Gemeenten hebben van asielminister Faber te horen gekregen dat hun huisvesting voor statushouders niet 'sober genoeg' is. Eén persoon per slaapkamer zou niet voldoende sober zijn. De spanningen tussen gemeenten en de minister lopen hierdoor verder op.

Minister Faber van Asiel en Migratie ligt bijvoorbeeld op ramkoers met de gemeente Apeldoorn. Opmerkelijk, want de minister wil de verplichte taakstelling voor gemeenten om statushouders een woning te bieden juist schrappen. In plaats daarvan zet ze in op sobere doorstroomlocaties. En nu keurt zij onverwachts zo'n locatie af, omdat het in haar ogen niet sober genoeg is. Dit lot treft meer gemeenten, volgens de Nederlandse Vereniging van Gemeenten (VNG)

Plan gemeente Apeldoorn

De gemeente Apeldoorn diende een plan in voor vijftig statushouders om de overbevolkte asielzoekerscentra te ontlasten. Ook kunnen mensen dan eindelijk beginnen aan hun integratie, zegt burgemeester Ton Heerts.

"We hadden samen met de woningbouwcorporaties tien woningen op het oog waar vier à vijf mensen, afhankelijk van de grootte van de woning, allemaal een eigen kamer zouden krijgen. Keuken, toilet en douchevoorziening zouden worden gedeeld." Om alles in goede banen te leiden was er voorzien in woonbegeleiding.

Ministerie wil niet betalen

Heerts was overtuigd van het plan. "Zo zouden we helpen de druk op de asielzoekerscentra te verminderen en de statushouders zouden meteen kunnen starten met integratie."

Groot was de verbazing toen het ministerie van Asiel en Migratie aangaf niet te willen betalen voor deze opvang. Reden: de doorstroomlocatie was niet 'sober genoeg'. Een eenpersoonskamer met gedeelde voorzieningen zou niet 'sober genoeg' zijn.

'Geen luxe locatie'

Met een strak gezicht benadrukt burgemeester Heerts dat vluchtelingen in Apeldoorn geen luxe locatie krijgen.

"De minister en het kabinet hebben aangekondigd het strengste asielbeleid ooit te gaan voeren. Daar is men druk mee doende, maar wij kijken daar zo naar: we hebben nu te maken met de mensen die nu in Nederland zijn."

Meerdere gemeenten

Burgemeester van Doetinchem en voorzitter van de Tijdelijke Commissie Asiel en Migratie (TCAM) van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) Mark Boumans, zegt dat meer gemeenten te horen hebben gekregen dat hun plannen niet 'sober genoeg' zijn.

Daarbij zijn er tientallen gemeenten al bezig met vergevorderde plannen voor concrete locaties. "Die gemeenten zitten met de handen in het haar."

Wat is wel sober?

Wat is wel sober genoeg? Zowel Heerts als Boumans weten daar het antwoord niet op. Of dat bijvoorbeeld twee of drie mensen per kamer zou zijn, kunnen ze niet beamen.

Boumans bekijkt foto's van al in gebruik genomen doorstroomlocaties in Horst aan de Maas, Brummen en Rotterdam. Bij de laatste is sprake van één persoon per kajuit. "Als u mij vraagt, zou ik zeggen: dit lijkt mij een sobere opvang. Maar goed, ik ben de minister niet en zij gaat erover."

Betere integratie en meer zelfstandigheid

Waarom zouden er niet meer mensen een slaapkamer kunnen delen en zo de doorstroomlocatie minder 'luxe' maken? "Dat woord 'luxe', daar wil ik het niet over hebben. Het is niet zo dat het allemaal even luxe is", zegt Heerts. De gedachte achter een zelfstandige kamer is dat deze bijdraagt aan zelfstandigheid, en de integratie zal bevorderen van statushouders, mensen van wie is besloten dat ze in Nederland mogen blijven.

Boumans: "Eén ding weten we zeker: als mensen hier mogen blijven, dus hun status hebben gekregen, hebben wij er allemaal belang bij dat ze heel snel inburgeren. Als je een beetje prettig woont, ook al is dat heel bescheiden, en je gaat de taal leren en je gaat aan de slag met werk, dan is de kans op integratie veel groter."

Bedtijden en sleutelplan

Het idee met de minister te moeten onderhandelen over het aantal mensen per kamer valt niet goed bij de VNG. Boumans vindt dat een vreemde gang van zaken.

"Ik gun het de minister ook dat ze op een iets ander abstractieniveau met ons het gesprek aan kan gaan. Want het volgende is dat we ook over het sleutelplan moeten praten of over de bedtijd van de vluchtelingen. Dat lijkt me niet iets waar ik me mee moet bemoeien."

Geen antwoord

Boumans wil dat minister Faber zo snel mogelijk duidelijkheid geeft over wat dan wel wordt verwacht van de doorstroomlocaties. Het contact tussen de VNG en de minister loopt niet soepel. Op drie brieven van de gemeenten aan haar is geen antwoord gekomen. Slechts één keer is er fysiek overleg geweest. "Ik verwacht dat ik de minister in mijn functie (als voorzitter van de Tijdelijke Commissie Asiel en Migratie van de VNG, red.) om de week aan de telefoon heb. Maar dat gebeurt niet."

Boumans doet daarom een appèl aan het hele kabinet, want 'het hele kabinet heeft de handtekening gezet onder het regeerakkoord'. "Wat ik hoop is dat het inzicht in het hele kabinet is dat je dit echt goed moet oplossen met de medeoverheden." De gemeenten en minister Faber zitten volgende week opnieuw om tafel.

Meerdere natuurbranden en een sproeiverbod in Brabant: het is erg droog. En dat terwijl het pas begin april is. Wapenen we ons wel goed genoeg tegen droogte? "Er is in de winter vrij veel regen gevallen, maar dat water is voor een groot deel afgevoerd."

De kogel is door de kerk: de publieke omroep wordt grondig hervormd. Van de dertien omroepen blijft een handvol 'omroephuizen' over en de NTR verdwijnt, waardoor nog onduidelijk is wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal gaat maken.

Minister Eppo Bruins, die verantwoordelijk voor is mediabeleid, heeft zijn plannen vandaag in een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Volgens hem moet de publieke omroep beter inspelen op veranderingen in de samenleving en de opkomst van de grote techbedrijven, die de digitale media domineren. Ook wil Bruins 157 miljoen euro bezuinigen.

'Iedereen een plek geven'

"Wat we nodig hebben is een publieke omroep die beter samenwerkt, waar men met elkaar ervoor zorgt dat er meer geluid vanuit de samenleving terechtkomt in de omroepen en de programma's", zegt Bruins over het doel van zijn plannen. "Wat ik hoop is dat we over een paar jaar nog die mooie programma's zien die we nu ook zien, maar dat we merken dat iedereen een plek krijgt in het bestel."

In het huidige omroepbestel gaat dat nu niet goed, vindt de minister. Om een nieuw geluid te laten horen moet je eerst een compleet nieuwe omroep oprichten, met het daarbij minimaal 50.000 leden en een volledig nieuwe organisatie. Tussen een idee en het eerste programma zit volgens hem te veel tijd.

Vier of vijf 'omroephuizen'

Om dit te veranderen, en om kosten te besparen, moeten de huidige dertien omroepen van Bruins - als alles meezit - in 2029 opgaan in vier of vijf 'omroephuizen'. Daarmee is het bijna onvermijdelijk dat bekende omroepnamen zullen verdwijnen. In de toekomst hoeven omroepen bovendien geen leden meer te hebben en kunnen er geen nieuwe omroepen meer toetreden tot het bestel.

Maar om ervoor te zorgen dat alle geluiden die te horen zijn in de maatschappij ook daadwerkelijk een plek krijgen op televisie, radio en internet, wil de minister de omroephuizen verplichten om 'mee te bewegen met veranderende geluiden in de samenleving'. Hoe dat er in de praktijk uit moet gaan zien en wie daar toezicht op houdt, moet nog worden uitgewerkt, erkent hij.

Wat merkt de kijker?

Wel is het 'onvermijdelijk' dat de kijker of luisteraar iets gaan merken van de plannen, erkent de minister. Dat komt door de jaarlijkse bezuiniging van bijna 160 miljoen euro, maar ook door het verdwijnen van een omroep als de NTR. Die maakt educatieve programma's en (educatieve) jeugdprogramma's. Denk aan Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal, maar ook programma's als Andere Tijden.

De hervormingen van de publieke omroepen leveren volgens Bruins daarnaast niet genoeg geld op om te voorkomen dat in de toekomst ook programma's van andere omroepen op radio en televisie geschrapt zullen moeten worden.

'Meer herhalingen'

"Dit zal leiden tot meer herhalingen en minder productie", verwacht mediahistoricus en omroepdeskundige Huub Wijfjes van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook is het volgens hem de vraag wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal - 'die breedgedragen zijn' - zal overnemen.

"De minister wil dat de educatieve taken naar andere omroepen gaan", legt hij uit. "Maar wie neemt dat soort programma's over? Of de geschiedenisprogramma's? Dat is onduidelijk."

Terug naar oude systeem

De mediahistoricus zegt dat Nederland met het nieuwe omroepbestel terugkeert naar het systeem dat voor 1968 bestond: omroepen die voor eeuwig in het bestel zitten omdat nieuwe omroepen niet kunnen en mogen toetreden.

En met het opheffen van de NTR, een zogenoemde 'taakomroep' die culturele en educatieve programma's moet uitzenden, keren we volgens Wijfjes terug naar de situatie van voor 1992. "Mijn grootste zorg is: hoe wordt de kwaliteit overeind gehouden met minder geld?"

'Eindelijk alles op de schop'

VVD-Kamerlid Claire Martens is juist tevreden dat het omroepbestel nu eindelijk op de schop gaat. Haar partij pleit al jaren voor een grondige stelselherziening omdat de publieke omroep niet meer bij de tijd zou zijn.

In het plan van minister Bruins zegt Martens grotendeels haar eigen plannen terug te zien. "Focus op waar wat ons betreft eigenlijk de publieke omroep voor is. Dus meer op journalistiek, en op het maken van culturele programma's."

Minder geld, minder kwaliteit?

Het Kamerlid zegt dat het 'een feit' is dat de publieke omroep het moet gaan doen met minder geld. "Maar dat betekent niet dat de mensen thuis daar last van gaan hebben", vertelt ze. "Wij willen al die managementlagen, al die bestuurslagen gaan afzwakken. Dus minder geld naar de publieke omroep betekent niet minder geld naar de journalistiek."

Maar volgens omroepdeskundige Wijfjes is dat nog maar de vraag: "De hervorming hinkt op twee gedachten: enerzijds bezuinigen, maar anderzijds investeren in de publieke omroep en journalistiek. Dat is moeilijk met elkaar te verenigingen."