Bij de bollenteelt in de Drentse gemeente Westerveld wordt intensief gebruik gemaakt van bestrijdingsmiddelen. Dit tot groot ongenoegen van omwonenden, die bang zijn voor de effecten van het landbouwgif op hun gezondheid.

De afgelopen jaren zijn er steeds meer bollenvelden bijgekomen rond Westerveld. Een prachtig gezicht, alle bloeiende bloemen, maar omwonenden zien het met lede ogen aan. "Er wordt veel gif gesproeid bij deze vorm van sierteelt, vooral bij lelies. Dat gif kan zich makkelijk verspreiden over onze huizen en tuinen. We maken ons echt zorgen", vertelt Rob Chrispijn, woordvoerder namens het lokale burgerinitiatief Meten is Weten.

'Volksgezondheid is óók belangrijk'

"We begrijpen dat de telers een sterk economisch belang hebben, dat is hun goed recht. Maar de volksgezondheid is óók belangrijk." En deze wordt volgens Chrispijn en andere omwonenden niet genoeg door de overheid beschermd.

Telers waarschuwen dat hun oogst gevaar loopt als meer bestrijdingsmiddelen worden verboden. En dat is slecht voor de Nederlandse economie, waarvan de agrarische sector, en dus ook de sierteelt, een belangrijk onderdeel vormen. Ook vinden ze de zorgen van omwonenden onterecht: de geconstateerde waardes vallen immers keurig binnen de Europese normen voor bestrijdingsmiddelen.

RIVM vindt meer onderzoek nodig

Wie er nu gelijk heeft, telers of de verontruste omwonenden, is vooralsnog niet duidelijk. Afgelopen jaar publiceerde het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) een onderzoek waaruit bleek dat omwonenden van landbouwgebieden in grotere mate worden blootgesteld aan schadelijke stoffen dan inwoners buiten agrarische gebieden.

Op zich niet heel verrassend, maar de vraag is óf en zo ja, in welke mate deze verhoogde blootstelling schadelijk is. Het RIVM heeft opdracht gegeven voor een vervolgonderzoek hierover. In juni 2020 worden de eerste resultaten verwacht.

'Een hoop gif bij elkaar'

Ook Rob Chrispijn van Meten is Weten vindt meer onderzoek nodig: "Er is nog maar weinig bekend over de verspreiding van dit soort landbouwgif in bodem en lucht. Wij hebben daarom als omwonenden zelf onderzoek laten uitvoeren. Daaruit kwam naar voren dat er meer dan 50 verschillende bestrijdingsmiddelen aanwezig zijn in onze directe omgeving. Afzonderlijk gemeten misschien niet boven de EU-norm voor pesticiden, maar bij elkaar opgeteld is het een behoorlijke hoop gif."

Toxicoloog Martin van den Berg van de Universiteit Utrecht begrijpt de zorgen. Hij heeft een aantal van de cijfers van het burgerinitiatief bekeken: "De hoeveelheden per gevonden bestrijdingsmiddel vallen inderdaad binnen de toegelaten EU-normen. Maar het is niet voldoende bekend wat de combinatie van verschillende gifstoffen voor de gezondheid betekent. Versterken de stoffen elkaar wellicht en wat is het effect daarvan op het lichaam? We hebben eigenlijk geen idee."

Verhuizen

Huisarts Martijn Molema is lange tijd actief geweest bij het burgerinitiatief Meten is Weten. Maar nu wil hij verder onderzoek niet afwachten, komende maand verhuist Molema met zijn gezin vanuit Westerveld naar Zweden. "Ik heb twee kleine kinderen die hier door huis en tuin banjeren. We dachten dat we in een groene en gezonde omgeving leven. Nu we de metingen hebben gedaan en weten hoeveel troep er in de lucht en op de oppervlaktes zit, wil ik niet meer wachten totdat de overheid eindelijk haar zorgplicht voor burgers serieus neemt. Met pijn in ons hart gaan we weg."

'Convenant zorgt ervoor dat telers hun gang kunnen blijven gaan'

Intussen heeft de gemeente Westerveld een convenant opgesteld dat deze week getekend werd door de gemeente, telers en niet-georganiseerde inwoners van Westerveld. Rob Chrispijn is er niet over te spreken: "Telers kunnen daardoor gewoon hun gang blijven gaan. De zogeheten spuitvrije zone blijft bij 20 meter vanaf de gevel van een woning, kinderdagverblijf, verzorgingshuis of school. Wij willen een spuitvrije zone van minimaal 100 meter, totdat meer bekend is over de mogelijke schadelijke effecten van landbouwgif op de gezondheid."

De overheid moet stoppen boeren en burgers met elkaar de ring in te sturen, zegt Chrispijn. De belangen zijn te verschillend om tot elkaar te komen, vinden hij en andere omwonenden. "Boeren zeggen zich aan de regels te houden, maar de regels beschermen ons niet. En zo'n convenant waar we onderaan bij het kruisje mogen tekenen lost niets op. Wij willen dat de overheid met structurele oplossingen komt. Bestrijdingsmiddelen zijn geen burenkwestie, maar een landelijk probleem."

Reactie KAVB: 'Alle middelen zijn veilig bevonden'

"Alle middelen die gebruikt worden zijn legale en door het CTGB (College Toelating Gewasbeschermingsmiddelen en Biociden) veilig bevonden middelen", zegt J.H.M. Bond, voorzitter van de KAVB (Koninklijke Algemeene Vereeniging voor de Bloembollencultuur).

De milieubelasting van de bloembollenteelt is sinds 1995 met meer dan 80% afgenomen. Bij een gemiddelde lelieteler bestaat ongeveer 75% van het gebruik nu uit middelen die ook zijn toegestaan voor gebruik in de biologische landbouw.

Wij verwijzen naar de antwoorden van Minister Schouten op schriftelijke vragen vanuit de Tweede Kamer waarin zij verwijst naar een onderzoek waaruit blijkt dat alle gevonden stoffen in Westerveld beneden de veilige grenswaarden liggen die het CTGB hanteert bij de toelating van middelen."

Hulpverleners zijn hard bezig overlevenden te redden in Myanmar na de aardbeving. Ook een Nederlands team met reddingshonden staat klaar om het land, dat midden in een burgeroorlog zit, te helpen. "Ter plaatsen zullen we zien met wie we gaan samenwerken."

De eerste raket van de Duitse start-up Isar Aerospace wordt morgen in het noorden van Noorwegen gelanceerd. Als deze slaagt, is het de eerste keer dat een raket vanuit West-Europa in een baan om de aarde wordt geschoten. "Dit is belangrijk voor Europa."

Isar Aerospace is een van de eerste Europese commerciële bedrijven die zich bezighoudt met het bouwen van raketten, vertelt deputy director van het Netherlands Space Office (NSO), Joost Carpay. Europa loopt, vergeleken met Amerika, achter op dit gebied. "Maar nu lijkt er een gat in de markt te zijn waarin een paar commerciële bedrijven springen."

'Mooie ontwikkeling'

"Dit zijn mooie ontwikkelingen voor Europa", benadrukt Carpay. Volgens hem is het belangrijk dat we vanaf ons eigen grondgebied kunnen lanceren. Hij vindt het daarom goed dat het commerciële bedrijf Isar Aerospace, dat de intentie heeft om de Europese concurrent van het Amerikaanse SpaceX te worden, een risico neemt.

"Je ziet dat er op het moment minstens vier bedrijven bezig zijn met het ontwikkelen van raketten", vertelt hij. "En daar wordt dus ook in geïnvesteerd, soms door overheden maar dan zonder de ontwikkeling te sturen. Dus alleen met financiering." Ook zijn er private investeerders die steeds meer interesse tonen. En als de testlancering morgen succesvol blijkt, zal die belangstelling alleen maar groter worden, voorspelt Carpay.

Onafhankelijkheid voor Europa

Deze nieuwe ontwikkelingen zijn van groot belang voor Europa. Het is volgens de deputy director belangrijk om onafhankelijk te zijn, van wie dan ook: "Ruimtevaart is strategisch van groot belang. We willen zelf kunnen bepalen welke satellieten we wanneer waarnaartoe lanceren en dat moeten we in eigen hand hebben."

"Dit bedrijf ziet dus een markt naast SpaceX, ook omdat zij een kleine raket hebben. Die heeft SpaceX niet. Dus het is ook een kwestie van marktkansen zien."

Meer raketten en lanceerbases

Maar wat moet er eigenlijk nog gebeuren voordat we op grote schaal dit soort raketten kunnen lanceren, zodat we écht kunnen concurreren met SpaceX van Elon Musk? "Het belangrijkste is het ontwikkelen van de raketten en een lanceerbasis", antwoordt Carpay.

Hij vertelt dat in het ontwikkelen van zulke bases al grote stappen worden gezet. "Er zijn al een aantal in Europa die voor de wat kleinere raketten geschikt zijn. En onze Spaceport in Frans Guiana wordt ook voor die kleinere raketten klaargemaakt." Het is op dit moment een kwestie van de ontwikkelingen blijven stimuleren, stelt hij.

'Het blijft een uitdaging'

Maar wat als het morgen dan toch misgaat? "Het blijft een uitdaging", antwoordt Carpay. "Maar ik denk ook dat het bedrijf daar zelf rekening mee houdt. Het blijft altijd een risico, zeker omdat de raket nog nooit gevlogen heeft."

Wel is hij ervan overtuigd dat Isar Aerospace het proces grondig heeft aangepakt. En mocht het toch fout gaan, dan is het een goede les. "Dat betekent alleen maar dat de kans dat het de volgende keer goed gaat, groter is."

Lancering over 1 à 2 jaar

Gaat de testlancering morgen wel goed, dan komt een echte lancering sneller dan gedacht om de hoek kijken, denkt Carpay. "Ik zag dat ze hun eerste lanceringen in 2028 verkocht hebben. Maar als het morgen goed blijkt te gaan dan weet ik zeker dat we al eerder kunnen zeggen dat hij klaar is voor ontwikkeling."

"Dus laten we zeggen, dan verwacht ik dat binnen 1 of 2 jaar echt ook de markt het vertrouwen heeft in de raket om lanceringen in te kopen."

Sneller en wendbaarder dan ESA

Ook de European Space Agency (ESA), de Europese variant van de NASA, is al 10 jaar bezig met de bouw van raketten. Waarom duurt het daar veel langer dan wanneer een commercieel bedrijf een poging waagt?

"Die bedrijven zijn vaak wat sneller en wendbaarder dan de ESA", weet de deputy director. "Bij de ESA moeten 23 lidstaten beslissingen nemen."

Kleine raket

Maar ook het gewicht dat de raket van Isar Aerospace heeft, maakt het makkelijker voor het bedrijf om snel een raket te bouwen. "Het is een kleine die precies onder de gewichtsklasse zit van de raketten die ESA heeft ontwikkeld. Dus hij is speciaal voor de wat kleinere satellieten", legt Carpay uit.

"Normaal lanceren we met één raket een heleboel tegelijk. Maar met een kleinere raket gaat het met één of twee tegelijk." Ook hoeven de kleinere satellieten van de Duitse start-up niet te wachten tot ze met een grotere raket mee kunnen, vertelt de expert. "En dat maakt het heel interessant."