Een halve eeuw geleden was het voor vrouwen niet vanzelfsprekend om een carrière te hebben. Deze vrouwen hadden die kans wel, en dit zijn hun levenslessen.

'Leer een vak dat je leuk vindt'

Fransje van der Waals (1950) is huisarts sinds 1981. Daarnaast werkte ze bij de afdeling Vrouwenstudies in het Academisch Medisch Centrum, vanaf 1987 als hoofd. Ze ziet grote veranderingen in de medische wereld. "Vroeger werd deze sector door mannen gedomineerd. Als vrouw met een stethoscoop gingen ze ervan uit dat ik bij het consultatiebureau zou gaan werken. Of ze vertelden me 'dat ik een goede secretaresse zou zijn.' Dat is erg veranderd. Nu is tweederde van de studenten geneeskunde een vrouw."

Levenslessen van Van der Waals

1. Leer een goed vak dat je leuk vindt. Maak een cirkel van wat je leuk vindt, maak nog een cirkel met wat je goed kunt. Probeer datgene te doen waar het overlapt.
2. Je hoeft niet altijd met je hersenen te werken. Als je handig bent met je handen ga je daar wat mee doen, het hoeft niet altijd 'brains' te zijn.

'Blijf onafhankelijk'

Actrice Ingeborg Elzevier is 83 jaar, maar staat nog altijd op de planken. Aan stoppen moet ze niet denken. Op dit moment speelt ze in een stuk dat over scheiden gaat. Het is haar op het lijf geschreven. Zelf trouwde én scheidde ze drie keer. Ze vindt het belangrijk om haar eigen broek op te houden en niet financieel afhankelijk te zijn van een man.

Levenslessen van Elzevier

1. Kies nooit de slachtofferrol. Blijf altijd persoonlijk verantwoordelijk voor je leven en maak je nooit afhankelijk van wie dan ook.
2. Blijf op je eigen benen staan, kom voor jezelf op en laat je er op geen enkele manier onder krijgen.

'Buit je talenten uit'

Roefke Carmiggelt-Polak (1942) is al 45 jaar gezins- en relatietherapeut. In al die decennia heeft ze de vrouwen in haar spreekkamer zien veranderen. "Ze komen steeds beter op voor seksuele wensen." Een ontwikkeling die ze toejuicht. "De maatschappij doet ons geloven dat alleen mannen altijd seks willen, maar vrouwen staan ook seksueel áán", zegt ze.

Levenslessen van Carmiggelt-Polak

1. Wees trots op je talenten! Kijk naar je talenten en buit die uit.
2. Vrouwen, regel een eigen plek waar je 'niet beschikbaar' bent. Veel vrouwen in mijn spreekkamer klagen dat ze altijd maar beschikbaar moeten zijn voor iedereen. Je ziet namelijk nog steeds dat mannen vaak hun studeerkamer hebben en vrouwen de keukentafel. Creëer een plek waar je je ongestoord terug kunt trekken. Ik geef ook wel eens de tip om een rood lampje te kopen. Als die aanstaat mag je niet gestoord worden door man en kinderen.

'Werk hard'

Schrijver Els Quaegebeur portretteerde deze én nog elf andere vrouwen voor haar boek 'De kok, de boerin, haar advocaat en dier verpleegster.' Als journalist voor het Parool kwam ze er achter dat 'de oudere vakvrouw' haar favoriete geïnterviewde was. "Wat hen zo bijzonder maakt en hen verbindt, hoe anders hun levens ook zijn, is dat ze tegen de tijdsgeest in besloten carrière te maken."

Levenslessen die Quaegebeur van de geïnterviewde vakvrouwen leerde

1. Je moet heel hard werken. Veel mensen van nu zijn aan het rommelen en switchen veel van carrière. Ook prima, als je dat wilt. Maar wat ik van deze vrouwen leerde is dat je enorm veel vlieguren moet maken om goed te worden in je vak.
2. Al deze vrouwen hebben een soort onverschrokkenheid. Ze doen. Ik heb geleerd dat je niet moet afwachten. Je moet er op af.

De Consumentenbond doet vandaag een oproep in de Tweede Kamer: verlaag de btw op elektriciteit om de energierekening financieel behapbaar te houden. Maar is dat de oplossing? "Tijdelijke pleister."

De energierekening: voor veel mensen is het een grote zorg. Daarom roept de Consumentenbond op om het btw-tarief voor energie van 21 procent naar 9 procent te verlagen.

Hoge rekening profiteert

Dat er iets moet gebeuren is duidelijk, ook volgens energie-expert bij Milieu Centraal Gwen Jansen. Maar het voorstel van de Consumentenbond is volgens haar maar 'een tijdelijke pleister'. Daarbij is het vooral voordelig voor mensen die al veel stroom gebruiken, en niet voor mensen die juist proberen de energierekening laag te houden omdat ze al moeite hebben met betalen.

"Dit voorstel is eigenlijk vooral goed voor de mensen met een hoge energierekening, want die profiteren het meest", vertelt ze. "Maar juist de mensen die het heel hard nodig hebben, maar een lagere energierekening hebben, profiteren minder. Dus wij zijn voorstander van meer structurele maatregelen."

Beter isoleren

Minder btw betalen klinkt als een goed idee, maar houdbaar is het niet volgens Jansen. "Want uiteindelijk gaat die btw weer omhoog, dus je kan beter kijken hoe deze mensen op de langere termijn geholpen kunnen worden."

Maar er zijn volgens de energie-expert wel andere maatregelen die genomen kunnen worden om de energierekening betaalbaar te houden. "Verreweg op één staat het beter isoleren en ventileren van de woningen. Energie die je niet verbruikt hoef je ook niet te betalen. 2 op de 3 woningen zijn nog slecht geïsoleerd en 9 op de 10 slecht geventileerd. Dat zorgt voor veel hogere kosten dan nodig is."

Inzet energiecoaches

Maar volgens Jansen kunnen zogenaamde energiecoaches ook een groot verschil maken. Dat terwijl in bijvoorbeeld de gemeente Amsterdam de huis-aan-huisbezoeken met de energiecoaches worden stopgezet. "Uit onderzoek van TNO blijkt heel duidelijk dat energiecoaches, heel goed werk leveren en dat zij de maatschappelijke kosten ook op termijn heel erg laag kunnen houden. Ook voor de gezondheid van heel Nederland is dat goed."

Het is een laagdrempelige manier om mensen te helpen, zegt Jansen. "Je ziet dat heel veel energiehulp mensen nog niet bereikt. De deuren blijven dicht, vooral bij mensen die de energierekening niet kunnen betalen. Daar is schaamte en wantrouwen. Hoe kom je daar wel binnen? Door heel dicht bij deze mensen te staan." Volgens de experts is dat het geval met energiecoaches. "Die werken ook vaak met vrijwilligers uit de buurt, die wel binnenkomen bij deze mensen."

Radiatorfolie, douchetimers en tochtstrips

Claar Wachter is zo'n energiecoach bij organisatie !WOON die bewoners in Amsterdam bijstaat. Zij weet precies waar ze op moet letten als ze bij mensen over de vloer komt, en heeft een aantal trucjes die ze altijd aanbeveelt. Bijvoorbeeld een timer voor in de douche: "Na 5 minuten geeft die een geluid als een sirene." Of folie achter de verwarming: "Dat zorgt dat je niet de buitenmuur verwarmt, maar dat alles binnen blijft."

En zo kan ze nog even verder gaan: tochtstrips, de instellingen van de cv-ketel en zelfs de brievenbus komen aan bod bij haar huisbezoeken. Daar ziet ze ook wat de hoge rekening met mensen kan doen. "Ik kom ook wel bij mensen die hun verwarming niet aan durven te zetten vanwege de energierekening. Dat is ook niet goed voor de gezondheid."

'Het is altijd zinvol'

Het werk van Claar wordt gewaardeerd door de mensen die het nodig hebben. "Mensen zijn blij als ik uitleg hoe de verwarming werkt: dat je niet de radiatoren aan en uit moet doen, maar de thermostaat moet gebruiken. Of mijn uitleg over de radiatorfolie of over ventileren. Het is altijd zinvol, ook als het alleen is om mensen gerust te stellen dat ze het meeste goed doen."

Een lagere btw is volgens Claar helemaal niet zo'n slecht idee. "Er zit nu wel heel veel belasting op voor de consument, dus ik ben het wel eens met de redenatie." Verder is de energiecoach het met Milieu Centraal eens dat goede isolatie in woningen de meest duurzame oplossing is. "Dat scheelt enorm."

Investeren in energiehulp

Helemaal tegen het idee van de Consumentenbond is Jansen van Milieu Centraal overigens niet. "Elke poging om te zorgen dat die energierekening betaalbaar wordt, is hartstikke goed want het is heel erg nodig. Maar", gaat ze verder, "wij denken dat er een betere maatregel is."

"Wij zijn er groot voorstander van dat het energiehulp-werkveld eigenlijk versterkt wordt om hun werk nog beter te kunnen doen. Dat ze de tools krijgen, de content, de kennis om de mensen ook structureel te kunnen helpen", sluit ze af.