Friezen op de bres voor bescherming eigen taal

Het Fries mag dan de tweede officiële taal van de provincie zijn, maar de Friezen moeten zich tot het uiterste inspannen om hun taal te laten overleven. Zo schiet driekwart van de basisscholen tekort in Friese les en trouwen veel Friezen met een partner van buiten de provincie. Belangengroepen willen nu actie, ook van de Europese Unie. Maar heeft dat wel zin?

Een van de scholen waar het wel goed gaat met de Friese les, is bij bassisschool De Polle in Marsum. Docent Lara Breuker: “Wij hebben een nieuw systeem ingezet waar je in drie talen lesgeeft. Nederlands, Engels en Fries. We merken wel grote niveauverschillen in het Fries tussen leerlingen, maar ook tussen docenten. Niet iedereen komt uit een volledig Friese achtgrond. Daarom durven sommige docenten ook geen Fries te praten voor de klas.” Fries is verplicht op de 412 basisscholen in de provincie maar wordt niet over voldoende gedoseerd, blijkt uit onderzoek. 

Gedeputeerde Sietske Poepjes van de provincie Friesland gaf opdracht voor het onderzoek naar de Friese les op basisscholen. “Wij willen graag weten hoe het staat met het Friese onderwijs. Een aantal scholen heeft ontheffing om Fries te doceren, maar die zitten alleen op de Waddeneilanden. We zijn benieuwd naar de kwaliteit van de lessen om eventueel in te grijpen.” 

Minderheden

Pier Bergsma van de FUEN, een organisatie voor Europese minderheden, is vorig jaar een burgerinitiatief gestart om in heel Europa een miljoen handtekeningen te verzamelen. Met zijn campagne hoopt hij de waarde van de diversiteit van talen onder de aandacht van Europese en nationale politici te brengen. “Kleine talen als het Fries en regionale talen als het Limburgs, het Nedersaksisch maar ook het Baskisch zullen alleen overleven als de sprekers zelf de taal gebruiken en doorgeven aan hun kinderen en als dat door onderwijs wordt ondersteund.”

Hij pleit voor Europese bescherming en wetgeving. ”Vroeger deed de EU dit, maar tegenwoordig zijn ze ermee opgehouden. Terwijl die talen juist bescherming moeten krijgen tegen het oprukkende Engels.”

Levende taal

Neerlandicus en Friezin Nynke de Jong woont al jaren niet meer in Friesland en wist lang niet hoe ze met haar moedertaal om moest gaan. “Toen ik zwanger was van mijn dochter, nu anderhalf jaar geleden, heb ik er nog even over gedacht om alleen maar Fries tegen haar te praten, al kan ze verder met de taal in haar leven verder niet zoveel.”

Volgens de Jong heeft het geen zin om krampachtig aan de taal vast te houden als mensen die niet meer spreken. “Je kan het mensen ook niet door de strot duwen, vooral niet als ze geen Friese partner hebben. Mijn Brabantse man verstaat het niet, ik wil niet dat hij denkt dat ik in het Fries over hem roddel.” 

Ook volgens Poepjes is het vooral aan de mensen zelf om de taal levend te houden: “Als overheid kunnen wij alleen handvatten aanbieden. Het is aan de ouders en kinderen om thuis Fries te blijven praten.” Ondertussen zijn meer dan 650.000 handtekeningen verzameld, de organisatie hoopt voor april de nodige één miljoen handtekening binnen te hebben.