Het checken van berichten door sociale media is ook een risico: wat is het verschil tussen een mening en nepnieuws?

Voor het eerst plaatste Twitter een waarschuwing voor onjuiste informatie. Het sociale mediakanaal deed dit bij een tweet van president Trump. Maar hoe bepalen platforms wat 'nepnieuws' is? "Het probleem ontstaat als mensen hun mening weergeven als feit."

Door de coronacrisis hebben meerdere sociale mediaplatforms hun beleid voor het monitoren van nepnieuws aangescherpt. Zo verwijderden Twitter, Facebook en YouTube talloze posts. En besloot WhatsApp dat populaire berichten nog maar één keer doorgestuurd mogen worden.

Mening of feit

Maar hoe bepalen sociale mediaplatforms wat wel en niet gefactcheckt wordt? "Dit is een van de moeilijkste discussies van dit moment, want wat is nepnieuws eigenlijk?" vraagt technologie- en innovatie-expert Danny Mekic zich af. "We zijn het erover eens dat iedereen een eigen mening mag hebben, maar het probleem ontstaat als mensen hun mening weergeven als een vaststaand feit." Dat wordt dan nepnieuws genoemd.

Aan het begin van het sociale mediatijdperk was het verwijderen van berichten weggelegd voor rechters, omdat het ging om strafbare feiten als kinderporno en gewelddadige video's, vertelt Mekic. "Maar nepnieuws is vaak niet strafbaar. De verantwoordelijkheid verschuift daardoor naar de platforms, maar het is de vraag hoeveel macht die hebben. Sommige mensen vergelijken het met een telefoongesprek: als ik jou bel, is het niet KPN die bepaalt waar wij het over hebben."

Bron: EenVandaag

Duizenden coronavideo's verwijderd

Nepnieuws verwijderen gaat als volgt in z'n werk: "We hebben een mix van mensen en slimme computers die content beoordelen", vertelt woordvoerder Rachid Finge van Youtube. "Die computers zijn heel goed in het herkennen van nare beelden of beelden die al eerder van YouTube zijn verwijderd."

"Sommige dingen zijn heel simpel. Kindermisbruik bijvoorbeeld, dat is nátuurlijk niet toegestaan. Maar geweld is al ingewikkelder: geweld in een tekenfilm is niet hetzelfde als geweld op videobewakingsbeelden. Wat het coronavirus betreft zijn we heel streng: van schadelijke video's over het virus hebben we er sinds februari al duizenden verwijderd."

Politici betalen voor posts

"In eerste instantie hielden sociale mediaplatforms zich afzijdig van de inhoud op hun platforms", vertelt Mekic. "Maar sociale netwerken hebben de mogelijkheid gecreëerd om tegen betaling 'normale' posts te promoten. Een bericht kun je dus ontzettend populair maken door er gewoon wat geld aan te besteden."

Van die mogelijkheid maken veel politici tegenwoordig gebruik. "De meningen die politici verspreiden via zo'n betaald bericht, worden gepresenteerd als feiten. Sociale kanalen zagen zich daardoor genoodzaakt om er iets aan te doen. Maar wat is het verschil tussen een mening die je niet aanstaat en nepnieuws? Je ziet dat daar heel voorzichtig mee wordt omgegaan en dat nu pas voor het eerst zo'n waarschuwing wordt geplaatst."

Tweet Trump ontkracht

Twitter plaatste zijn eerste waarschuwingsmeldingen bij tweets van de Amerikaanse president Trump. Het ging om een boodschap waarin hij mensen waarschuwde dat stemmen per post leidt tot meer fraude. Twitter greep in en plaatste bij het bericht een link naar een factcheck waarin de beweringen van Trump ontkracht worden.

Dat viel niet in goede aarde bij de president. Hij beschuldigde het sociale mediaplatform van politiek activisme door hun keuze in wat ze wel en niet factchecken. En hij tekende een decreet waarmee hij wil zorgen dat platforms verantwoordelijk worden voor de uitingen die gebruikers op hun platform plaatsen. Dit kan mogelijk leiden tot een wetswijziging van de Amerikaanse internetwet uit 1996.

Facebook checkt geen politici

Facebook neemt bewust niet dezelfde risico's als Twitter. De factcheckers van Nu.nl werkten enige tijd samen met het platform, maar besloten de samenwerking te beëindigen omdat ze van Facebook geen politici mochten checken. "Hoe ver reikt de vrijheid van meningsuiting en wie is verantwoordelijk voor het beperken van die vrijheid?" aldus Danny Mekic.

Hij snapt heel goed dat Facebook geen politici factcheckt. Want waar ligt dan de grens? Dan moet je dat bij alle politici doen. Daarnaast zul je je eigen politieke voorkeur en kijk op de waarheid altijd meewegen. Je kunt niet volledig neutraal naar zo'n bericht kijken."

'Dit werkt niet bij Trump'

Waar Mekic zich vooral zorgen over maakt, is dat Twitter misschien niet beseft wat het gevaar kan zijn van een waarschuwing voor nepnieuws bij de tweets van de Amerikaanse president. "Trump staat erom bekend dat hij zijn achterban wel vaker zegt dat bepaalde nieuwsmedia niet betrouwbaar zijn."

Doordat er zo'n uniek bericht onder de tweet van Trump staat, is er een kans dat mensen juist denken dat hij de waarheid spreekt, denkt de internetexpert. "En dat de 'fake news media', in Trumps woorden, het bericht plaatsen om hem de mond te snoeren. Dus dit is een tactiek die bij Trump niet heel goed werkt, denk ik."

Voorlopig nog geen 'gewone posts' factchecken

Mekic kan de vrijetijdsgebruiker van sociale media voorlopig gerust stellen: het zal op korte termijn niet gebeuren dat 'gewone' posts gefactcheckt worden door de mediabedrijven. Maar als de huidige trend van steeds meer selecteren op nepnieuws doorzet, zou dat wel kunnen veranderen.

"Stel, het is over 5 of 10 jaar heel normaal dat sociale media berichten modereren, en dat iedereen dat ook accepteert. Dan is het denkbaar dat Facebook en Twitter het op dat moment niet meer handmatig kunnen doen, het wordt dan teveel. Dan gaan robots het doen. Die kunnen veel meer berichten van zo'n waarschuwing voorzien."

Dit is nepnieuws en zo voorkom je dat je er zelf intrapt