Geheime dienst wantrouwt Oostenrijkse collega's: 'Het loopt daar uit de klauwen'

Nederland zet het contact met de Oostenrijkse veiligheidsdienst op een laag pitje. Vooral de rol van de rechts-radicale partij FPÖ valt daar op. "Het loopt uit de klauwen", zegt NRC-correspondent Caroline de Gruyter.

De AIVD zou er niet meer op kunnen vertrouwen dat geheime informatie in goede handen is bij de Oostenrijkers. Volgens de Oostenrijkse krant Der Standard heeft onze veiligheidsdienst het contact met Wenen daarom zo goed als verbroken. De Britten doen hetzelfde. De belangrijkste reden is dat de FPÖ, de rechts-radicale regeringspartij, banden onderhoudt met Rusland.

MH17 en Skripal

Het is normaal dat (Europese) veiligheidsdiensten informatie met elkaar uitwisselen, en elkaar helpen. Toch lijkt Oostenrijk steeds meer het zwarte schaap van 'de familie' te worden. De FPÖ heeft al ruim 10 jaar een goede band met Rusland. De partijleiding komt regelmatig samen met Russische politici en in 2016 werd een 'vriendschapsverdrag' gesloten tussen de FPÖ en Verenigd Rusland, de partij van Vladimir Poetin.

Vooral voor Groot-Brittannië en Nederland ligt deze vriendschap gevoelig. Groot-Brittanië houdt Rusland verantwoordelijk voor de aanval met zenuwgas op ex-spion Sergej Skripal en zijn dochter. Voor Nederland staat vast dat Rusland achter het neerhalen van de MH17 zit. De AIVD en de Britse veiligheidsdienst willen niet dat informatie over die zaken in Rusland belandt. "Ze zijn voorzichtig aan het worden", vertelt Europa-correspondent Caroline de Gruyter.

'Ze worden voorzichtig'

Ook werd na de aanslag in Christchurch (Nieuw-Zeeland), duidelijk dat de Oostenrijkse veiligheidsdienst cruciale informatie achterhoudt. De dader van de aanslag bleek in Oostenrijk bij bijeenkomsten van extreem-rechts aanwezig te zijn geweest en maakte donaties over aan de identitaire beweging in Oostenrijk.

"Opeens zag je dat de veiligheidsdienst een groot deel van die informatie kwijt was. Het feit dat de dader in Oostenrijk was geweest moest de veiligheidsdienst via de media horen", vertelt De Gruyter. Informatie over de Christchurch-dader ontbrak in hun stukken, waardoor de Oostenrijkse veiligheidsdienst compleet in verlegenheid werd gebracht.

Behalve naar Wenen

Caroline de Gruyter woonde jarenlang in Oostenrijk en volgt de politiek daar op de voet. Of de zorgen van de AIVD terecht zijn, weet ze niet zeker. Wel ziet ze steeds breder terug dat diensten voorzichtig zijn met hun Oostenrijkse collega's. "Er lekte een bericht uit van de Finse dienst. Zij vroegen om informatie over een Russische diplomaat in Finland, die zij verdachten van spionage."

Het bericht werd naar alle diensten gestuurd in het Europese netwerk, behalve één. "Er stond expliciet boven: dit is naar iedereen gestuurd, behalve naar Wenen. Zij maken dus een duidelijke afweging."

Minister Herbert Kickl neemt revanche

De situatie in Oostenrijk heeft veel te maken met één man: FPÖ-minister Herbert Kickl van Binnenlandse Zaken, die ook wel wordt gezien als de ideoloog van de partij. Er zijn grote spanningen tussen hem en de Veiligheidsdienst van Oostenrijk, die onder hem valt. "Hij is eigenlijk revanche aan het nemen op de veiligheidsdienst. Een tijd lang deden zij onderzoek naar extreem-rechtse milities en hun banden met Rusland en de FPÖ."

De minister doet nu een poging om de veiligheidsdienst een toontje lager te laten zingen. Een jaar geleden heeft hij een inval laten doen door de politie bij de binnenlandse veiligheidsdienst. Daarbij zou informatie meegenomen zijn over extreem-rechtse groeperingen.

Op ramkoers

De FPÖ-minister wilde ook af van de directeur van de veiligheidsdienst, Peter Gridling. Hij werd door het ministerie van Binnenlandse Zaken buiten de deur gezet, maar via de rechter dwong hij af dat hij mocht blijven. Momenteel loopt een parlementaire hoorzitting waarin Gridling uithaalt naar de FPÖ. Daarmee liggen de veiligheidsdienst en de FPÖ dus openlijk op ramkoers.

Tot nu toe leek de FPÖ binnen de coalitie zijn eigen gang te kunnen gaan. Maar bondskanselier Kurz (van de christelijk-conservatieve ÖVP) bemoeit zich er nu ook mee: hij wil dat de veiligheidsdienst ook aan hem rapporteert. "Het begint nu uit de klauwen te lopen", zegt De Gruyter. "Het leek eerst een binnenlandse afrekening. Maar nu maakt het de Oostenrijkse positie in Europa moeilijker. Ze krijgen bepaalde informatie niet meer."