Het is al langer bekend dat minder vlees eten goed is voor milieu én mens. Toch stappen Nederlanders tot nu toe nog niet massaal over op vegetarische alternatieven, zien experts. "Ik denk dat daar nog wel een taak ligt voor de overheid."

Arjen Wals, hoogleraar duurzaamheid aan de Wageningen University en Research (WUR), ziet dat steeds meer mensen kiezen voor vleesvervanger, maar volgens hem kan de overgang nog wel een zetje gebruiken.

Groter aanbod in supermarkt

"Als je naar de harde cijfers kijkt, dan zie je dat we nog niet massaal minder vlees gaan eten", vertelt hij. "Maar uit onderzoek blijkt wel dat mensen steeds vaker bewuster gaan eten en er dus af en toe voor kiezen om het vlees te laten staan."

Wals ziet dat er 'een soort nieuwe normaal ontstaat, waarbij mensen ook gewoon alternatieven in het mandje kunnen gooien'. "Het aanbod van vleesvervangers in de supermarkt wordt ook steeds groter, dat maakt het voor mensen ook makkelijker."

Kantelpunt bij 25 procent

De omzet van die vleesvervangers is de afgelopen jaren flink gestegen. In 2017 ging er nog 105 miljoen euro om in de vegetarische alternatieven, in 2021 was dat al meer dan verdubbeld naar 220 miljoen euro.

Daar staat tegenover dat we ook nog altijd veel vlees eten: 40 kilo per persoon per jaar. Het marktaandeel van vleesvervangers is nu nog slechts 4 procent. "Bij transitiemanagement blijkt dat je 25 procent nodig hebt voor een kantelpunt", legt Wals uit.

'Vlees minder aantrekkelijk maken'

"Daar moeten we naar toe", vervolgt de hoogleraar. Maar om op het punt te komen dat een kwart van de schappen is gevuld met vleesvervangers, moet er volgens hem nog wel een hoop gebeuren: "Ik denk dat daar nog wel een taak ligt voor de overheid."

Wals geeft aan dat de overheid er bijvoorbeeld voor kan kiezen om 'alles wat ongezond, niet duurzaam en klimaatbelastend is en de biodiversiteit kapotmaakt' duurder te maken. "Dan worden die producten minder aantrekkelijk."

Alternatieven nog steeds duurder

Eigenaar Frank Giezen van Ojah, een producent van vleesvervangers, ziet ook dat vlees nu nog vaak goedkoper is dan het alternatief. "Op een moment dat je veel meer moet betalen, is het alleen leuk voor welgestelde mensen. Dan bereik je niet de grote groep mensen en kun je niet echt de transitie maken."

"Veel mensen kiezen vanuit financiële overwegingen", weet ook hoogleraar Wals. "Dus als het plantaardige aanbod dit jaar goedkoper wordt, kan het maar zo zijn dat 2023 een kantelpunt wordt."

'Ook de smaak is belangrijk'

Maar consumenten stappen volgens Giezen niet alleen vanwege het prijskaartje over op vleesvervangers: "Het moet vooral lekker zijn. Je moet dus niet het idee hebben dat je iets moet laten staan", legt hij uit.

Daar is horecaondernemer Christian Verweij het mee eens. In zijn restaurant SmaakPark in Ede experimenteert hij met plantaardige alternatieven en op die manier wil hij zijn gasten laten zien dat we prima zonder vlees kunnen.

Vlees zo goed mogelijk nabootsen

Zo wordt er in het restaurant droge worst geserveerd die is gemaakt van gefermenteerde groenten, zoals pastinaak en rode biet. "Iedereen in het restaurant is proefkonijn en uiteindelijk hebben we 'm zo weten te krijgen dat ze het niet meer doorhadden."

En daar ligt de oplossing, denkt Verweij: het zo goed mogelijk nabootsen van echt vlees. "Want uiteindelijk moet je de mensen overhalen die best wel willen, maar niet hun lekkere maaltijd willen opgeven."

Nederlandse kersentelers maken zich zorgen om hun oogst dit jaar. Ze zijn bang dat die ten onder gaat aan de 'suzuki-fruitvlieg'. De oogst is volgens de telers nog te redden, maar dan moet het gewilde bestrijdingsmiddel wel op tijd goedgekeurd worden.

De kersentelers wachten op een verlossend bericht van landbouwminister Femke Wiersma. Zij moet bepalen of gebruik van het bestrijdingsmiddel Tracer dit jaar wordt toegestaan, En dat wordt nog spannend, want toenmalig minister Piet Adema zei vorig jaar dat het toen de laatste keer was dat een uitzondering gemaakt werd voor het bestrijdingsmiddel.

Al 10 jaar uitzondering

Het bestrijdingsmiddel Tracer is namelijk nog altijd niet goedgekeurd door het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb). Die instantie beoordeelt of een bestrijdingsmiddel gebruikt mag worden.

Zolang het Ctgb zijn oordeel nog niet heeft gegeven, kan de verantwoordelijk minister een vrijstelling voor gebruik geven. En dat gebeurt in dit geval al 10 jaar op rij.

Perfect jaar voor kersen

Kersenteler Arie Hakkert uit de Betuwe vertelt dat het tot nog toe een perfect jaar is voor de kersenteelt: "We hebben prachtig weer gehad in de bloeiperiode. Weinig nattigheid en de temperatuur was goed. Dus we verwachten een goede oogst dit jaar."

Volgens Arie is de ideale temperatuur voor de kers tussen de 20 en 25 graden. De kersen hangen er nu nog groen bij, maar uiteindelijk krijgen ze de bekende rode kleur. "We hopen half juni te beginnen met oogsten. De kersen zullen waarschijnlijk begin juni een gele kleur krijgen en gaan dan over naar rood."

Suzuki-fruitvlieg

Maar ondanks dat het zo'n goed jaar is voor de kers, is Arie bang voor zijn oogst. De Nederlandse kers heeft er sinds een jaar of 10 namelijk een nieuwe vijand bij: de suzuki-fruitvlieg. Een beestje dat oorspronkelijk afkomstig is uit Zuidoost-Azië en in 2008 voor het eerst werd opgemerkt in Europa.

Vooral kersentelers hebben last van de fruitvlieg. "Deze fruitvlieg kan door de schil van het fruit kruipen en legt daar eitjes onder. Daar komen larven uit die de vrucht van binnenuit opeten. Vervolgens gaat de vrucht rotten en is die onverkoopbaar", legt onderzoeker Herman Helsen uit.

Kersentelers zijn bang voor verlies oogst door suzuki-vlieg: 'Het is 2 voor 12'

Net niet voldoende

Kersenteler Arie gebruikt nu een speciaal net om de fruitvliegjes buiten te houden: "Het is een heel fijnmazig net waar in principe geen vliegjes doorheen kan komen. Het hele veld moet ermee worden ingepakt."

Maar alleen een net is niet voldoende, vertelt hij: "De suzuki-fruitvlieg is zo klein dat het 'm toch lukt om ergens binnen te komen. Bovendien moeten we nog steeds zelf bij de kersen kunnen. Dus als het net omhoog gaat of waait, gaat de fruitvlieg ook naar binnen."

Wesp tegen vlieg

In een lab van de Wageningen University & Research (WUR) wordt daarom gewerkt aan een andere oplossing, namelijk de sluipwesp. Dat is een natuurlijke vijand van de suzuki-fruitvlieg, vertelt onderzoeker Helsen. "De sluipwesp legt haar eieren in de larven van de suzuki-fruitvlieg en kan zo de enorme toename verminderen."

Toch is de sluipwesp vooralsnog geen vervanging voor het bestrijdingsmiddel. "We hebben er nu enkele honderden, daar kunnen we de oogst niet mee redden", zegt Helsen. En dus wacht kersenteler Arie in spanning af op het besluit van Landbouwminister Wiersma. "Als we het middel niet meer krijgen, dan is het einde kersenteelt. Het is echt twee voor twaalf."