Grote zorgen over hoeveelheid ultrafijnstof rond vliegveld Maastricht bij opstijgen en landen vliegtuigen

Bij Maastricht Aachen Airport zijn hoge concentraties ultrafijnstof in de lucht gemeten. Experts spreken van een 'verontrustend hoge blootstelling' aan ultrafijnstof. Ze maken zich zorgen over de slechte luchtkwaliteit rond het vliegveld.

Bij het starten en landen van vliegtuigen op Maastricht Aachen Airport komen giftige uitlaatgassen vrij. Drie gezinnen die naast het vliegveld wonen, wilden weten wat zij dagelijks inademen. Inmiddels is er onderzoek gedaan en blijkt dat er hoge piekconcentraties ultrafijnstof in de gassen zitten.

Toenemende overlast

Aan de gevel van John Huizinga's huis hing 3 maanden lang meetapparatuur om de concentratie ultrafijnstof in de lucht te meten. "Als je het zelf niet doet, dan gebeurt er helemaal niets", zegt Huizinga. "Ik stond er zelf ook van te kijken dat er echt zoveel ellende uit onverbrande kerosine tevoorschijn komt. Dat het echt direct gevaar voor gezondheid oplevert."

Het huis van Huizinga ligt op 140 meter van de start- en landingsbaan van Maastricht Aachen Airport. "Wij ervaren sinds 2017, toen het vrachtverkeer plotseling snel groeide, een toenemende overlast van stank van onverbrande kerosine. Vooral de taxiënde vliegtuigen zorgen voor overlast. Dat taxiën duurt minuten lang. Die kerosinelucht blijft heel lang hangen."

De metingen

Ultrafijnstof is nog kleiner dan fijnstof. Het zijn minuscule stof- en roetdeeltjes, 10.000 keer kleiner dan een millimeter. Het ontstaat door verbranding van kerosine. Via uitlaatgassen van vliegtuigen komen die in de lucht terecht.

Sensornet, een instantie waar ook de provincie Limburg mee werkt, heeft het afgelopen jaar gedurende 3 maanden de concentraties (ultra)fijnstof gemeten. Dat gebeurde net naast de start-en landingsbaan, op het erf van John Huizinga. Het Haagse ingenieursbureau DGMR heeft vervolgens onderzocht wat deze metingen betekenen.

Verontrustend hoge pieken

Hoogleraar toxicologie Paul Borm heeft veel onderzoek gedaan naar de gezondheidseffecten van ultrafijnstof. "Ja, ik schrok van de uitslagen. Hier worden pieken gemeten aan de rand van het vliegveld die ver over 200.000 deeltjes per kubieke centimeter zitten. En naar 400.000 gaan. Er is zelfs een piek van 800.000 deeltjes. Terwijl de gangbare norm voor blootstelling aan ultrafijnstof 20.000 deeltjes per kubieke centimeter bedraagt."

39 van de 40 piekmetingen stonden in verband met een vliegtuig dat binnen 6 minuten voor de piek was aangekomen of vertrokken. Deze analyse geeft volgens DGMR aan dat er een duidelijk verband bestaat tussen de vliegbewegingen en de uitstoot van ultrafijnstof. "Het is eigenlijk ongelofelijk", zegt toxicoloog Borm. "Het is een bananenrepubliek, door wat hier gebeurt. Dat omwonenden ook zover moeten gaan om dit onderzoek zelf te doen."

Ultrafijnstof slecht voor gezondheid

Toxicoloog Borm verwijst naar een eerder rapport in opdracht van de Gezondheidsraad, waar hij zelf bij betrokken was: "Onderzoek naar de invloed van kortdurende blootstelling aan ultrafijnstof geeft aanwijzingen voor nadelige effecten op het hart- en vaatstelsel en op de luchtwegen, zoals veranderingen in het hartritme en astma-aanvallen."

John Huizinga krijgt tijdens de zomer ook last met ademhalen. Dat verdwijnt in de winter weer. "Ik krijg nu sterk indruk dat het echt te maken heeft met de uitstoot, de ellende van de onverbrande kerosine die je naar binnen drijft."

Gezondheidsrisico's

Op basis van de huidige kennis concludeert de Gezondheidsraad dat er aanwijzingen zijn dat langdurige blootstelling aan ultrafijnstof het risico op hart- en vaataandoeningen vergroot, zegt de toxicoloog. Ook zijn er aanwijzingen voor een verhoogde kans op het ontstaan van luchtwegaandoeningen en voor een negatieve invloed op de groei van de foetus.

Borm: Ja, dit baart mij zorgen. Waarom? Omdat ik het vergelijk met de aantallen ultrafijnstofdeeltjes die elders gemeten zijn. Ik heb gisteravond nog even gekeken naar het rapport van Kopenhagen Airport, waar bij werknemers is gemeten. Waar zit je dan? 20 à 30 duizend deeltjes. Hooguit 50 duizend. En hier zit Huizinga die aan de kant van de landingsbaan woont op pieken van 200.000. En soms zelfs het dubbele. Dus het baart me zorgen ja."

Vieze lucht

De luchtkwaliteit in de provincie Limburg is sowieso al van slechte kwaliteit. Begin dit jaar kwamen de GGD en provincie met een onderzoek naar buiten waarin dit duidelijk werd. Twee belangrijke conclusies uit het rapport: de buitenlucht die inwoners van Limburg inademen is vergelijkbaar met het passief meeroken van vier tot vijf sigaretten per dag.

Door de luchtverontreiniging leven inwoners van Limburg gemiddeld bijna 11 maanden korter. Er zijn in de buurt van het vliegveld Maastricht vele bronnen die de lucht vies maken. Het vliegveld ligt aan de snelweg A2, industrieterrein Chemelot is ook niet ver weg en dan is er nog het Ruhrgebied, net zover de grens in Duitsland.

'Patiënten krijgen sneller rokerslongen'

Jean Muris is huisarts in het dorp Geulle, pal naast Maastricht Aachen Airport. Hij maakt zich zorgen over de gezondheid van mensen die rondom het vliegveld wonen. Muris: "Ik zie heel veel kinderen met luchtwegproblemen, die zich ook tot astma zouden kunnen ontwikkelen."

De arts ziet ook mensen met COPD, ook wel bekend als rokerslongen. "Dan denk ik: 'ja, maar zoveel heb je niet gerookt, daar moet nog iets anders aan de hand zijn'. Ik kan er niet de vinger op leggen wat dat andere is, maar gezien de afstand van het vliegveld zou je er wel onderzoek naar moeten doen."

Veranderd ziektebeeld

Muris heeft het ziektebeeld van zijn patiënten in de loop van de jaren zien veranderen: "Ik ben nu 30 jaar huisarts in Geulle en deze praktijk is ongeveer hetzelfde gebleven met zo'n 3.000 mensen."

"Ik heb het idee dat ten aanzien van de rokerslong mensen steeds eerder komen. Want de rokerslong ontwikkel je door tabaksrook binnen te krijgen. Maar ik heb het idee dat een aantal mensen zonder zelf veel gerookt of meegerookt te hebben toch met die klachten naar het spreekuur komen. Dan ga je toch vragen stellen waar het vandaan komt."

Geen regie

Huisarts Muris richt zich tot overheden en de GGD. "Je moet je verantwoordelijkheid nemen als overheid. En niet de gezondheid van mensen zomaar op het spel zetten of daarmee spelen in belang van de politiek of de economie. Het kan de hele bevolking treffen. In die zin is een waarschuwing of in elk geval een signaal aan de orde."

Er is een reden dat hij het belangrijk vindt om het signaal af te geven. "Ik denk dat mensen onbewust onbekwaam zijn. De overheden pikken het niet op hier. We hebben ook weleens aan de GGD gevraagd of ze onderzoek willen doen, maar dat moet dan via de gemeente gebeuren. En het vliegveld valt onder de provincie en het Rijk. Er is geen regie."

Structureel meten ultrafijnstof

In 2021 concludeerde de Gezondheidsraad verder dat er nog te weinig bekend is over de risico's voor de gezondheid van de kleinste deeltjes fijnstof in de buitenlucht. Daarom adviseerde de raad om ultrafijnstof structureel te gaan meten en modelleren. Daarmee kan worden bepaald hoeveel ultrafijnstof de Nederlandse bevolking via de lucht inademt.

Het RIVM meet ultrafijnstofdeeltjes nu al in Utrecht. In de provincie Limburg komt op vier plekken apparatuur te hangen om ultrafijnstof te meten. Maar wanneer is niet bekend. Zo moet er nog besloten worden met welke apparatuur men dat gaat doen.

Maastricht Aachen Airport onderzocht medewerkers

Een woordvoerder van Maastricht Aachen Airport laat weten dat het vliegveld vorig jaar heeft onderzocht in welke situaties medewerkers worden blootgesteld aan verhoogde concentraties ultrafijnstof op het platform en in de brandweerkazerne.

Dit onderzoek bestond onder andere uit persoonlijke metingen op het lichaam van medewerkers en dichtbij medewerkers. Verder zegt de luchthaven dat ze verschillende maatregelen hebben genomen om het personeel te beschermen.

Hoop op meer belangstelling

"Het structureel meten kan zorgen voor meer informatie en inzicht in de uitstoot van ultrafijnstof van onder andere vliegverkeer", zegt de woordvoerder. "De resultaten van deze metingen gebruiken wij om nog beter te kunnen sturen op het terugdringen van de uitstoot van ultrafijnstof."

John Huizinga, die naast het vliegveld woont: "Ik hoop dat er nu ook door ons onderzoek, wat meer belangstelling komt van de GGD en andere instanties. Van: 'laten we toch verder onderzoek gaan doen en normen stellen voor dit soort uitstoot. Want het enige waar een norm voor geldt is benzeen, voor de rest helemaal nergens voor."