Geheugenverlies als verdediging: 'Het levert vrij veel voordelen op'

Het OM eist vijf jaar cel tegen de 20-jarige Siem B. uit Oudesluis. Hij wordt ervan verdacht een fataal auto-ongeluk te hebben veroorzaakt in Anna Paulowna, waarbij drie tieners om het leven kwamen.

De auto van Siem B. reed vorig jaar september met hoge snelheid tegen een lantaarnpaal aan. Hij raakte daarbij zelf zwaargewond, en claimt nu dat hij zich niks meer kan herinneren van het voorval. Hoe vaak komen claims over geheugenverlies voor en hebben die succes bij de rechter?

De wurger van Nietap

Rechtspsycholoog Peter van Koppen legt uit dat het vaker voorkomt dat verdachten in strafzaken claimen dat ze aan geheugenverlies lijden, in enkele gevallen kan het zelfs leiden tot vrijspraak. In 2002 wurgde Obbo B. uit Nietap zijn vrouw Anita, omdat ze van hem wilde scheiden en hem valselijk beschuldigde van het misbruiken van hun dochter.

Van Koppen: "Het bijzondere aan dit verhaal is dat de rechter concludeerde dat hij wel degelijk zijn vrouw had gewurgd, maar dat dat niet met opzet was geweest. Obbo B. beweerde dat hij tijdens het wurgen werd overmand door emoties. Het werd zwart voor zijn ogen, zijn oren gingen suizen en toen hij later bijkwam lag zijn vrouw in de tuin en had hij zijn handen om haar nek. Alles wat zich had afgespeeld, kon hij zich achteraf niet meer herinneren."

'Zeer onwaarschijnlijk dat Obbo B. aan geheugenverlies leed'

Obbo B. vertelde het verhaal aan de politie, tijdens de zitting en ook aan de twee psychiaters en psychologen die hem onderzochten. Van Koppen acht de kans echter klein dat het verhaal over zijn geheugenverlies ook echt klopt. "We weten uit onderzoek dat mensen in dit soort gevallen niet zo snel aan geheugenverlies lijden. Het kán voorkomen dat er onder psychische druk geheugenverlies optreedt, maar dat zijn in extreme gevallen enkele seconden. In deze zaak verplaatste de ruzie zich van de woonkamer naar de tuin, waar de vrouw uiteindelijk werd gewurgd."

Hoe is het dan mogelijk dat de rechter meeging in de claim van Obbo B.? Van Koppen: "Hij heeft zich waarschijnlijk door de verkeerde deskundigen laten voorlichten. Dat waren mensen die zich niet zozeer afvroegen óf de claim van geheugenverlies wel of niet terecht was, maar wat de verklaring ervoor was. Dan stel je de vraag dus precies andersom."

Geveinsd geheugenverlies

Volgens Van Koppen zijn er verschillende vormen van geheugenverlies. "Alchohol of drugsgebruik kunnen ervoor zorgen dat je achteraf niets meer weet van de daad." En zo kan ook hersenletsel voor geheugenverlies zorgen. "Je ziet het vaak bij auto-ongevallen waarbij mensen enorm hun hoofd hebben gestoten. Vaak weten ze niets meer van het ongeluk, maar ook niets van de periode ervoor of erna." Deze factoren spelen wellicht mee in de zaak tegen Siem B., zegt van Koppen, mits hij hersenletsel heeft opgelopen na het ongeluk.

Maar, hij zou zijn geheugenverlies ook kunnen veinzen. Van Koppen: "Doen alsof je geheugenverlies hebt, levert vrij veel voordelen op. Je hoeft niks meer uit te leggen aan de politie. En soms zijn er rechters die zeggen: nou, u kunt zich niks meer herinneren, dus ik houd u niet verantwoordelijk voor wat u gedaan heeft."