Het is niet nieuw dat er op grote schaal gefraudeerd wordt met zorggeld, maar nu blijkt dat ook de georganiseerde misdaad zich op pgb-gelden richt. In Bergen op Zoom en Breda bleken cliënten zelfs via een zorgbureau planten te moeten toppen in een hennepplantage. Dit werd vervolgens gefactureerd als dagbesteding.

"Veel maffer en schrokkender kan het niet worden", zegt Paul Depla, burgemeester van Breda, in de Volkskrant. Sinds twee jaar kent de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) een speciaal fraudeteam om de zorgfraude zoveel mogelijk te beperken. De teller van het aantal meldingen vanuit de gemeenten staat op dit moment op meer dan 140.

Het instellen van een fraudeteam doet bijna vermoeden dat VNG niet verbaasd is dat er op zo'n grote schaal gefraudeerd wordt. Ad van Mierlo, directeur van VNG Kenniscentrum Handhaving en Naleving, ontkent dat. Volgens hem heeft de oprichting van dat meldpunt een andere oorsprong: "Wij zagen dat door de decentralisatie in 2015 veel taken naar de gemeente gingen. Ik denk dat gemeenten zich primair hebben gericht op de dienstverlening naar de burger. Daarmee heeft de fraudebestrijding een tweede positie gekregen".

'Geen zorg, wel declaratie' 

Daar waar geld geroken wordt, ruiken criminelen hun kans. "Er gaat natuurlijk ook veel goed, maar er zit zeker ruimte voor creatievelingen en malafide ondernemers." Toch gaan de meldingen die bij het VNG binnenkomen niet alleen over financiële fraude. Van Mierlo spreekt ook van fraude als de zorg die is afgesproken niet wordt nageleefd. "We zien met name bij kwetsbare groepen, zoals begeleid of bechermd wonen, dat daar veel zaken fout gaan. Het komt voor dat iemand die 24-uurszorg moet krijgen, op zijn kamer grotendeels alleen zit te gamen. Hij of zij wordt niet veel lastig gevallen. Dat kan prettig zijn. Het lijken dus twee happy partijen. Maar vervolgens kan er wel persoonlijke zorg gefactureerd worden." Van Mierlo spreekt in zo'n geval zeker niet van nalatige zorg. Hij vindt dat er voor zorg betaald wordt die niet geleverd wordt. 

In de gemeente Enschede proberen ze de fraude met pgb's zoveel mogelijk te beperken. Zo hanteren ze sinds enige tijd zorg in natura. Wethouder Jurgen van Houdt legt uit: "Eén van de dingen die mij triggerde was dat er vanuit het pgb verslavende middelen werden verstrekt. Verslaafden kregen alcohol en drugs en waren daarmee tevreden." Van Houdt vindt dat dat zorggeld beter besteed moet worden. "Nu kunnen wij tegen mensen zeggen: u gaat naar zorg in nature. Een cliënt kan dan kiezen uit verschillende zorgaanbieders, zodat hij wel de zorg krijgt die hij of zij nodig heeft".

Waarschuwingenregister 

Dat plan zou een eerste oplossing kunnen zijn. Ondertussen is de VNG druk bezig om samen met onder andere het ministerie te werken aan een waarschuwingenregister. "Een gemeente moet weten met welke zorglevering hij in zee gaat. We zijn een wetsvoorstel aan het voorbereiden. Op die manier moeten gemeenten gegevens kunnen uitwisselen", aldus Ad van Mierlo.

Die uitwisseling van informatie is noodzakelijk. Op dit moment kunnen onbetrouwbare bedrijven en fraudeurs zonder pardon in een buurtgemeente verder werken. "Ze zijn je elke keer een stap te slim af. Als wij een contract stoppen met een malafide bedrijf, dan kan het een dag later weer opnieuw inschrijven bij de Kamer van Koophandel. Wij hebben met elkaar een verantwoordelijkheid", aldus wethouder Van Houdt.   

Ad van Mierlo ziet het belang van deze samenwerking ook zeker in: "We moeten fraude aan de voorkant al signaleren. We zijn nog maar twee jaar bezig, dus je kunt niet verwachten dat het lek nu al boven is. Maar het is belangrijk dat elke euro goed terecht komt."

De criminelen die achter de zorgfraude in Breda en Bergen op Zoom zitten, kunnen niet vervolgd worden. De Volkskrant meldt dat het Openbaar Ministerie niet genoeg aanwijzingen ziet om zorgfraude te bewijzen. 

Het kabinet wil bezuinigen op brandweerzorg. En dat is onverantwoordelijk, waarschuwt de vakvereniging voor brandweervrijwilligers. Door klimaatverandering is de kans op oncontroleerbare branden groot. Oud-brandweerman Peter Stals maakte zo'n brand mee.

Na de kinderen treedt er nu een nieuwe groep slachtoffers van misbruik in de Katholieke Kerk naar voren: volwassen zusters en paters die in kloosters zijn misbruikt. Zuster Anne is een van hen: "De pater zei dat dit tussen ons moest blijven."

Ze had er 'lang aan getwijfeld', maar uiteindelijk koos ze er vol overgave voor om haar leven te wijden aan het geloof. Vol verwachting trad de Vlaamse Anne - toen halverwege de 20 - toe tot een slotklooster, vlakbij de Nederlandse grens. Anne: "Het was een lange zoektocht, maar uiteindelijk vond ik dat ik mezelf de kans moest gunnen om gelukkig te worden. Daarom heb ik het uiteindelijk gedaan."

Dictatoriaal bewind

Als jonge zuster liep ze al snel op tegen de hiërarchische structuren binnen het klooster. Dat merkte ze aan hoe de moeder overste, die aan het hoofd van het vrouwenklooster stond, zich opstelde. "Ik stond echt onderaan de ladder. De overste was zeer streng en voerde een dictatoriaal bewind. Haar wil was wet."

Wanneer het misbruik begon, weet Anne nog precies. Ze maakte een zware periode in haar persoonlijke leven door. Haar neefje moest een ingrijpende operatie ondergaan, waardoor hij nooit meer zou kunnen lopen. Dit zorgde voor veel verdriet bij Anne.

'Ik zat verstijfd op zijn schoot'

Het was in deze zware tijd dat een Vlaamse pater, die wist wat Anne doormaakte, haar bij hem riep voor een 'begeleidingsgesprek'. Eenmaal binnen, ging het gesprek al snel een totaal andere kant op, vertelt Anne. "Hij stond plots op, nam me op zijn schoot en begon mijn armen en benen te strelen. Ik zat verstijfd op zijn schoot. Wist niet wat me overkwam, wist me hier totaal geen raad mee."

Totaal verbouwereerd en in shock, 'bevroor' Anne volledig. Maar dat weerhield de pater er niet van door te gaan met zijn seksuele handelingen. Anne: "Hij schakelde over naar het strelen van mijn heupen en borsten, en begon plots hevig te hijgen en te schokken met zijn lichaam. Daarna stond hij op, kuste me op de mond en zei me dat dit tussen ons moest blijven."

Gechanteerd door de pater

6 jaar lang ging het misbruik door. Al die tijd durfde ze er met niemand over te praten. Uit angst en schaamte. "Er wordt mij altijd de vraag gesteld: 'Waarom blijf je naar zo'n man toe gaan?' Maar ik was heel erg bang voor hem. Bovendien kon ik hem moeilijk ontwijken, omdat hij mij chanteerde. Er was altijd de angst dat het misbruik naar buiten zou komen. Want dan wist ik één ding zeker: ik zou als schuldige worden aangewezen."

Daarnaast speelde ook de afhankelijkheidsrelatie, die Anne met de pater had, een rol. "Hij was de enige die mij spirituele voeding gaf. Dus er was dat vreselijke misbruik, maar er waren ook gesprekken tussen ons, waaraan ik me kon optrekken. Het is de hand die slaat, maar ook voedt. Net zoals bij een hond, die gaat ook altijd terug naar zijn baasje."

Pesten en intimideren

Naast het misbruik van de pater, had Anne ook heel veel last van het schrikbewind dat de overste voerde in het klooster. Toen de overste het idee kreeg dat Anne een bedreiging vormde voor haar positie, volgde een periode van pure haat en pesterijen aan haar adres.

"Het pesten en intimideren nam toen afschuwelijke vormen aan. Ze zette anderen tegen mij op. Ik raakte volstrekt geïsoleerd. Er werd op een gegeven moment zelfs gezegd dat het jammer was, dat er geen concentratiekampen meer bestonden. Dan hadden zij mij kunnen vergassen. Zo ver ging het."

Naar de hoogste geestelijke

Pas jaren later, toen ze was uitgetreden en een leven had opgebouwd buiten het klooster, durfde Anne het misbruik en het schrikbewind in het klooster aan te kaarten. Ze deed dat uiteindelijk zelfs bij de hoogste geestelijke in België: kardinaal Daneels. Zijn reactie was een enorme teleurstelling.

"Hij liet mij weten dat hij 'het gebeuren betreurde en voor mij zou bidden'." Een typerend antwoord en volgens Anne exemplarisch voor hoe de Katholieke Kerk met slachtoffers van misbruik omgaat. "Deze reactie heb ik zo vaak gekregen, dat ze voor mij gingen bidden. Ik zeg weleens: 'Als ik voor ieder gebed een euro had gekregen, dan was ik nu heel erg rijk geweest'."

13 jaar lang procederen

In 2003 startte Anne een gerechtelijke procedure tegen de Katholieke Kerk, nadat ze jarenlang geen erkenning voor haar leed had gekregen binnen de kerkorganisatie.

Die juridische strijd zou uiteindelijk maar liefst 13 jaar duren. Uiteindelijk leidde dit tot toekenning van een bedrag aan schadevergoeding. Iets waar het Anne overigens nooit om te doen was. "Ik heb een groot bedrag aan schadevergoeding gekregen. Maar als je dit aftrekt van alle juridische kosten die ik heb moeten maken, en het bedrag dat ik aan therapie kwijt ben, blijft er weinig over."

Veel meer slachtoffers

De reden dat Anne, na al die jaren van zwijgen, nu naar buiten treedt is helder: ze wil een stem zijn. Voor al die slachtoffers die tot op de dag vandaag niet naar buiten durven met hun verhaal. En dat zijn er een hoop, weet Anne. Ze heeft sterke aanwijzingen dat zij niet het enige slachtoffer was van haar misbruiker.

"Als je op bezoek ging bij de pater, was er een soort wachtkamertje. Ik heb daar ook vrouwen naar buiten zien komen, van wie het haar en de kleding helemaal in de war was. En als ik dan bij de pater naar binnen ging, kwam hij met een schone zakdoek aan. Dat was voor mij een teken. Want als hij klaarkwam deed hij dat altijd in een zakdoek."

Nieuw leven buiten klooster

Lang is Anne op zoek geweest naar erkenning voor alles wat haar is aangedaan in het klooster. Maar uiteindelijk heeft ze zich erbij neergelegd. "Officieel heb ik nooit erkenning gekregen voor het misbruik dat mij is aangedaan. Maar door hier maar naar te blijven zoeken, hield deze man - mijn misbruiker - een soort van macht over mij. Dat wilde ik op een gegeven moment niet meer."

"Dus heb ik mijzelf erkenning gegeven. Door te zeggen dat ik niet schuldig was. Ik ben uit de slachtofferrol gestapt. En heb ik uiteindelijk een heel rijk leven kunnen opbouwen. Buiten het klooster."