Finland wil af van Russisch toezicht op strategisch gelegen eilandengroep: 'Groot probleem als onze eilanden in hun handen vallen'

Op een strategische plek in de Oostzee, tussen Finland en Zweden, ligt Åland. De eilandengroep is formeel onderdeel van Finland, maar dat land mag er geen troepen stationeren. Wie daarop toeziet? Rusland. "Dit kan niet meer met zo'n agressieve buurman."

Vanwege de speciale status, de eilandengroep wordt autonoom bestuurd en is gedemilitariseerd, is Åland vrij van militaire aanwezigheid, wapens en activiteiten. Rusland controleert die status, maar dat is sinds de inval in Oekraïne reden voor zorgen voor Finland.

Russen op Fins eiland

Voor het Russische consulaat op Åland wordt sinds het begin van de oorlog in Oekraïne elke dag gedemonstreerd. 'Vrede in Oekraïne!', schreeuwen zo'n 30 aanwezigen.

Ze dragen bordjes met 'Poetin Moordenaar' en 'Poetin Go Home!'. Veel van de aanwezigen zien de Russen liever vandaag dan morgen vertrekken van hun eiland. Zij zijn er volgens hen té aanwezig.

Eigen bestuur, eigen kentekens

Hoewel de eilandengroep bij Finland hoort, heeft Åland een verregaande mate van zelfbestuur. De eilandbewoners hebben een eigen regering, eigen kentekens en doen hun zaken in het Zweeds, en niet in het Fins, zoals de rest van Finland.

De eilandengroep is van groot belang voor Finland. Dus is het niet te verkopen dat Finland er geen troepen mag stationeren, zegt parlementslid Pekka Toveri. Voordat hij in het parlement zat, was hij chef inlichtingen in het Finse leger.

'Probleem als eilanden Russisch worden'

"Finland is voor 90 procent afhankelijk van aanvoer over zee. Onze belangrijkste communicatielijnen lopen langs Åland", zegt Toveri. "Als de eilanden in Russische handen komen, hebben we een groot probleem."

Hij wil daarom dat de speciale status van Åland wordt veranderd. Ook wil het parlementslid dat het Russische consulaat op het eiland wordt gesloten.

Agressieve buurman

"Als er een vijandig vliegtuig op Helsinki zou afkoersen en het zou onze oproepen negeren, dan kunnen we in een split second het besluit nemen het neer te halen", legt hij uit.

"Maar als hetzelfde boven Åland zou gebeuren, zou er eerst een hele politieke discussie over moeten worden gevoerd voor we kunnen ingrijpen. Dat kan niet in deze tijd met deze agressieve buurman die Rusland heet."

In strijd met speciale status

Ålander Jonas Back is het met Toveri eens. Back diende in het Finse leger op het vasteland. Nu is hij reservist en wil hij op het eiland graag zijn militaire vaardigheden onderhouden. In Finland is het heel gebruikelijk dat reservisten met elkaar trainen in zogeheten reservistenverenigingen.

Dat gebeurt in die verenigingen bijvoorbeeld door samen te schieten, of door samen een duurloop te doen. Op Åland was er nog geen reservistenvereniging. Back wilde er daarom een oprichten, maar dat ging niet zomaar op het gedemilitariseerde eiland. Dat is in strijd met onze speciale status, zei de lokale regering.

'Mensen toeterden en zwaaiden'

Back tekende protest aan, en kreeg uiteindelijk zijn zin: hij mocht een reservistenvereniging oprichten, maar militaire trainingen geven gaat niet. Op de lokale schietbaan zijn ze ook niet welkom. Dus schiet Back nu op doelwitten in zijn achtertuin.

Onlangs organiseerde de vereniging haar eerste echte activiteit; een mars, met bepakking van 25 kilo rond het hoofdeiland. Volgens Back waren de reacties zeer positief. "Mensen toeterden en zwaaiden. Dit soort dingen zijn ze niet gewend."

Finse president kritisch op rol Rusland

De gedemilitariseerde status is voor veel Ålanders heel belangrijk, zegt Back. Als je ze vraagt of die veranderd moet worden, zijn de meesten tegen. "Maar als je ze vraagt of we ons eiland moeten kunnen verdedigen, zijn de meesten voor."

Dat de gedemilitariseerde status belangrijk is, wordt duidelijk bij de demonstratie voor het Russische consulaat. Vrijwel iedereen wil de Russen weghebben. Deze week gaf de Finse president Niinistö, als eerste Finse leider ooit, nog aan dat er kritisch gekeken moet worden naar het Russische consulaat op Åland.

'Voorbeeld hoe je vredig samen kunt leven'

Protestleider Mosse Wallén zegt dat de gedemilitariseerde status van Åland betekent dat oorlog hier verboden is. "Dat is iets waar we trots op zijn", geeft hij aan.

"Åland is een voorbeeld voor de rest van de wereld van hoe je vredig samen kunt leven", vult een andere demonstrant hem aan. "Dus ja, de Russen moeten hier weg." Maar tornen aan de speciale status van Åland? Dat gaat veel demonstranten voor het consulaat een stap te ver.