Was het faillissement van de DSB Bank een opzetje? Duwde de politieke en bancaire top van Nederland, aangevoerd door ex-minister Wouter Bos en voormalig DNB-president Nout Wellink, de bank bewust het ravijn in? Oud-topman Dirk Scheringa is er van overtuigd dat hij moedwillig pootje is gelicht en wil dat, negen jaar na het bankroet, alsnog aantonen voor de rechtbank in Den Haag. 

De verklaringen van cruciale getuigen, destijds werkzaam in de top van DNB en het ministerie van Financiën, moeten duidelijkheid scheppen. Scheringa en zijn advocaat Geert Jan Knoops willen bewijzen dat de toezichthouder op zijn minst haar zorgplicht heeft geschonden, door onvoorzichtig om te springen met vertrouwelijke informatie over het redden van de bank. Met de getuigenverklaringen wil het kamp-Scheringa de toezichthouder voor de rechter dagen en een schadevergoeding claimen. 

Oproep aan spaarders

Hamvraag in Scheringa’s strijd is: wat gebeurde er precies in het weekend van 11 en 12 oktober 2009? DSB verkeert dan al dagen in zwaar weer. Anderhalve week eerder heeft bedrijfshorzel Pieter Lakeman rekeninghouders live in een uitzending van Goedemorgen Nederland opgeroepen hun geld weg te halen bij DSB. De oproep mist zijn uitwerking niet: de bank raakt 600 miljoen van de 4,2 miljard euro aan spaargeld kwijt. Het is voor De Nederlandsche Bank het teken om, in alle vertrouwelijkheid, op zoek te gaan naar een partij die de bank wil en kan overnemen. Maar de pogingen lopen op niets uit. Het doet DNB besluiten om op zondag 12 oktober een noodregeling aan te vragen. Het is een ultiem redmiddel, waarvoor de rechtbank toestemming moet geven. 

Lees ook:

Verbijstering na uitspraak rechter

Iedereen rekent er op dat de rechter dat groen licht ook zal geven. Maar tot ieders verbijstering besluit de Amsterdamse rechtbank zondagnacht, na enkele uren beraad, anders: de situatie bij DSB is zorgelijk, maar de uitstroom van geld is langzaam tot stilstand gekomen. De solvabiliteit en liquiditeit van de bank rechtvaardigen (nog) geen noodregeling. 

Lees ook:

Lek naar de Volkskrant

Maar dan is er een lek. De Volkskrant schrijft de volgende ochtend prominent op de voorpagina dat “het doek voor DSB lijkt te zijn gevallen.” De krant heeft lucht gekregen van de noodregeling en meldt dat de rechtbank diezelfde nacht over de aanvraag gaat beslissen. Het blijkt de nekslag voor Scheringa. Voor de tweede keer ontstaat een bankrun: spaarders halen massaal hun geld weg. DNB vraagt opnieuw een noodregeling aan en de rechtbank kan niet anders dan deze dit keer toe te kennen. 

info

Wie lekte naar de Volkskrant? 

Wie lekte over de aanvraag van de noodregeling voor DSB naar de Volkskrant? Het blijft een bron van speculatie. Een journaliste van de Volkskrant had aan het begin van de zondagavond 11 oktober tussen 18 en 20 uur meerdere keren contact met mensen binnen de Nederlandsche Bank. Maar het hoofd communicatie, Benno van de Zaag, verklaarde tijdens de getuigenverhoren dat hij daar niet van op de hoogte was. "Er was juist een totale radiostilte afgesproken." Advocaat Knoops meent te weten dat de toenmalig hoofdredacteur van de Volkskrant, Pieter Broertjes, op zondagmiddag 11 oktober een PvdA bijeenkomst bijwoonde, en daar met minister van Financiën Wouter Bos sprak over de zaak. Tegenover EenVandaag ontkent Broertjes, die nu burgemeester van Hilversum is, op een PvdA bijeenkomst te zijn geweest die dag. Op de vraag of hij wel met Wouter Bos heeft gesproken over de kwestie DSB wil hij niet ingaan.

500 mensen op de hoogte

Of de informatie bewust naar de media is gelekt, zal ook volgens Knoops en Scheringa moeilijk te bewijzen zijn. Maar DNB heeft er volgens hen niets aan gedaan om een lek te voorkomen of, naderhand, de schade te beperken. “De staat en DNB hebben DSB-bank op deze manier bewust om laten vallen”, meent Knoops. “Tijdens dat weekend wisten al zoveel mensen van de mogelijke noodregeling. Meer dan 500 mensen binnen en buiten de Nederlandsche Bank wisten van de plannen een noodmaatregel aan te vragen. De kans op lekken werd daardoor erg groot.” Dat DNB en de staat niets deden om de reddingsplannen geheim te houden valt hen zwaar aan te rekenen, aldus Knoops.  

KIJK & LEES OOK: 

Gevestigde orde wilde van DSB af

Gesteund door 20 ondernemers, verenigd in DS-claimstichting, vordert Scheringa 830 miljoen euro. Voor Kirsten Verdel, die de val van DSB in de laatste weken 'op drie centimeter afstand' meemaakt, is het duidelijk: het faillissement is erdoor gedrukt omdat de gevestigde orde van DSB af wilde. “Natuurlijk verkocht DSB foute producten, en Scheringa lag terecht onder een vergrootglas, maar het faillissement was volstrekt onnodig. Als je ziet welke verplichtingen de Nederlandsche bank alle Nederlandse financiële instellingen oplegt, en dan ziet dat ze zelf helemaal geen protocollen of plannen hadden waaraan ze zich hielden dan is dat schokkend."

Lek zal niet gevonden worden

Ook hoogleraar corporate finance Jaap Koelewijn vindt dat De Nederlandsche Bank de zaak beter had kunnen aanpakken. Wat hem betreft had DNB al op 1 oktober, toen Pieter Lakeman op tv opriep tot een ‘bankrun’, vierkant achter DSB moeten gaan staan. Dat deden ze niet, en daarom liep de bank langzaam leeg. Dat de getuigen die door Geert Jan Knoops zijn opgeroepen bijna allemaal zeggen zich maar weinig van het weekeinde van 10 en 11 oktober 2009 te herinneren verbaast Koelewijn niet. "Met klokkenluiders loopt het altijd slecht af. Wie bij DNB of het ministerie van Financiën werkt en wil blijven werken zal zijn mond houden. Of aan geheugenverlies lijden.” Koelewijn verwacht niet dat er ooit een dader zal worden gevonden. “Tenzij iemand op zijn sterfbed wroeging krijgt zal er nooit bekend worden wie heeft gelekt.”

info

Drie dagen trok de rechtbank Den Haag uit voor het horen van vijf getuigen op destijds cruciale posities. Vrijwel allemaal beriepen ze zich tijdens de verhoren geregeld op geheugenverlies.

Het voormalig hoofd communicatie van de Nederlandsche Bank Benno van der Zaag bekende voorafgaand aan de aanvraag voor een noodmaatregel bij de Amsterdamse rechtbank diverse ‘stakeholders in de financiële wereld’ over de op handen zijnde maatregel te hebben ingelicht. Toen de rechter de aanvraag maandagmorgen 12 oktober om 01.05 uur afwees omdat deze onvoldoende onderbouwd was verzuimde hij dezelfde stakeholders daarvan ook op de hoogte te stellen. Hij herinnert zich alleen nog dat hij "met collega’s een biertje heeft gedronken in zijn kamer.” Volgens Van der Zaag had DNB geen protocol over wie allemaal geïnformeerd mocht worden over de noodregeling. Iets dat ook oud-ambtenaar Charles Wijnker moest toegeven. Pas na de DSB-affaire heeft de toezichthouder alsnog protocollen ontwikkeld. 

Het verhoor van Gita Salden, hoofd financiële stabiliteit van het ministerie van Financiën, spitste zich toe op een e-mail die ze, kort nadat de rechtbank had geoordeeld dat er onvoldoende grond was voor een noodmaatregel, verstuurde naar het ministerie van Algemene Zaken. In die mail schrijft ze dat ze er vanuit gaat dat diezelfde ochtend een tweede aanvraag voor de noodregeling de deur uit zal gaan. Dit omdat de Nederlandsche Bank haar laat weten geen noodsteun meer te zullen verstrekken aan Scheringa’s DSB. Hieruit trekken advocaat Knoops en zijn client Scheringa de conclusie dat het Ministerie van Financiën en De Nederlandsche Bank koste wat kost uit waren op de val van DSB. 

Oud-directielid van de DNB Lex Hoogduin verklaarde dat de aanvraag van de noodregeling goed was voorbereid en dat er goed naar de finaniële positie van DSB was gekeken. Dat de rechter de aanvraag afwees kwam volgens hem als een verrassing. Hij noemde de situatie bij DSB “hopeloos”. Vragen over een medialek kon hij niet beantwoorden. 

Voormalig toezichthouder Jaap Holthuizen vernam pas ‘s ochtends dat er gelekt was naar de media. Ook verklaarde hij toenmalig minister van Financiën Wouter Bos na de zitting in het DNB-gebouw gezien te hebben. Scheringa en Knoops zien er een mogelijk aanknopingspunt in om, behalve DNB, ook het ministerie in een rechtszaak te betrekken.

KIJK & LEES OOK: 

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.