomen over het leed van de Syrische bevolking onder Assad en tijdens de lange burgeroorlog. Hele wijken zijn vernietigd door bombardementen en tienduizenden mensen gevangengenomen. Velen van hen hebben dat niet overleefd.

De val van het regime en het einde van de burgeroorlog was een feest voor de bevolking. Maar volgens Shadi heeft het land nu veel tijd nodig om alles opnieuw op te bouwen. "Maar de situatie kan nooit slechter dan de tijden van Assad, zoiets kan nooit meer gebeuren."

Bekijk ook

'Ik vind hem een held'

Tijdens zijn bezoek aan zijn geboorteland kwam Shadi ook nog anderen tegen, zoals zijn buurman, die hij meteen in de armen sloeg. "Ik vind hem een held, want hij is ook tijdens het beleg van 6 jaar daar gebleven", vertelt hij.

Shadi's buurman heeft 2 jaar lang opgesloten gezeten en zag hoe zijn 14-jarige dochter om het leven kwam door een raketaanval. "Maar tot nu toe is hij nog steeds daar, daarom zie ik hem echt als een held. Ik leer van zo'n persoon."

Connecties uit het verleden

Ook kwam Shadi vrienden uit zijn kinder- en schooltijd tegen. Ze waren enorm blij om elkaar weer te zien. "Gelukkig heb ik er een paar gevonden", lacht hij.

"Ik ben ook op bezoek geweest bij de moeders van mijn vrienden die nog niet naar Syrië konden komen." Op die manier vond hij toch nog connecties uit het verleden.

Bekijk ook

Betalen voor hotel in geboorteland

Wat voor Shadi het raarst was tijdens zijn bezoek aan zijn geboorteland, is dat hij in een hotel moest slapen. Hij had geen woning of andere plek om te slapen, het huis van zijn moeder was al leeggemaakt zodat mensen tijdens het beleg meubels konden verbranden voor warmte.

"Ik stond met veel emoties bij de receptie", vertelt hij. "Ik ben hier geboren en getogen, maar ik moest een kamer in een hotel vinden. Dat vind ik echt niet normaal."

Veilig in Nederland

Voor Shadi was het ondanks alles niet moeilijk om na zijn bezoek terug naar Nederland te gaan. "Alles is nu vreemd daar, alles is veranderd."

Shadi heeft nu een gezin in Nederland, zijn jongste dochter is hier geboren. "We hebben hier veiligheid gekregen", gaat hij verder. "Ik houd van Syrië en ik heb zin om daar te leven, maar dat kan je niet binnen een paar dagen beslissen." Hij wil wel weer snel op bezoek. "Want mijn kleine dochtertje is ook blij dat ze haar oma en opa, de ouders van mijn vrouw, kan ontmoeten."

Shadi uit Syrië keert na 12 jaar terug naar zijn geboorteland: 'Alles is veranderd'

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant