Het verliezen van vrienden omdat je kanker hebt. Het gebeurt bij jong en oud. Tegenwoordig is er zelfs een term voor: 'cancer ghosting'. Sebastiaan (42) kan hierover meepraten.

"Ik heb mijn vorige vrouw verloren aan kanker. Later ben ik hertrouwd met iemand die toevallig ook haar man aan kanker verloor. En nu heb ik zelf kanker", vertelt Sebastiaan. Hij werd in deze moeilijke tijd 'geghost' door een aantal vrienden. 'Ghosten' gebeurt wanneer iemand plotseling en zonder uitleg het contact verbreekt.

Kanker kwam steeds terug

Het eerste slechte nieuws komt in 2005. Net als Sebastiaan en zijn toenmalige vrouw een paar maanden samen zijn, wordt bij haar kanker vastgesteld. "Het heeft uiteindelijk tot 2017 geduurd. Toen is ze overleden. In de jaren daarvoor onderging ze operaties, bestralingen en chemotherapie. Telkens krabbelde ze weer op, maar de kanker kwam steeds terug."

Het stel probeerde het beste uit het leven te halen, vertelt hij. "Als het kon, gingen we op vakantie en brachten we veel tijd samen door. Ziekenhuisbezoeken combineerden we vaak met iets leuks, zoals een bezoekje aan de IKEA. Tijdens behandelingen draaide alles om de ziekte, maar als het weer even goed ging, schoof dat wat naar de achtergrond. Het ging met vlagen."

Veranderende relaties

Sebastiaan vond het vreselijk om zijn vrouw steeds zieker te zien worden. "Je ziet een jonge vrouw langzaam wegkwijnen, haar plezier in het leven verliezen. Dat doet veel met je." Toch bleef hij hoop houden. "Misschien was dat naïef, maar je denkt steeds: misschien vinden ze een behandeling die aanslaat. Maar dat gebeurde niet."

Terwijl hij verdriet had om de verslechterende gezondheid van zijn vrouw, was er iets anders wat hem dwarszat: de manier waarop zijn omgeving ermee omging. "Sommige relaties werden hechter, vooral in de laatste fase van haar leven. Maar anderen namen juist afstand", vertelt hij.

'Bang om iets verkeerds te zeggen'

"Ik merkte dat mensen het moeilijk vonden om met de situatie om te gaan", weet hij nog. "Kanker is eng voor sommigen. Ze zijn bang om iets verkeerds te zeggen, weten niet wat voor houding ze moeten aannemen en trekken zich terug."

Dat viel Sebastiaan vooral op rondom verjaardagen. Het plannen van feestjes lukte steeds minder, want vrienden kwamen niet meer langs. "Het contact kwam steeds van één kant. Uiteindelijk verwaterde het, totdat ik ze helemaal niet meer zag. En soms kregen we rare, kille reacties, waardoor we dachten: wat hebben we verkeerd gedaan?"

Niet meer spontaan afspreken

Dat gevoel, dat vriendschappen verwateren wanneer je langdurig ziek bent of diep in een rouwproces zit, herkennen veel mensen, vertelt professor en hoogleraar stadssociologie aan de Universiteit Utrecht Beate Völker. Ze doet ook onderzoek naar vriendschappen. "Je netwerk verandert door een dergelijk ingrijpende gebeurtenis. Mensen nemen dan inderdaad afscheid van je om verschillende redenen."

"Je kunt niet meer alles doen wat je voorheen deed. Je bent vaak minder mobiel, je kunt bijvoorbeeld niet meer spontaan 's avonds naar de kroeg. Dat gaat niet. En zo ontstaan er, soms ongemerkt, minder contactmomenten", legt Völker uit. "Je moet echt veranderen van activiteit en je weet beiden ook moeilijker wat iemand nodig heeft. Het zet de relatie onder druk."

Dezelfde kenmerken

Vrienden word je met mensen die op je lijken, legt Völker uit. Het zijn mensen die veel van dezelfde 'kenmerken' hebben. "Als de een ziek wordt en de ander niet, dan onderscheid je je op een belangrijk kenmerk. En daarnaast wil je een kenmerk als deze natuurlijk liever niet delen. Dus ook dat kan maken dat die relatie ineens zo anders wordt. Maar wil je met elkaar verder, dan moet je juist deze veranderingen bespreken."

"Het hoeft dus niet zoiets te zijn van: 'Ja, ik heb er geen zin in, ik doe het niet meer.' Het is ook gewoon omdat het moeilijk is", zegt de professor over de reden dat mensen er soms voor kiezen om niets meer van zich te laten horen, of ook wel; om te ghosten.

Nieuwe banden

Toch wist Sebastiaan in de laatste maanden dat zijn vrouw nog leefde nieuwe vrienden te maken. Hij werd erg close met haar vriendinnen: "We wisselden ziekenhuisbezoeken af en maakten schema's. We hebben die periode samen doorstaan en dat schepte een band. We vormden een klein team."

En zelfs na haar overlijden in 2017 blijft de groep contact houden. Totdat Sebastiaan zijn nieuwe liefde ontmoet, met wie hij in 2022 trouwt. "In het begin waren ze nog op de bruiloft, maar na verloop van tijd werd het contact minder", vertelt hij hierover.

'Wat zou zijn vrouw vinden?'

"Alsof ze dachten: 'Hij lacht weer, hij gaat verder, dus hij zal het wel vergeten zijn.' Ook afspraken maken met hen werd moeilijker. Via via hoorde ik dat ze zich afvroegen: 'Wat zou zijn overleden vrouw hiervan vinden?'"

Dit soort opmerkingen kwetsen hem en Sebastiaan besluit de vriendschappen te laten gaan. "Mijn eerste vrouw zei altijd: als iets niet op een leuke manier gaat, dan ga ik het ook niet afdwingen. Dat heb ik dus ook niet gedaan."

Zelf ziek

In de jaren daarna probeert Sebastiaan zijn leven op te pakken - en nieuwe vriendschappen te sluiten - maar in 2023 krijgt hij opnieuw slecht nieuws: er wordt een bultje op zijn bijnier ontdekt.

"De artsen wisten niet wat het was. Uiteindelijk bleek het een zeldzame vorm van bijnierkanker. Ik dacht: wat gebeurt me nu? Dit kan niet. Eerst mijn moeder verloren, toen mijn vrouw, en nu dit. Het voelde onwerkelijk. Ik kon het niet bevatten."

'Nooit meer iets van gehoord'

Toen hij zijn diagnose deelde, viel hem iets op: "Die vriendinnen, met wie ik ooit zo'n hechte band had, vroegen nooit hoe het met me ging. Ze hebben zich nooit gemeld. En dat terwijl ze het wisten. Ik ben altijd open en eerlijk geweest. Maar van hen? Geen woord."

Zeer pijnlijk, zegt Sebastiaan. "Ik had eigenlijk gehoopt dat de mensen die ik nu al een tijdje niet had gesproken, zouden denken: 'We zoeken het contact weer op.' Maar juist het tegendeel was waar. Dus dat vond ik wel kwetsend. Maar weet je: als het er niet inzit, zit het er niet in. Dan ga ik er ook niet zelf achteraan: zak er maar in dan."

Op zoek naar een lotgenoot

Wel bleef hij openstaan voor de mogelijkheid dat er ooit weer nieuwe vrienden zouden komen. En dat gebeurde: "Mijn arts vroeg me op een gegeven moment: 'Ik heb een patiënt die een paar jaar ouder is dan jij, hij komt oorspronkelijk uit Israël en woont hier al jaren. Hij zoekt lotgenoten. Vind jij het goed als ik jullie in contact breng?' Ik zei meteen ja. Ik had zelf ook die behoefte."

"Goed te begrijpen", zegt professor Völker. Volgens haar bouwen mensen die een langdurige aandoening hebben, of een grote verandering meemaken - dus bijvoorbeeld ook nieuwe ouders - graag vriendschappen op met mensen die de ervaring delen. Ze zoeken naar zo'n zelfde kenmerk.

'Dit is onbetaalbaar'

En dus, kort na het bezoek aan de arts neemt Sebastiaans lotgenoot - zoals hij hem zelf noemt - contact met hem op. Ze gingen samen lunchen. "Sindsdien werd het contact steeds intensiever, en op een gegeven moment werd het echt een vriendschap. We spreken elkaar wekelijks. We houden elkaar op de hoogte van alles, geven elkaar tips over medicatie en steunen elkaar. We trekken elkaar erdoorheen. Als ik een moeilijke periode heb, helpt hij me, en andersom."

"Ondanks de steun van mijn vrouw, dochter en familie had ik me dan waarschijnlijk toch meer alleen gevoeld", vertelt Sebastiaan over de band met zijn vriend. "Mensen zien mij gewoon functioneren en denken: 'Het zal wel goed gaan.' Ze begrijpen het niet echt, maar bij hem vind ik dat begrip wél. We snappen van elkaar wat we doormaken. Dat is onbetaalbaar."

Het ministerie van Landbouw publiceerde onlangs het Actieplan Biodiversiteit. Eerdere doelen worden in dat plan afgezwakt, ondanks dat het slecht gaat met de biodiversiteit in Nederland. Maar ondertussen kunnen burgers wel zelf aan de slag.

Het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) presenteerde eind maart het nieuwe Nationaal Biodiversiteit Strategie & Actieplan Nederland. Staatssecretaris Jean Rummenie (BBB) schreef in een begeleidende brief aan de Tweede Kamer dat het doel om de ecologische voetafdruk van Nederland vóór 2050 te halveren, wordt losgelaten.

Veel soorten al verdwenen

Een zorgelijke ontwikkeling, vindt programmaleider biodiversiteit Jeanne Nel van de Wageningen University & Research (WUR). "Nederland is al een van de slechtst scorende landen van Europa als het gaat om biodiversiteit. Veel dier- en plantensoorten zijn bedreigd of al verdwenen."

"Er zijn enkele geïsoleerde succesverhalen, waarbij de hoeveelheid en diversiteit van planten en dieren weer toeneemt", vervolgt de onderzoeker. "Maar over de hele breedte blijven we de natuur aantasten, het water vervuilen, de bodemgezondheid schaden en dus de biodiversiteit verminderen."

'Biodiversiteit is een levensvoorwaarde'

De grootste boosdoeners zijn intensieve landbouw en verstedelijking, waardoor natuurlijke leefgebieden verdwijnen. "Biodiversiteit is geen luxe", zegt Nel. "Het is een levensvoorwaarde."

"Omdat we er als mensen letterlijk afhankelijk van zijn. Voor schoon drinkwater en een vruchtbare bodem, maar ook voor de bestuiving van gewassen en zelfs voor ons mentale welzijn."

'Ook voor boeren belangrijk'

GroenLinks-PvdA-Tweede Kamerlid Laura Bromet noemt het nieuwe biodiversiteitsplan van het ministerie 'een gemiste kans'. "We waren goed bezig in Nederland om de natuur weer een beetje op weg te helpen", zegt ze.

"Maar nu is er een kabinet met twee bewindspersonen op het ministerie van LVVN, die er alleen maar voor de kortetermijnbelangen van de landbouw zitten", vindt het Kamerlid. "De natuur lijkt hen heel vaak in de weg te zitten. Biodiversiteit is maar een lastpak voor dit kabinet. Terwijl ik denk dat het juist voor de boeren ontzettend belangrijk is."

Curve ombuigen

Biodiversiteitsexpert Nel beaamt dat een sturende rol van de overheid essentieel is. "Er moet echt opgeschaald worden. We moeten de curve van de afnemende biodiversiteit ombuigen."

Buiten de overheid om kunnen burgers zelf ook actie ondernemen, benadrukt Paulien van der Geest. Zij is expert duurzaam tuinieren bij voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal. "Mensen kunnen de natuur op allerlei manieren een handje helpen."

Dertien Hoge Veluwes

Volgens haar is er veel winst te behalen in particuliere tuinen. "70 procent van de Nederlandse huishoudens heeft een tuin, met een gemiddelde grootte van zo'n 130 vierkante meter. Bij elkaar opgeteld is dat een oppervlakte die gelijkstaat aan dertien keer het Nationaal Park De Hoge Veluwe."

"Stel dat al die tuinbezitters tien vierkante meter extra vergroenen," berekent Van der Geest, "bijvoorbeeld door bloemen te planten waar nu nog tegels liggen. Dan creëren ze samen direct een nieuw natuurgebied ter grootte van De Hoge Veluwe. Dat is meer dan symboliek, dat is echte winst voor insecten, vogels, planten en bodemleven."

Driekwart wil insecten graag helpen

Milieu Centraal zet zich samen met natuurorganisaties en tuinbrancheverenigingen in voor meer biodiversiteit, onder meer tijdens de zogeheten Maand van de Groene Tuin. De hele maand april werden er workshops en activiteiten georganiseerd rondom het vergroenen van tuin en terras.

"We hebben onderzoek gedaan waaruit blijkt dat driekwart van de respondenten heel graag bijen en vlinders en andere insecten wil helpen met een goede omgeving", vertelt Van der Geest. "Maar vaak weten tuin-, terras- en balkonbezitters niet zo goed hoe dat moet."

Inheemse plantensoorten

Het begint met simpele keuzes, volgens de expert. "Zet een regenton neer. Laat een hoekje rommelig voor egels en bijen. Maar vooral: verruil die hortensia of die vlinderstruik voor een inheemse plantensoort, zoals een Gelderse roos of een wilde liguster. Dit soort inheemse planten zijn erg belangrijk, want daar komen bedreigde inheemse insectensoorten op af."

Juist die insecten hebben hulp nodig: in de afgelopen 25 jaar is zo'n 75 procent van alle vliegende insecten in Nederland uitgestorven. "Dat is best schokkend, want niet alleen vogels en andere dieren hebben deze vliegende insecten nodig. Ook wij hebben ze hard nodig voor onze voedselgewassen", waarschuwt Van der Geest.

Plantjes zonder pesticiden

De expert heeft nog een belangrijke tip: "Let op dat je een biologische plant koopt. Dat maakt heel veel uit. Voor biologische planten zijn namelijk geen bestrijdingsmiddelen gebruikt die giftig zijn voor bijen. Als een bij afkomt op een mooie en aantrekkelijke plant die wel gekweekt is met gif, dan gaat ze daarvan eten en sterft ze vervolgens misschien alsnog. Dat is het tegenovergestelde van wat je wil bereiken."

"Burgers kunnen zeker een bijdrage leveren", vindt ook onderzoeker Jeanne Nel. "Maar het is de verantwoordelijkheid van de overheid om het makkelijker te maken voor mensen om dat daadwerkelijk te doen, om de natuur terug in ons leven te brengen."

President Trump verkoopt sinds kort petjes, bekers en shirts bedrukt met 'Trump 2028'. Velen denken dat hij hiermee hint naar de volgende presidentsverkiezingen. Hij zou zijn zinnen hebben gezet op een derde termijn. Iets wat niet mag volgens de grondwet.