Hoe voelt het om aan huis gekluisterd te zitten met een enkelband? Bijzonder hoogleraar herstelrecht aan de Universiteit Maastricht Jacques Claessen wilde het ervaren en ging vrijwillig in thuisdetentie."Ik was continu bezig met wat ik wel en niet mocht."

De hoogleraar pleit al jaren voor de enkelband in plaats van een korte celstraf. Nu er een personeelstekort is in het gevangeniswezen, zou de enkelband volgens hem een goede, alternatieve straf zijn.

Twee uur vrije tijd

Claessen kreeg deze maand een week lang een enkelband om en had dagelijks slechts twee uur vrije tijd. Hij mocht alleen naar zijn werk en kreeg ook een gebiedsverbod. "Ik wilde een zo realistisch mogelijke ervaring", vertelt Claessen over zijn ervaring. Deze elektronische detentie betekende ook dat hij niet de hele dag in de tuin mocht doorbrengen, maar echt in huis moest zijn.

Ook al was het vrijwillig, Claessen vond het psychisch toch zwaar. "Het was pittig. Ik was constant bezig met wat ik wel en niet mocht." Alsnog ging hij de fout in, door in het gebied waar hij niet mocht komen geld te gaan pinnen. "Meteen begon de band te trillen en kreeg ik een sms en telefoontje dat ik in overtreding was." Twee keer een overtreding betekent in de praktijk de cel weer in.

Hulpmiddel

De enkelband wordt nu ingezet als hulpmiddel om verdachten en veroordeelden, die onder voorwaarden in vrijheid worden gesteld, te controleren. Met de enkelband kan gecheckt worden of iemand zich aan een locatieverbod houdt.

Claessen is niet de enige die de enkelband wilde proberen. Op initiatief van Reclassering Nederland deden ook andere collega's uit het strafrecht een enkelband om, onder wie een strafrechter van de rechtbank Rotterdam en de voorzitter van de Raad voor Strafrechttoepassing en Jeugdbescherming (RSJ).

'Stuk goedkoper'

Het is een manier om aandacht te vragen voor de enkelband, die in Nederland niet als hoofdstraf wordt opgelegd. Een gemiste kans vindt Claessen dat. "Het is voor de samenleving een stuk goedkoper dan een celstraf en het is belangrijk voor de preventie", legt hij uit. Het zou volgens hem goed zijn als bij straffen tot 6 maanden ook gekeken wordt of elektronische detentie zou volstaan.

Uit eerder Nederlands onderzoek naar elektronische detentie in België blijkt dat de kans op herhaling 50 procent lager is na het dragen van een enkelband in vergelijking met een korte gevangenisstraf. "Een celstraf heeft grote gevolgen voor de gedetineerde, die vaak werk, huis en soms ook zijn gezin verliest." Allemaal factoren die de kans op herhaling vergroten.

Oplossing tegen personeelstekort

Daarnaast zou de enkelband ook kunnen helpen om de druk op de gevangenissen te verlichten. Die kampen sinds eind vorig jaar met personeelstekorten, waardoor er niet voor alle veroordeelden plek is. Ruim 2000 veroordeelden lopen daardoor nog vrij rond. De politiek zoekt daarvoor naar oplossingen.

In een Kamerbrief eerder deze maand van staatssecretaris Ingrid Coenradie van Justitie en Veiligheid wordt onder andere voorgesteld om veroordeelden die bijna vrijkomen al voor het weekend vrij te laten. Ook wordt gekeken of veroordeelden in het buitenland vastgezet kunnen worden.

'Te lichte straf'

Een veelgehoord bezwaar is dat de enkelband een te lichte straf zou zijn en geen recht doet aan de slachtoffers. De enkelband ligt politiek gevoelig. Partijen als de PVV en BBB pleitten eerder voor strengere straffen en zijn geen voorstander van straffen met een enkelband. En ook VVD is tegen. Toch ziet coalitiepartner NSC wel mogelijkheden. Die partij gaat er later dit jaar een initiatiefwet voor indienen, samen met D66.

"Het maakt Nederland daadwerkelijk veiliger en het zorgt ervoor dat de gevangeniscapaciteit gebruikt kan worden voor de mensen die echt zware misdrijven hebben gepleegd," zegt Tweede Kamerlid Jesse Six Dijkstra in een reactie. Claessen weet nu uit eigen ervaring dat de enkelband wel degelijk vrijheidsbeperkend is. "Veel mensen roepen dat een enkelband helemaal niks voorstelt. Ga eerst maar eens weekje proefdraaien, dan praten we verder", sluit de hoogleraar af.

Aanstaande zondag zijn er landelijke verkiezingen in Duitsland. Gelsenkirchen, een stad in het Ruhrgebied, was decennialang een links bolwerk maar kan nu een van de eerste steden in West-Duitsland worden met de radicaal rechtse AfD als grootste partij.

Onze verslaggevers waren in Gelsenkirchen, en spraken naast lokale bewoners ook met de lokale lijsttrekkers van de sociaaldemocratische partij SPD en de radicaal-rechtse partij Alternative für Deutschland (AfD).

Voormalig industriegebied

Gelsenkirchen, een stad met 250.000 inwoners, staat bekend als de armste van Duitsland met hoge criminaliteitscijfers. De verloedering is overal zichtbaar: talloze leegstaande huizen zijn dichtgetimmerd of bedekt met graffiti, terwijl afvalbergen met matrassen en koelkasten op vrijwel elke straathoek te vinden zijn.

De SPD was de afgelopen 75 jaar onafgebroken de grootste partij in Gelsenkirchen. Ze kwamen op voor de vele arbeiders in de staalindustrie en de mijnbouw. Maar die tijden zijn door het sluiten van de mijnen allang voorbij. De partij lijkt haar greep te verliezen wat kiezers écht bezighoudt.

Verloedering

In Ückendorf, een wijk in het zuiden van Gelsenkirchen, ontmoeten we SPD-lijsttrekker Markus Töns. Volgens hem is het grootste probleem van Gelsenkirchen dat de gemeente te weinig geld ter beschikking heeft.

Hij legt uit: "Straten worden niet opgeknapt, afval wordt te laat opgehaald, we hebben te weinig plekken in de kinderopvang en niet genoeg sociaal werkers. Dat zorgt voor onvrede onder de bevolking."

Oost-Europese migranten

Als tweede punt noemt hij migratie. "Gelsenkirchen kampt met de uitdaging van economische migratie uit Zuidoost-Europa." Lopend door de wijk vertelt hij dat de goedkope arbeiderswoningen in dit stadsdeel vooral Roemenen en Bulgaren aantrekken. Sinds 10 jaar mogen zij zonder vergunning in Duitsland komen werken.

"In de praktijk maken ze vooral gebruik van uitkeringen omdat ze vaak geen opleiding en diploma's hebben", voegt hij toe. "En dat zorgt voor veel problemen."

Aanslagen

De solidariteit van de mijnwerkers heeft in Gelsenkirchen plaatsgemaakt voor wantrouwen richting migranten en asielzoekers. De jonge partij AfD voelt deze onvrede feilloos aan.

Enxhi Seli-Zacharias heeft een Albanese achtergrond en is sinds 5 jaar lid van de AfD. In een koffietentje haalt ze de recente aanslagen in Duitsland aan. "Mensen voelen zich niet langer veilig in hun eigen land. Ik vind het onwijs zorgwekkend dat politici hier geen oog voor lijken te hebben."

'Remigration'

Het doel van de AfD is helder. Enxhi Seli-Zacharias: "We moeten de grenzen sluiten, met de 'remigration' beginnen en migranten met een strafblad die hier illegaal wonen terug naar hun land van herkomst sturen." Deze boodschap slaat ook bij mensen met een migratieachtergrond aan. Dit lijkt op het eerste gezicht tegenstrijdig, maar volgens Exhi, die dus zelf een migratieachtergrond heeft, is het dat niet.

De naturalisatie in Duitsland verloopt op dit moment veel te makkelijk, beargumenteert ze: "Ik vind het oneerlijk tegenover migranten die jaren geleden wel aan alle eisen hebben voldaan. Ook ik voel me ongelijk behandeld."

'We zijn allemaal Europees'

Het sluiten van de grenzen is volgens SPD'er Markus Töns geen oplossing. "Wij moeten deze groep mensen juist helpen om aan werk te komen door ze op te leiden." Ook de uitvoering is een probleem: er zijn in Duitsland, net als in Nederland, niet genoeg politie-agenten om de grensposten weer te bemensen.

Het plan van de AfD om migranten terug te sturen slaat volgens hem nergens op. "Wie moet er dan terug? Hoe maak je een onderscheid tussen Roemenen, Bulgaren, Fransen en Nederlanders? Wij zijn allemaal Europees."

Debat over partijverbod

De Duitse rechter heeft sommige afdelingen van de AfD als 'rechts-extremistisch' en 'antidemocratisch' bestempeld. Onzin, zegt Enxhi. Zij vindt dat het debat over een verbod op de partij juist ondemocratisch is. Volgens de na-oorlogse Duitse grondwet kan een partij die een bedreiging vormt voor de democratie worden verboden.

Töns ziet ook dat de AfD steeds sterker wordt in West-Duitsland. In het Oosten is het al hard op weg de grootste te worden. Maar hij heeft de strijd nog niet opgegeven. "Ik blijf me samen met de demokraten inzetten voor een betere toekomst in Gelsenkirchen."

'Durf 's avonds niet alleen over straat'

Ook op straat horen we het telkens weer: de onvrede is groot. Gelsenkirchen was ooit een fijne plek om te wonen, maar dat is het niet meer. Veel inwoners voelen zich onveilig, maar ze zijn ook teleurgesteld in de politiek.

Een vrouw van in de 60 legt op de lokale markt haar onvrede tegen ons uit. "Ik durf 's avonds niet alleen op straat te lopen. Ik heb echt het gevoel dat politici in een andere wereld leven. Ik voel me echt in de steek gelaten." Ze weet nog niet zeker op wie ze gaat stemmen. "Sowieso geen SPD. Ik ben nog aan het twijfelen, maar het zou zomaar AfD kunnen worden."