Experts kritisch over beleid van eerste armoedeminister Carola Schouten: 'Het is pappen en nathouden'

Met Carola Schouten heeft Nederland voor het eerst een minister voor Armoedebeleid. Ze nam meerdere maatregelen, maar toch blijven de cijfers stijgen. Volgend jaar dreigen er 1 miljoen mensen onder de armoedegrens te leven. Experts zijn dan ook kritisch.

Het Centraal Planbureau (CPB) waarschuwde vorige week dat zonder nieuwe maatregelen de armoede in Nederland nog meer zal toenemen. Betekent dit dat de maatregelen van - inmiddels demissionair - minister Schouten niet werken? Experts blikken terug op een jaar armoedebeleid.

'Er zijn stappen gezet'

Schouten heeft volgens lector kinderarmoede aan de Hogeschool Rotterdam Mariëtte Lusse echt geprobeerd het armoedeprobleem in de kern aan te pakken: "Ze heeft de toon van het gesprek gekanteld, van heel veel oordelen en wantrouwen naar een veel positiever mensbeeld."

Daarnaast heeft ze ervoor gezorgd dat mensen in de bijstand meer hulp kunnen krijgen, zegt Lusse. Zo zijn de uitkering en de leeftijdsgrens voor de 'kostendelersnorm' verhoogd. Ook zijn de regels rond bijvoorbeeld het aannemen van boodschappen versoepeld. "Er zijn stappen gezet, maar er zijn nog duidelijk veel stappen nodig."

Vooral tijdelijke maatregelen

Waarom blijven de armoedecijfers dan toch stijgen? Dat komt volgens Lusse onder andere doordat het vaak is gebleven bij tijdelijke maatregelen, zoals de energietoeslag. Dat soort regelingen zijn hard nodig, benadrukt de lector, maar op lange termijn hebben ze weinig effect.

Wel denkt ze dat de minister al aan het voorsorteren was op plannen voor de lange termijn, maar door de val van het kabinet heeft ze niet echt de tijd gekregen om deze uit te voeren. Schouten was sinds het aantreden van Rutte IV uiteindelijk 18 maanden 'missionair' minister.

'Nu structureel doorpakken'

Er zijn meer externe omstandigheden die het Schouten lastig gemaakt hebben om een effectief armoedebeleid te voeren, merkt Lusse op. "We zijn allemaal overvallen door de oorlog in Oekraïne en de inflatie die daarvan het gevolg is."

De armoedecijfers waren een aantal jaar iets aan het dalen, maar begonnen daarna weer met stijgen, legt ze uit. "Er moet nu structureel doorgepakt worden en niet met alleen maar tijdelijke maatregelen."

Bonje om gratis boodschappen

Clara Sies richtte samen met haar man Sjaak in 2002 de eerste voedselbank van Nederland op. Inmiddels hebben ze ook samen een gaarkeuken in Rotterdam, waar ze koken voor mensen die net te veel verdienen voor een voedselpakket, maar te weinig geld overhouden voor een warme maaltijden.

"Mensen weten niet meer hoe ze de boodschappen kunnen betalen", vertelt Clara over de praktijk. "We delen hier 's ochtends gratis boodschappen uit en af en toe moet er een beveiliger bij worden gehaald, want anders krijgen mensen bonje onder elkaar. Het is bizar, het is schrijnend."

Verdwaald in het systeem

Bij de gaarkeuken ziet ze hoe moeilijk het voor mensen is om gebruik te maken van alle oplossingen die er zijn voor mensen met weinig geld. "We merken dat mensen geen vertrouwen meer hebben in overheidsloketten. Er zijn zoveel mensen door de overheid in de problemen gekomen."

Deze personen vermijden volgens haar daarom de instanties, omdat het nu nog gaat en ze bang zijn dat ze na het melden in een glijdende schaal komen omdat ze misschien veel geld terug moeten betalen.

'Pappen en nathouden'

Sies is daarom erg negatief over het beleid zoals dat nu is: "Het is pappen en nathouden. Het zijn tijdelijke ingrepen. Er zou structureel iets in het systeem moeten veranderen." Maar dat is volgens haar niet volledig aan Schouten te wijten.

"Ik vind dat minister Schouten haar stinkende best heeft gedaan", benadrukt ze. "Maar ik zie ook dat ze stukloopt op de bestaande systemen. Ik denk dat ze meer voor elkaar had gekregen als er meer bewegingsruimte zou zijn en ze meer medewerking kreeg van andere partijen."

'Pleisters plakken'

Esmah Lahlah is wethouder Bestaanszekerheid in Tilburg en is gefrustreerd over het tempo waarin Schouten het afgelopen jaar de maatregelen nam. "We hebben deze cijfers zien aankomen maar er wordt te laat geanticipeerd. Deze vertraging zorgt voor veel onzekerheid bij mensen."

De maatregelen die wel snel zijn genomen lossen op lange termijn ook niet veel op, denkt Lahlah. "De bestaanszekerheid van 1 miljoen mensen staat onder druk, dat los je niet op met tijdelijke oplossingen, dat is pleisters plakken."

Weer een armoedeminister?

Er zijn wel een paar positieve stappen gezet door de minister, ziet de Tilburgse wethouder en noemt de Participatiewet als voorbeeld: "Ze heeft het niet zo extreem doorgevoerd zoals ik het het liefst zou zien, namelijk een fundamentele herziening, maar ze was er wel écht mee bezig."

Lahlah hoopt dat Schouten straks op Prinsjesdag niet alleen tijdelijke maatregelen presenteert, maar met plannen komt die zorgen 'voor bestaanszekerheid voor ons allemaal'. En als het aan haar ligt, komt er in het volgende kabinet zeker weer een minister voor Armoedebeleid: "Daarmee laat het kabinet zien dat ze de urgentie voor het armoedeprobleem in Nederland voelen."