Het gaat niet zo lekker met D66. De partij van Alexander Pechtold, die nu eindelijk aan de knoppen kan zitten door toetreding tot het kabinet, zit lastig. Voornaamste oorzaak: het raadgevend referendum. Ooit een kroonjuweel van D66, nu mede afgeschaft door hetzelfde D66; door D66-minister Ollongren om precies te zijn.

‘Kroonjuwelen te grabbel gegooid’

Het afschaffen van het raadgevend referendum wordt door Pechtold fel verdedigd. Volgens hem is het een halfbakken oplossing waar D66 nooit echt voor is geweest. Dat klinkt menigeen vreemd in de oren; was het raadgevend referendum niet een van de kroonjuwelen van de partij?  Pechtold krijgt kritiek op het loslaten van het referendum en volgens critici heeft hij de kroonjuwelen van D66 te grabbel gegooid. Ook D66-prominent en oud-fractievoorzitter Jan Terlouw is kritisch: “Het referendum is nog heel pril in Nederland. Het heeft een keer niet goed gewerkt maar de laatste keer werkte het prima. Het heeft geleid tot verbetering van de wet. Dat is toch een reden om nog eens na te denken en het niet zo gehaast te doen. Soms gaat het fout met zo’n referendum. Dat Oekraïnereferendum was tamelijk oneigenlijk. Maar het kan veel beter. Bij het referendum over die zogenaamde sleepwet is het verantwoord gebeurd. Daar heeft het geleid tot een betere wet. Dat is toch mooi?. Toch gaat de stekker er uit, dat vind ik dus jammer.”

‘Raadgevend referendum te snel aan de kant gezet’

Volgens Terlouw wordt het raadgevend referendum veel te snel aan de kant gezet. Hij verbaast zich over de snelheid waarmee het referendum wordt afgeschaft en snapt niet waarom er geen referendum wordt gehouden over het afschaffen. “Ik vind het heel jammer dat er geen referendum komt over de vraag of het referendum moet worden afgeschaft. Je hebt de bevolking een instrument gegeven voor democratie en inspraak. En dan wordt het weggenomen. Dus ik vind dat je ze dan in ieder de kans moet geven om daar iets over te vinden.(…) Er staat niet in het regeerakkoord dat het afschaffen niet referendabel zou zijn dus daar zou ik wat harder voor strijden als ik de fractie was.”

‘Referendum over donorwet uitstekend plan’

En het slechte nieuws houdt niet op; er is een nieuw referendum in de maak; ditmaal over de donorwet; het nieuwe kroonjuweel van D66, fel bevochten door Kamerlid Pia Dijkstra. 

Website GeenStijl zet vaart met het ophalen van handtekeningen om over deze wet een referendum te houden. In de Eerste Kamer ligt nu het voorstel om het referendum af te schaffen. Het gaat er om spannen wie het eerst bij de eindstreep is. Volgens Jan Terlouw is een referendum over de donorwet een uitstekend plan: “Als de bevolking een referendum wil over de donorwet dan zeg ik: houd dat referendum. Ik ben een groot voorstander van donorwet. Ik hoop zeer dat de wet doorgaat, maar als de Nederlandse bevolking het niet wil, moet het niet gebeuren. We leven in een democratie.”

Berichtgeving over privézaken spelen Pechtold parten

De kramp waarin D66 zit is terug te zien in de uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2018. De partij verliest. D66 wordt achtervolgd door het gedoe rond het referendum en krijgt de investeringen in het onderwijs, de duurzaamheidsplannen en de kabinetsdeelname niet over het voetlicht. Alexander Pechtold zelf ziet het zonnig in en bestempelt de verkiezingsuitslag als ‘het winnen van zilver’. De coalitierol lijkt geen natuurlijke voor de D66-leider. De scherpste debater van de Tweede Kamer met memorabele uitspraken als ‘zal ik er een nietje doorheen slaan’ of ‘Buma komt met de tuinstoelen’, moet zijn mond houden.

Ook speelt berichtgeving in de pers over privézaken hem parten: zijn scheiding haalt de roddelbladen en hij krijgt vragen over de schenking van een appartement in Scheveningen. Geert Wilders en Thierry Baudet maken hier handig gebruik van en nemen Pechtold voortaan ‘Penthouse Pechtold’. Pechtold houdt zich ondertussen stil. Hij richt zich op het Kamerwerk en het in goede banen leiden van de D66-kabinetsdeelname. De man die in 2006 naar Den Haag kwam en D66 in twaalf jaar tijd van nul zetels naar kabinetsdeelname leidt, lijkt op dit moment niet lekker te zitten. En hoopt op betere tijden.

Het is nog niet duidelijk hoe het gisteravond uit de hand heeft kunnen lopen in Scheveningen. Honderden jongeren raakten in gevecht met elkaar en keerden zich tegen de politie toen die ingreep.

Statiegeld Nederland opent deze maand twee winkels waar mensen hun blikjes en flessen kunnen inleveren. De winkels moeten het makkelijker maken om de lege verpakkingen weg te brengen. Dat gaat met het huidige systeem in grote steden niet altijd goed.

Vooral in supermarkten staan nog lange wachtrijen voor statiegeldmachines. Dit zorgt soms voor irritaties tussen klanten en 'statiegeldverzamelaars'. De twee winkels in Rotterdam en Amsterdam moeten het begin zijn van een oplossing voor dit probleem. Maar hoe realistisch is die?

'Niet genoeg'

"Die twee statiegeldwinkels zijn een mooie service voor de supermarkten. Die worden zo ontlast. Maar verder lossen ze helemaal niks op van het probleem waar we nu mee zitten", zegt Dirk Groot, die met zijn stichting Zwerfinator zwerfafval probeert te verminderen. Hij vindt de nieuwe winkels een 'stap in de juiste richting', maar merkt op dat er nog veel moet gebeuren.

Volgens hem zijn er vooral in de grote steden te weinig inleverpunten. En dat is hét grote probleem. "Je kunt overal blikjes en flesjes kopen, maar je kunt ze bijna nergens inleveren. En voor een zo'n winkel ga je niet van Amsterdam-West naar het centrum lopen om je blikje in te leveren", denkt hij.

Geen innameplicht

Het kleine aantal innamepunten waar hij zo kritisch over is, zou vooral komen doordat er geen innameplicht is. Mensen zijn het namelijk niet verplicht om gebruikte blikjes, flesjes en kratten in te leveren. Het wordt niet gestimuleerd, zegt Groot.

"De verhouding tussen statiegeld en het product dat je koopt is helemaal zoek. Heel veel mensen vinden het gewoon niet de moeite waard." Juist doordat die stimulans uitblijft, wordt er weinig gedaan om meer innamepunten te creëren. En de drukte echt onder controle te krijgen.

'Hoe slechter ze het doen, hoe meer ze verdienen'

Bedrijven als Statiegeld Nederland maken winst op elk blikje en flesje dat niet wordt ingeleverd, legt Groot uit. "Ze doen niet meer dan nodig is. Ze verdienen er juist aan als er minder wordt ingeleverd."

"Al die miljoenen aan statiegeld die niet worden ingeleverd, dat blijft gewoon bij statiegeld Nederland", vervolgt hij. "Ze zeggen dat ze investeren in allerlei nieuwe innamepunten, verbetering van het systeem, enzovoort, maar daar zien we weinig van. Hoe slechter ze het doen, hoe beter ze verdienen."

Overlast en ongedierten

Een gevolg van dit systeem is dus dat de groep mensen die niet in een lange rij in de supermarkt wil staan, de statiegeldproducten in een normale prullenbak in huis of op straat gooit.

Bij dat laatste komen vervolgens 'verzamelaars' of 'jagers' kijken, die de afvalbakken op straat niet altijd even netjes achterlaten wanneer ze klaar zijn, volgens Groot. In grote steden zoals Rotterdam en Amsterdam zorgt dat voor overlast en soms ongedierten.

Wettelijk verplichten

Ook stevige hulp van de politiek om dit probleem op te lossen blijft uit, zegt Groot. Hij vindt dat er meer kan worden gedaan. "Een statiegeldplicht en innameplicht, dat kun je gewoon wettelijk afdwingen. In Duitsland doen ze dat ook. Daar hebben ze het zelfs op zuivelverpakkingen."

"Er worden steeds redenen verzonnen waarom het niet kan", gaat hij verder. "Maar dat is als je iets niet wil. Als je iets wel wil, dan zoek je naar oplossingen."

'Ze hebben de kennis niet'

Wat zouden de bedrijven zelf dan moeten doen om dit op te lossen? "Meer inleverpunten", herhaalt Groot. "Maar ook moet het statiegeldbedrag omhoog en moeten platte blikjes en flessen zonder etiket worden geaccepteerd. Die mag je nu niet inleveren."

Groot roept dit vanuit zijn expertise al langer, maar volgens hem is dit nog niet doorgevoerd omdat er vaak aan de verkeerde knoppen wordt gedraaid. "Ze hebben niet de kennis van de straat, maar alleen de kennis van kantoor."