In een voor Nederland unieke rechtszaak sleept zorgverzekeraar Menzis farmabedrijf AstraZeneca voor de rechter. Menzis eist 4,2 miljoen euro schadevergoeding. De reden? De farmaceut vroeg te veel voor medicijnen.

Nog nooit eerder in Nederland daagde een zorgverzekeraar een farmaceutisch bedrijf voor de rechter. AstraZeneca hield volgens Menzis onterecht lang vast aan een patent. De zorgverzekeraar zegt daardoor ruim 4 miljoen euro te veel te hebben betaald voor een medicijn.

Inkomsten zo lang mogelijk rekken

Het gaat om het middel Seroquel, een medicijn dat onder meer bij psychoses wordt gebruikt. Het patent van AstraZeneca liep in 2012 af, daarvoor mocht de farmaceut de prijs van het medicijn zelf bepalen. Maar er was een variant van het middel, waarbij de afgifte van de werkzame stof over de dag wordt verdeeld. Om de lucratieve inkomsten zolang mogelijk te kunnen rekken, werd jaren eerder ook op dit middel een patent aangevraagd.

Toen concurrerende farmaceuten protesteerden, werden ze door een Britse rechter al in 2012 in het gelijk gesteld: het patent op de variant met vertraagde afgifte werd ongeldig verklaard. Ook in andere Europese landen bevestigden rechters de uitspraak van hun Britse collega. Dat maakte de weg vrij voor andere bedrijven om het middel ook te produceren en tegen veel lagere prijzen op de markt te brengen.

Menzis eist schadevergoeding

In Nederland bleef AstraZeneca tot 2014 procederen om het patent overeind te houden. De rechter wees het verzoek uiteindelijk af en de farmaceut moest een schadevergoeding aan de concurrentie betalen. Zorgverzekeraar Menzis eist nu eveneens schadevergoeding, omdat er bijna twee jaar lang te veel is betaald voor het middel. Kosten die uiteindelijk door alle verzekerden moeten worden gedragen.

"We proberen de schade te verhalen die door onze verzekeringsnemers is geleden", zegt Ruben Wenselaar, voorzitter van de raad van bestuur van Menzis. "De uitspraak in deze zaak is niet alleen voor ons belangrijk, maar voor alle zorgverzekeraars. We houden onze branchecollega's dan ook constant op de hoogte van de verloop van deze rechtszaak." AstraZeneca wil op dit moment niet op camera reageren. De uitspraak in deze zaak is op 4 september.

Reactie

In een reactie laat farmaceut AstraZeneca het volgende weten: "Wij hebben de werkzame stof voor het anti-psychoticum Seroquel omstreeks 1986 uitgevonden, en in 1987 patent aangevraagd. In 1997 vroegen wij bovendien patent aan op de eenmaal daagse behandeling, die voor sommige groepen mensen nog beter werkt. In beide gevallen is er jarenlang onderzoek gedaan. Seroquel is tot op de dag van vandaag nuttig voor vele duizenden patiënten per jaar. Ook de eenmaal daagse vorm. De beschuldiging van 'evergreening' vindt geen enkele grond."

President Donald Trump kondigde het gisteravond aan: Amerika gaat een importheffing van 20 procent op alle producten uit de Europese Unie doorvoeren. Wereldwijd waarschuwen economen dat dit een slecht idee is, vooral voor de VS zelf. Toch zet Trump door.

Voor Nederlandse ondernemingen met veel export naar de Verenigde Staten breken spannende tijden aan. Door de extra belasting van 20 procent worden hun producten voor de Amerikaanse consument een stuk duurder. "Dit betekent heel veel onzekerheid."

"Dit valt wel rauw op ons dak", zegt Willem Hulsebosch. Samen met zijn vrouw en zoons runt hij al jaren een bloembollenbedrijf in Julianadorp.

Andere markten

"We doen al decennialang zaken met Amerika en hebben in de loop der jaren echt een goede band opgebouwd met onze klanten in de VS", gaat Hulsebosch verder. "Die willen we graag houden. Maar als het moet, dan gaan we ons op andere markten richten."

Want de familie beseft wel dat Amerikanen zullen afhaken als bloemen door de heffing te duur worden. "Tulpen zijn geen eerste levensbehoefte. Aan het eind van je rondje supermarkt staat er een bosje bloemen. Als dat ineens 20 procent duurder is, dan denk je wel twee keer na."

'We begrijpen zijn visie'

De familie Hulsebosch is flink verweven met de Verenigde Staten. "Onze moeder is Amerikaans, we hebben familie overzee en komen er vaak", vertelt zoon Roy.

"We houden van het land en zijn zelfs pro-Trumpers. Dat klinkt misschien tegenstrijdig, maar we begrijpen zijn visie wel. Hij maakt waar wat hij zegt. Dat vinden wij ergens ook wel bewonderenswaardig. Hij zet zijn volk op één, dat is duidelijk. Daar kunnen wij in Europa nog wat van leren. Alleen dit plan, dat maakt het voor ons wel lastig."

Niet volledig afhankelijk

Toch blijft Hulsebosch positief: "We zijn gelukkig niet volledig afhankelijk van Amerika. We exporteren ook naar Engeland, China, Rusland en Kazachstan. En we hebben een uniek product. Bollen kun je maar op één plek in de wereld telen, en dat is hier, in Nederland. Door het klimaat, de bodem, de omstandigheden. Dat kan niet zomaar ergens anders. Daar hebben ze ons gewoon voor nodig.

Er zijn dus genoeg opties. "Als de ene markt moeilijk doet, dan vinden wij onze weg wel via een andere. We hebben al vaker met onzekerheden te maken gehad. Als het even tegenzit, dan nemen we genoegen met wat minder marge en stellen we investeringen gewoon even uit."

'Kennis en ervaring zit in Nederland'

"Trump ziet ons het liefst naar Amerika vertrekken", legt directeur van TTA-ISO Martin Maasland uit. Het Nederlandse bedrijf maakt landbouwmachines en heeft een grote afzetmarkt in de Verenigde Staten.

TTA-ISO heeft zelfs een kantoor in de VS zitten. "Maar de kennis en ervaring op het gebied van high-techsystemen in de tuinbouw zit hier in Nederland. Die gekwalificeerde mensen kun je niet oppakken en in Amerika neerzetten."

Prijs verlagen

Bang voor Amerikaanse concurrenten is Maasland niet. "In ons geval zijn er weinig of eigenlijk geen partijen in de Verenigde Staten die hetzelfde kunnen bieden als wij. We zien onszelf daardoor niet genoodzaakt om de winstgevendheid op onze machines te verlagen."

Maar als de prijs vanwege de invoerheffingen te hoog wordt, dan bestaat er volgens Maasland wel een kans dat de markt afneemt of zelfs helemaal stilvalt. "Dan kunnen we overwegen of we bereid zijn iets van onze marges op te geven, maar we moeten ook de salarissen van onze medewerkers kunnen betalen."

Tegenactie

Over eventuele eigen tarieven die de EU als tegenactie kan invoeren, maakt Maasland zich geen zorgen. "De grootste impact zijn uiteindelijk toch de hoge tarieven van Amerika richting Europa, omdat wij in Europa produceren."

"En andersom importeren wij weinig vanuit Amerika", gaat hij verder. "Dus als Europa hoge handelstarieven gaat invoeren, verwachten wij niet dat dat veel impact op ons heeft."

Minder groei maar geen crisis

Hoofdeconomoom van de ING Marieke Blom begrijpt de zorgen van Nederlandse ondernemers die veel exporteren naar de Verenigde Staten. "Door Trumps nieuwe invoertarieven, gemiddeld 25 procent, en zelfs 54 procent voor China krijgt ook de Europese Unie een tarief van 20 procent opgelegd. Dat leidt naar verwachting tot een exportdaling van zo'n 15 procent richting de VS. Voor Nederland betekent dat een krimp van ongeveer 0,2 procent van het BBP."

Toch is dit volgens Blom geen nieuwe economische crisis in wording. "Dit is niet te vergelijken met corona of de energiecrisis. Het is vooral een rem op de groei."

Niet terugslaan met eigen tarief

Blom verwacht dat Europa met eigen tarieven zal reageren. "Maar hoe dat uitpakt is onduidelijk, omdat we niet zeker weten hoe Trump reageert. Een handelsoorlog moeten we zien te voorkomen."

"We kunnen beter gerichte steun bieden aan getroffen sectoren. Ook kan er veel winst worden geboekt door de interne markt beter te laten werken. En er liggen veel kansen in het versterken van handelsrelaties met landen als India en Zuid-Amerika. Als we dit moment grijpen, kan Europa uiteindelijk sterker en minder afhankelijk van de VS worden. Ook voor Nederland liggen hier echte kansen."