Europa machteloos aan de zijlijn in conflict rond Oekraïne: 'We tellen gewoon niet mee'

In het conflict met Rusland over Oekraïne telt Europa niet mee en dat is een steeds groter probleem. Hoe zorgt Europa ervoor dat het wel serieus meepraat? Europa moet volgens defensiespecialist Dick Zandee actie ondernemen om weer mee te kunnen tellen.

Europa is een formidabel economisch blok. Het heeft talloze getalenteerde onderhandelaars, maar als het gaat om keiharde machtspolitiek, is het nog al te vaak een figurant met een kleine bijrol. Bij grote geopolitieke confrontaties zijn het de Amerikanen die de leiding hebben en dat geldt ook bij de huidige crisis in Oekraïne.

'Waar zijn de divisies van Europa?'

Dick Zandee is defensiespecialist van Clingendael en ziet dat Europese leiders door Amerikaanse en Russische diplomaten soms met nauwelijks verholen minachting stelselmatig buiten de echt belangrijke gesprekken worden gehouden.

"Stalin riep ooit over het Vaticaan nadat een Paus kritiek had op de Sovjet Unie: 'Het Vaticaan? Waar zijn de divisies van het Vaticaan?'", vertelt Zandee. "Zo zou je Poetin kunnen horen roepen: 'Waar zijn de divisies van Europa?'"

Bron: EenVandaag

Versnipperd en verdeeld

Als je militair geen middelen hebt, of niet de mogelijkheid hebt om die te laten gelden, dan zit je niet aan tafel. Zo simpel is het volgens Zandee. "Europa staat nog deels in de stand van na de Koude Oorlog. Toen dachten we dat de wereld een plek zou worden van multilateralisme , internationale samenwerking en regelgeving. We willen dat stelsel blijven uitdragen, alleen een groot van de wereld wil het niet meer horen."

"We tellen gewoon niet mee", vervolgt hij. "En dat terwijl Europa als je alle defensiebudgetten bij elkaar optelt, de tweede militaire speler van de wereld zou kunnen zijn, met een jaarbudget van 300 miljard euro. Maar het is versnipperd en verdeeld we kunnen het niet samen brengen in één machtige krijgsmacht. Defensie is nog altijd het beleid van de lidstaten zelf."

Stappen in samenwerking

Dat Europa 'Strategische Autonomie' zou moeten nastreven, dus niet volledige afhankelijk van de Amerikanen, is een idee waarover enkele jaren gesproken wordt. Volgens Zandee zijn er wel stappen gezet in die richting.

"Wij moeten dat bereiken door samenwerking, maar voordat je dat omzet in militaire macht in de zin van afschrikking, is daar echt een gigantische organisatie van militaire middelen voor nodig."

Geen tijd

Europa heeft wel iéts gedaan: We werken meer samen. Er zijn plannen voor veel meer industriële defensie samenwerking, onder andere tussen Frankrijk en Duitsland. Er wordt gewerkt aan een 'strategisch kompas' waarin de strategische koers van Europa over langere termijn wordt uitgezet.

"Allemaal stappen, maar voordat dat allemaal zover is ben je zomaar 10 tot 15 jaar verder", zegt hij. "We liepen gewoon teveel achter en die tijd hebben we eigenlijk niet."

Amerikaanse bescherming

Tijdens het presidentshap van Trump kwam Europa er bovendien achter dat misschien ze wel eens zónder de Amerikaanse defensieparaplu komen te zitten. Trump rekende Europese leiders onophoudelijk voor dat ze te weinig betaalden voor de Amerikaanse bescherming.

Hij dreigde zelfs uit de NAVO te stappen. Inmiddels is het zelfs denkbaar dat de VS in de nabije toekomst een president heeft die zich weinig opheeft met zaken als democratie en internationale rechtsorde.

'Europa, regel dat zelf'

Volgens Zandee moeten we daar serieus rekening mee houden. "Zoiets valt niet uit te sluiten, en dat betekent dat je nú de Europese component van de de NAVO moet gaan versterken. Want zonder NAVO en zonder Amerika zal het op de korte termijn niet gaan."

"Maar het zou heel goed kunnen dat de Amerikanen op zeker moment hun handen vol hebben aan China, omdat er bijvoorbeeld iets gebeurt in Taiwan. Stel dat er dan iets met de Baltische staten is dan zullen die zeggen: Europa regel dat even zelf."

Niet meegaan in het verhaal van de Russen

Met Amerika dat geen zekerheid meer is en opkomende machten als China en India, is het voor Zandee duidelijk dat Europa veel sneller moet schakelen om mee te kunnen tellen in een multipolaire en vijandiger wereld.

"Maar we moeten ook oppassen dat we niet te veel meegaan in het militaristische verhaal van de Russen", waarschuwt hij. "Die weten het voor eigen publiek en ook daarbuiten steeds zo te verkopen dat ze worden aangevallen en omsingeld door de NAVO."

Oekraïne 'in de armen van het westen gedreven'

"Als je kijkt naar de Oekraïne, daar was voor de annexatie van de Krim een meerderheid van de bevolking tégen aansluiting bij de NAVO, Nu is bijna 60 procent vóór en is de bereidheid om tegen de Russen te vechten nu vele malen groter", legt hij uit.

"Ze drijven een land waar ze historische banden mee hebben in de armen van het Westen, en bereiken met al hun wapengekletter vooralsnog het tegenovergestelde van wat ze willen."