In Friesland was er tussen BBB, ChristenUnie, CDA en PvdA gisteravond een coalitieakkoord. Tot vanmorgen de PvdA zich terugtrok. Zoiets gebeurt bijna nooit. Het bereiken van akkoorden gaat veel lastiger dan 4 jaar geleden.

Dinsdagochtend hoorde formateur Oebele Brouwer dat de PvdA zich terugtrok. "Het gevoel van een team zijn heerste gisteravond enorm sterk", vertelt hij. Vanmorgen op de fiets werd hij gebeld door de fractievoorzitter van de PvdA. "Het was dat ik fiets even had neergezet, want ik zakte door de grond."

Gevoel dat het niet klopte

Het breekpunt is de bezuinigingen op cultuur en op het beheer van de natuur, vertelt Statenlid voor de Partij van de Arbeid in Friesland Jaap Stalenburg. Vannacht kreeg de fractie twijfels.

"Het waren de afgelopen dagen redelijk gespannen besprekingen. Er lag druk op, partijen hadden haast. Toen lag er een soort van akkoord, gisteravond, waar de PvdA mee kon leven. Maar we waren niet super enthousiast en daarna werd het gevoel van 'dit is het niet' steeds groter", vertelt Stalenburg. Er wordt te veel bezuinigd op cultuur en natuur vindt de PvdA.

Bekijk ook

Geen handtekening gezet

Er werden vreugdefoto's gemaakt gisteravond, selfies. Het leek een feest, maar dat was het niet, zegt Statenlid Stalenburg. Handtekeningen zijn er volgens hem niet gezet.

"Wat heel zwaar woog voor fractievoorzitter Edou Hamstra, is dat ze dit pakket niet langs de leden kan krijgen. Ze heeft zelf besloten om niet door te gaan en had daarbij steun van de hele fractie."

Boos

Het CDA in Friesland is op z'n zachtst gezegd niet te spreken over de actie van de PvdA-fractie. "Wat we hebben afgesproken, bleek later niet zo te zijn. Wij vinden op dit moment dat de PvdA en de vertegenwoordigers onbetrouwbaar zijn", zegt CDA'er Friso Douwstra.

"We hadden een inhoudelijk en financieel akkoord, en je dan zonder overleg met een appje eruit terugtrekken. Heel Friesland heeft hier last van en dat kan niet." Stalenburg vindt dat CDA reageert vanuit emotie en dat de reactie getuigt van weinig beschaving.

Bekijk ook

Bijzonder

Universitair hoofddocent politicologie aan de Universiteit Utrecht Hans Vollaard doet veel onderzoek naar regionaal bestuur. Dit soort terugtrekkingen ziet hij niet vaak, maar het gebeurt weleens, zegt hij.

"Het komt wel voor dat een partij toch op het laatste moment op een gegeven moment zich achter de oren krabt en denkt 'oei, waar zijn we toch helemaal in gezogen?'"

Opgaan in het onderhandelen

De politicoloog zegt dat het onderhandelen vooral een intensief proces is waarbij je nauw met elkaar optrekt. In zo'n vertrouwelijke sfeer kan het voorkomen dat een onderhandelaar minder kritisch is en pas door fractiegenoten of andere leden op de schaduwkanten van het akkoord worden gewezen.

"Het is heel kenmerkend voor onderhandelaars dat die zo opgaan in het onderhandelen dat ze eigenlijk even vergeten 'O ja, maar wat vindt mijn eigen achterban ervan?'"

In de coalitie willen zitten

En de PvdA in Friesland zat ook in een lastig pakket, zegt Vollaard. Want als je in de provincie invloed wil hebben, kun je het beste in de coalitie zitten. Dat PvdA ging voor een plek in de coalitie, vindt hij logisch.

"Dus ik kan me goed voorstellen dat PvdA ook van tevoren dacht: BBB, CDA, ChristenUnie, daarmee verschillen we toch op een het aantal punten best wel van mening. Maar we gaan toch maar proberen in het college te gaan zitten. Want dan kunnen we tenminste nog enig verschil maken."

Bekijk ook

Moeizamer dan 4 jaar geleden

De verkiezingen waren 3 maanden geleden. Nog steeds hebben veel provincies geen coalitie. Het gaat absoluut moeizamer dan de vorige keer, vertelt Vollaard. "Het feit alleen al dat we hier op de radio over provinciale coalitievorming praten, dat is al eigenlijk bijzonder, want in het verleden ging dat toch allemaal wat sneller en soepeler."

Het feit dat er met de BBB een nieuwkomer is, de gevoeligheid rondom het stikstof-dossier maken de coalitievorming niet makkelijker. Hij wijst op ook op toenemende media-aandacht voor de provinciale politiek. "Want met meer media-aandacht weten achterbannen ook beter wat de partij doet met hun partijstandpunten, en kunnen ze het beter kritisch volgen."

VVD in plaats van PvdA

Na de megaverkiezingswinst van BBB is die partij bijna elke provincie aan zet. Aan de BBB ligt het niet, wil Stalenburg gezegd hebben. "We hebben goede samenwerking met de BBB." Maar dat betekent niet dat de PvdA verder gaat met de onderhandelingen.

"Als er woorden zoals onbetrouwbaar worden gebruikt, gaan wij niet verder", zegt Stalenburg. Mogelijk komt nu de VVD in plaats van de PvdA in de coalitie.

Presentator Suzanne Bosman in gesprek met Statenlid Jaap Stalenburg en politicoloog Hans Vollaard

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.