Gijs en zijn vrouw Grada dachten het goed geregeld te hebben: ze lieten hun wensen vastleggen voor als ze bijvoorbeeld dement zouden worden. Maar de wilsverklaring werd niet gevolgd en Grada heeft nu niets meer te zeggen over haar levenseinde.

De moeder van Grada van Beek had Alzheimer. Het was een lijdensweg die Grada niet mee wilde maken. Daarom stelden zij en haar man Gijs jaren geleden een wilsverklaring op. Dat deden ze via de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE) die gratis model-wilsverklaringen verstrekt aan haar leden. Expliciet heeft Grada daarin beschreven dat ze euthanasie wil als ook zij dement wordt. Maar nu ze inmiddels Alzheimer heeft in een verder gevorderd stadium, willen artsen niets met haar vastgelegde wens.

Naast de fiets lopen

Grada was nog geen 60 jaar toen ze de eerste tekenen van dementie vertoonde. De ziekte sloeg bij haar nog eerder toe dan bij haar moeder. Die was 'al' ver in de 70 toen ze ziek werd. "7 jaar geleden merkte ik voor het eerst dat er iets met haar aan de hand was", zegt Gijs. "Dan vroeg ze iets en gaf ik antwoord en dan stelde ze even later de vraag opnieuw. Daar werd ik narrig van."

"Ik begon pas echt nattigheid te voelen toen Grada thuiskwam en zei dat het zo hard stormde dat ze naast haar fiets moest gaan lopen. 'Hè', dacht ik, 'het stormt helemaal niet'. Toen ik haar fiets bekeek, zag ik dat die in de hoogste versnelling stond. Ik zei dat ze wel terug moest schakelen. Toen werd ze boos en zei dat er helemaal geen versnelling op haar fiets zat. Terwijl ze al 20 jaar op die fiets fietste."

'Waar is Gijs?'

Tot 2018 zorgde Gijs voor Grada. In 2017 gingen ze nog samen met hond Teun op wandelvakantie in Engeland. Maar Grada ging steeds verder achteruit. "Soms zat ik 's avonds naast haar op de bank en vroeg ze mij of Gijs nog kwam. Dan ging ik maar een beetje op mijn telefoon rommelen en mezelf bellen en zei ik dat hij het druk had met werk, maar dat hij misschien nog zou komen."

Bron: Gijs van Beek

1/2Augustus 2009

Frustratie en machteloosheid

December 2018 verhuisde Grada naar een verpleeghuis. Het ging thuis echt niet meer. Gijs hoopte dat ze het daar beter naar haar zin zou hebben en tot rust kon komen. Maar ze werd er juist opstandig en boos. Grada functioneert niet in een groep. "Als mensen zitten te praten, kan ze het niet volgen en voelt ze zich buitengesloten. Ze wordt kwaad en opstandig. Al op de eerste dag sloeg ze alle planten van de tafel."

"Als zoiets gebeurt, brengen ze haar terug naar haar kamer en dan zit ze daar alleen. Dan botviert ze haar frustraties op het inventaris. Ze heeft al haar halve kamer gesloopt: de kasten, de gordijnen, het keukenblok. Pure frustratie en machteloosheid. Ik vind het verschrikkelijk om haar zo te zien, vooral omdat ik weet dat ze dat niet wil. Ik heb haar ook wel eens op de grond gevonden. Dan weet ze niet meer hoe ze op moet staan."

Goed op papier, toch waardeloos

Een einde zoals Grada wenste, komt er waarschijnlijk niet. Gijs heeft contact gehad met hun huisarts maar hij kan niks meer doen. Grada is zijn patiënt niet meer. "Hij zei ook dat hij nooit zal meewerken aan euthanasie op een dement persoon. Bang om justitie in zijn nek te krijgen." Ook de arts in het verpleeghuis werkt niet mee aan een levensbeëindiging. Volgens Gijs heeft ze niet eens naar de verklaring gekeken.

"Ik zie de hele film van mijn schoonmoeder weer voor m'n ogen. Ik heb Grada beloofd om haar te helpen en belofte maakt schuld. Ze heeft de verklaring goed op papier gezet maar in feite is het waardeloos. Grada was een lieve zachtaardige vrouw die altijd voor de hele wereld klaar stond. Ik herken haar niet meer terug, ze heeft een verbitterde uitdrukking op haar gezicht. Ze is verdrietig maar meestal opstandig. Ik kan het niet aanzien hoe zij moet lijden. Dit gun je niemand, het is mensonterend."

Iran en de Verenigde Staten zitten vandaag om de tafel in Oman om een nieuw atoomakkoord af te sluiten. President Donald Trump stapte in 2018 uit het vorige akkoord, waarom zijn de landen nu weer in gesprek? "Alternatief is bombardementen."

Iran-deskundige en analist bij het Haagsche Instituut Geopolitiek Damon Golriz verwacht dat beide landen heel positief de gesprekken van vandaag ingaan. "En dat er ook eigenlijk een rail wordt gelegd voor de bewegingen die meer richting diplomatie gaan in plaats van oorlogsretoriek."

'Amerika wel kernwapens tegenhouden'

De gesprekken gaan dus over een nieuw atoomakkoord tussen Iran en de VS, waarin de landen afspraken maken over het nucleaire programma van Iran en wat ze met die technologie doen. "Het heeft alleen maar een politiek besluit nodig om zometeen kernwapens te maken. En dat wil Amerika tegenhouden."

De reden dat de VS toenadering zoekt heeft volgens Golriz te maken met de rivaliteit tussen de VS en China, waar het Midden-Oosten tussen zit. "Het is een veld waarin energie en logistiek een belangrijke rol spelen", legt hij uit. "En wat Iran wil is eigenlijk minder sancties, omdat de Amerikanen heel veel sancties hebben opgelegd de afgelopen paar jaar. En natuurlijk ook dat er geen oorlog komt."

De vorige 'Iran-deal'

Dit is niet de eerste keer dat Iran en de VS praten over kernprogramma's. In 2015 waren de landen het al eens geworden over het Iraanse kernprogramma. Iran zou volgens dit plan afzien van het maken van kernwapens. In ruil daarvoor beloofde landen zoals de Verenigde Staten en Europese landen om economische sancties tegen Iran op te heffen.

Toen Donald Trump in 2018 begon aan zijn eerste termijn als Amerikaanse president stapte hij uit het akkoord, ook kondigde hij nieuwe sancties aan op Iran. Sindsdien houdt Iran zich ook steeds minder aan de afspraken uit het akkoord.

'Iran moet gesprek aangaan'

Volgens de Iran-deskundige is dit het juiste moment om te praten over een nieuw akkoord. "Iran is ontzettend verzwakt na 7 oktober door de aanvallen van Israël op bijvoorbeeld Hezbollah, Hamas en de Houthis." Dat zijn allemaal groepen die militair gesteund worden door Iran.

"Er is ook een militaire opbouw in de regio door Amerika die ongekend is in de afgelopen 20 jaar", vertelt Golriz. "Dat samen zorgt ervoor dat Iran het gesprek moet aangaan, omdat het alternatief bombardementen is."

'Regime wordt niet gedragen door bevolking'

Volgens Golriz heeft Iran nu ook te maken met veel interne problemen, wat een belangrijke reden is om in gesprek te gaan. Zo waren er de afgelopen jaren veel demonstraties voor vrouwenrechten. "Het regime wordt niet gedragen door de bevolking. Jonge mensen willen meer vrijheid, een westerse manier van leven. Dit regime kan dat niet geven."

"Economisch gaat het ook heel slecht", gaat hij verder. "Het land is gesanctioneerd op allerlei manieren. Je kan hier bijvoorbeeld geen geld over maken naar Iran als je familieleden hebt." Ook mogen veel bedrijven niet handelen met Iran, hierdoor is het land economisch grotendeels afgesloten van de rest van de wereld.

'Trump wil voor vrede zorgen'

De reden dat de VS het gesprek opnieuw aangaat, heeft volgens Golriz vooral te maken met president Trump zelf. "Hij wil een deal sluiten omdat hij de president wil zijn die voor vrede zorgt", legt hij uit.

President Trump wil volgens de Iran-deskundige het land naar zich toetrekken, om meer invloed te krijgen in het Midden-Oosten. "Waar dus energie en logistiek een belangrijke rol spelen. En dat samen zorgt ervoor dat er voldoende politieke wil is om deze bijeenkomst te laten slagen."

Het aantal meldingen van frauduleuze belletjes is enorm gestegen. Volgens expert Dave Maasland zijn de daders vaak Nederlandse jongeren die door bendes hiervoor geronseld worden. ”Het lijkt steeds meer op georganiseerde misdaad.”

Steeds meer criminelen proberen via de telefoon geld af te troggelen bij niets vermoedende slachtoffers. Dat blijkt uit recente cijfers van de fraudehelpdesk. In de eerste drie maanden van dit jaar kwamen er 9.793 meldingen binnen bij het anti-fraude instituut. In 2024 lag dit aantal in dezelfde periode nog op 3.031 meldingen.

Grote criminele bendes

Cybercrime-expert Dave Maasland is niet verbaasd over deze toename. "Deze vorm van misdaad begint echt de vorm aan te nemen van georganiseerde misdaad", legt hij uit.

Er zitten volgens hem steeds vaker grote criminele bendes achter deze vorm van oplichting. "Die weten hoeveel geld hiermee te verdienen valt."

'We zijn gewend alles online te delen'

Daarnaast maakt nieuwe technologie als AI het stuk makkelijker voor deze criminelen om hun slag te slaan, zegt Maasland. "De opkomst van kunstmatige intelligentie speelt zeker een rol en die versnelt deze opmars alleen maar. Je hebt nu voor het klonen van een Nederlandse stem, nog maar 10 seconden nodig van de oorspronkelijke stem", legt hij uit. "Dus dat wordt steeds beter en makkelijker."

"Maar dat is zeker niet de enige factor", benadrukt de expert. Ons eigen online gedrag speelt oplichters ook vaak behoorlijk in de kaart. "We zijn zo gewend om alles online te delen, omdat we elkaar vertrouwen. Deze gegevens lekken ook vaak uit. Maar dat zorgt er wel voor dat criminelen heel geloofwaardig deze telefoontjes kunnen plegen."

'Kan iedereen overkomen'

"Ze zijn echt zo geraffineerd deze oplichters", gaat Maasland verder. "Ze bellen je dus op en gebruiken in zo'n telefoontje allemaal gegevens van jou. Ze weten je naam, je adres en soms zelfs ook je banksaldo. Dan wordt het zo geloofwaardig allemaal."

Maasland heeft zelf van dichtbij gezien hoe deze criminelen te werk gaan. "Ik heb wel eens telefoontjes van de politie mogen mee luisteren. De manier waarop deze oplichters dat doen, is echt zo extreem gehaaid en geloofwaardig", vertelt hij. "Zo klantvriendelijk ook. Ik me voorstellen dat iedereen hier in mee zou kunnen gaan. Het kan dus echt iedereen overkomen."

Geronselde jongeren hebben 'geen idee'

Wat Maasland ook zorgen baart, is de leeftijd van de daders die zich met deze vorm van oplichting bezig houden. "Het zijn vooral veel jongeren ook die geronseld worden door deze bendes, helaas ook in vriendengroepen. Want veel van deze fraudeurs zitten gewoon in Nederland. Daar waarschuwt de politie voor."

"Ze vertellen deze jongeren niet dat ze geld stelen van ene mevrouw Jansen, maar dat ze stelen van de verzekering of van de bank", gaat hij verder. "In de rechtszaal komen ze er soms pas achter dat mevrouw Jansen het slachtoffer is en haar hele pensioenpotje weg is. Ze hebben echt geen idee."

'Let op urgentie'

De expert heeft tot slot nog een gouden tip hoe je kunt voorkomen dat je in de val van deze oplichters loopt. "Let op urgentie, dat komt bij al deze vormen van oplichting voor, of ze nou kunstmatige intelligentie gebruiken of niet."

"Ze roepen altijd hun slachtoffer op om direct iets te doen, meteen iets over te maken", legt hij Maasland uit. "Want anders verlies je je geld of je telefoon. Als je wordt opgedragen direct te handelen, moeten alle alarmbellen afgaan."