Enschede kreeg vandaag een forse boete omdat ze hun burgers hebben gevolgd via WiFi. Een grove privacyschending, zo zegt de Autoriteit Persoonsgegevens. Toch is Enschede heus niet de enige gemeente die je volgt.

De gemeente Enschede heeft tussen 2017 en 2020 gebruik gemaakt van wifi-tracking. Dat betekent dat, als je ergens op straat bent en je een smartphone bij je hebt met de WiFi aan, de gemeente de locatiegegevens kan opslaan en verwerken. "En met die gegevens kun je bepaalde patronen zien van hoe mensen zich bewegen", zegt Nadia Benaissa van Bits of Freedom.

'60 gemeenten volgen hun burgers'

Enschede is niet de enige: 2 jaar geleden berichtte de Volkskrant dat zo'n 60 gemeenten hier gebruik van maken, of hebben gemaakt. In 2018 waarschuwde de Autoriteit al voor deze trackingmethode, die veel privacy-bezwaren heeft. "Toen zijn ook veel partijen en gemeenten hiermee gestopt. Maar we zien dat sinds de coronapandemie veel gemeenten, waaronder Amsterdam en Breda, toch weer zijn begonnen met tracken om de drukte in te kunnen schatten", zegt Benaissa.

De Autoriteit Persoonsgegevens heeft vandaag, voor de eerste keer, een forse boete uitgedeeld voor deze techniek. De gemeente Enschede moet 600.000 euro betalen, omdat ze de privacy van burgers heeft geschonden.

'Tellen' verandert in 'volgen'

De gemeente zegt dat hun 'voortrekkersrol' nu wordt bestraft en gaat in beroep tegen de boete. "Wij volgen niet, wij tellen slechts", zo staat op de website van de gemeente. Ook zijn volgens personen niet te herleiden. Maar dat is niet juist, zegt de Autoriteit. De versleutelde codes die de telefoons kregen door die tracking, bleken toch te herleiden naar personen.

"Het is niet de bedoeling dat iemand kan volgen welke winkel, arts, kerk of moskee we bezoeken", zegt Monique Verdier, vicevoorzitter van de Autoriteit tegen de Volkskrant. Ook stelt zij dat de gemeente, door over een langere periode bij te houden wie met welke telefoon waar langskwam, het 'tellen' veranderde in het volgen van mensen. Er zijn volgens de Autoriteit geen aanwijzingen dat er daadwerkelijk misbruik is gemaakt van de data.

Bits of Freedom is kritisch

Dat gemeenten tracking gebruiken voor drukte is wel te begrijpen, zegt Benaissa. "Stel dat er een groot evenement is, waarbij je verkeersleiders nodig hebt om veiligheidsrisico's te voorkomen, dan kan je je best voorstellen, dat het nuttig zou kunnen zijn."

Toch is Bits of Freedom heel kritisch op deze manier van lokaliseren. "We vinden dat we in een vrije samenleving ons vrij moeten bewegen, zonder dat we gevolgd worden." Hoe je kunt voorkomen dat de gemeente ziet waar jij je begeeft? "Je kunt je WiFi uitzetten," zegt Benaissa, "maar eigenlijk vinden we dat de overheid ervoor moet zorgen dat we ons in vrijheid kunnen bewegen."