Terwijl hele klassen naar huis worden gestuurd om in quarantaine te gaan door coronabesmettingen, lijkt er in Staphorst geen vuiltje aan de lucht. De reden? Slimme luchtreinigers, zeggen ze. Maar die systemen kunnen ook schadelijk zijn, zeggen experts.

In Staphorst gebruiken ze op basisscholen een luchtreiniger die aerosolen uit de lucht haalt. Onderzocht moet nog worden of het echt werkt tegen verspreiding van het coronavirus. Het kabinet trekt 150.000 euro uit om een proef uit te voeren met die reinigers op alle basisscholen in de gemeente.

Ultrafijnstof

Froukje van Dijken, expert op het gebied van binnenmilieu, adviseert scholen over goede ventilatie. Ze is géén voorstander van het gebruik van deze manier van luchtreiniging op basisscholen. "Ik ken dit apparaat niet precies, maar de technologie achter dit type luchtreinigers heet 'plasma', een plasmareiniger. Die werkt op basis van ionisatie, en daarbij worden deeltjes in de lucht elektrisch geladen en daarmee vangen ze virusdeeltjes af."

Daarna wordt er een heel proces in gang gezet. "Die deeltjes worden dan een soort magneetjes. Maar bij dat proces van ionisatie, zo heet dat, komt ozon vrij. Dat reageert met chemicaliën in de lucht, en dan kan er onder andere ultrafijnstof vrijkomen, net als stikstof. Dat is slecht voor de gezondheid", vertelt Van Dijken.

Bekijk ook

Fabrikant raadt ook aan je raam open te zetten

Vanwege die schadelijkheid is het volgens Froukje van Dijken geen goed idee om zomaar een luchtreiniger met ionisatie in de klas te zetten. "Ultra-fijnstof adem je in, diep in je longen. Van gewone fijnstof weten we al dat je dat zoveel mogelijk moet beperken, en dit gaat nog dieper in je lichaam zitten."

Wat dan wel te doen? "In elk geval ventileren: door simpelweg het raam open te zetten. Dit apparaat is géén alternatief voor ventilatie", zegt ze. "Dat schrijft de fabrikant ook in de handleiding."

Ook geen kopieerapparaten in kantoorruimten

Ook algemeen directeur Wouter Wijma van Ned Air is kritisch over het gebruik van deze luchtreiniger. Volgens hem moet vooral goed ventileren. "Dat heeft altijd de voorkeur! Daar waar dit echt niet mogelijk is kan je luchtreinigers gebruiken op basis van Hepa-filters. Hiervan is bekend dat ze 99,95 procent van de aerosolen waaraan een virus zich kan hechten uit de lucht halen", zegt Wijma.

"Wat betreft luchtreinigers op basis van ionisatie, zoals deze, daarvan is het bekend dat ze vaak minder dan 90 procent van de aerosolen afvangen. Daarnaast komen hierbij schadelijke gassen vrij, zoals stikstofdioxiden en ozon. Niet voor niets dat we geen kopieerapparaten meer in de kantoorruimten mogen plaatsen. En nu doen we gewoon hetzelfde in een klaslokaal. Diverse metingen tonen aan dat deze apparaten vijf tot zelfs tien keerde wettelijke waarden aan ozon uitstoten. Dit lijkt me toch echt niet gewenst."

Bekijk ook

Geen ozon

Directeur Martin van der Sluis van het bedrijf PlasmaMade, dat de reinigers plaatst in de klaslokalen in Staphorst, is het niet eens met Van Dijken en Wijma. "Onze luchtreinigers voldoen aan alle Europese normen, dat is ook uitgebreid te controleren. Ons gepatenteerde systeem werkt voor 5 procent met plasma en voor 95 procent met elektrostaat. Daarvan is bewezen dat het heel efficiënt fijnstof reduceert."

Dat er ozon vrijkomt is volgens Van der Sluis onwaar. "Er is geen enkel apparaat dat überhaupt ozon mag uitstoten volgens de wet. 20 procent van de luchtreinigers die op dit moment op de markt zijn, voldoen aan de normen. Daar is onze er één van en dat heeft ook de TU Eindhoven geconcludeerd na uitgebreid onderzoek." Van der Sluis vult aan dat ventileren belangrijk is. "Luchtreinigers zijn nooit een vervanger daarvan. Een combinatie van beide is de beste oplossing."

Directeur maakt zich geen zorgen

Directeur Jan Kuiers van de Koning Willem-Alexanderschool in Staphorst, waar nog geen klas in quarantaine is geweest sinds omikron, zegt dat elk systeem voor- en nadelen heeft.

Om de kritiek van de experts maakt directeur Kuiers zich geen zorgen. "We hebben op dit moment geen besmettingen binnen de school", vertelt Kuiers. "De GGD zei steeds dat je ervan uit kunt gaan dat als er een besmetting is, een kringetje daaromheen het ook zal krijgen, maar dat zie je hier niet. Dus wij denken dat het apparaat echt het virus uit de lucht haalt."

Luchtwegen irriteren

Het RIVM zegt geen rol te hebben in het onderzoek en de pilot, omdat een praktijkonderzoek naar de effectiviteit van individuele luchtreinigers niet past bij hun rol als onafhankelijk instituut. Volgens het RIVM is het nog onvoldoende bekend of met luchtreinigers, zoals die in Staphorst, aantoonbaar méér besmettingen worden voorkomen als dit gebruikt wordt naast goedwerkende ventilatie. Dat blijft namelijk prioriteit.

Het instituut schreef al eerder over ionisatie dat dit kan leiden tot ongunstige effecten op de luchtkwaliteit, vooral door de vorming van ozon. Die stof kan de luchtwegen irriteren en de hoeveelheid schadelijke deeltjes in de binnenlucht vergroten.

Ventilatie-expert Froukje van Dijken en directeur Jan Kuiers van de Koning Willem-Alexanderschool in Staphorst in EenVandaag in NPO Radio 1
info

Rectificatie

Bij publicatie van dit artikel is verzuimd om wederhoor te vragen van de producent van de luchtreinigers. Dat is in een later stadium alsnog toegevoegd.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.