Elisa zet haar schaarse vrije tijd in om mee te doen aan het Nationaal Burgerberaad Klimaat. Ze doet graag mee, maar is bang dat de politiek weinig met de opbrengsten gaat doen. "Meestal luisteren politici niet echt naar burgers, ze doen alsof."

175 burgers starten vandaag met het burgerberaad. Het komende halfjaar buigen ze zich tijdens zes bijeenkomsten over de vraag: hoe kunnen we eten, spullen gebruiken en reizen op een manier kan die beter is voor het klimaat?

Elisa ziet veel verspilling

Elisa van der Linden ziet mogelijkheden. Als verpleegkundige in de ouderenzorg verspilt ze veel voedsel en materialen. Noodgedwongen, door de strenge voedselveiligheidsregels, om bijvoorbeeld voedselvergiftiging te voorkomen. "Die strenge regels verplichten ons om etenswaren weg te gooien die nog goed zijn."

"Soms koken we op een dag te veel voor de mensen. Want dan blijkt niet iedereen evenveel trek te hebben als de dag ervoor. Maar dat extra eten moeten we dan weggooien. Terwijl het de dag erna natuurlijk ook nog prima is", vertelt ze.

Naar beneden krijgen

Ook worden er volgens de verpleegkundige veel materialen nog steeds na één keer weggegooid. "De Nederlandse zorgsector draagt mede daardoor voor zo'n 7 procent bij aan de CO2-uitstoot. Dat is bizar veel."

Als lid van het burgerberaad Klimaat hoopt Elisa dat percentage naar beneden te krijgen. "Ik ga pleiten voor aanpassingen in de wet, zodat bijvoorbeeld ongebruikte maaltijden langer bewaard kunnen worden."

Afspiegeling van samenleving

In totaal doen er dus 175 Nederlanders mee aan het Nationaal Burgerberaad Klimaat. "Ze zijn door een dubbele loting geselecteerd", zegt voorzitter Nienke Meijer.

"Eerst is er door loting een groep van 4.000 mensen geselecteerd. Zij kregen een uitnodiging in de brievenbus", legt ze uit. "Degenen die op deze uitnodiging ingingen, deden mee aan een tweede loting. Zo zijn we erin geslaagd om het burgerberaad een afspiegeling te laten zijn van de samenleving."

Praten in werkgroepen

In werkgroepen zullen de leden regelmatig bij elkaar komen om met deskundigen te spreken en veldbezoeken te doen. "De gesprekken vinden plaats onder begeleiding van gespreksleiders, met gelijke spreektijd voor iedereen", vertelt Meijer.

"In de eerste drie weekenden wordt vooral kennis opgedaan, in de laatste drie weekenden wordt gewerkt aan het formuleren van concrete, uitvoerbare aanbevelingen voor het kabinet", gaat de voorzitter verder. "Daarna blijft de groep nog een jaar bij elkaar om te monitoren wat er door de politiek met hun advies wordt gedaan."

'Hopelijk niet voor bühne'

Daar heeft Elisa zin in, maar tegelijkertijd is ze ook bang dat het allemaal alleen maar 'voor de bühne' is. "Meestal luisteren politici niet echt naar burgers, ze doen alsof. En daarna trekken ze gewoon hun eigen plan. Dus ik hoop echt dat onze adviezen niet linea recta in een la belanden. Dat zou kwetsend zijn en een averechts effect hebben. Want dan haken mensen helemaal af."

Ook gedragsonderzoeker Willemijn Vermeer hoopt dat politici het werk van het burgerberaad serieus zullen nemen, zoals in Ierland, waar sinds 2016 al meerdere succesvolle burgerberaden zijn georganiseerd. Het leidde daar tot de legalisering van abortus, verhoging van de CO2-belasting en de verbetering van het openbaar vervoer in Ierland.

Politieke moed

"De kracht van deze burgerberaden ligt in het feit dat burgers samen oplossingen bedenken met een verrassende insteek en oog voor haalbaarheid", vertelt Vermeer, die aan de Hogeschool van Amsterdam werkt. "Het kan dus werken en het vertrouwen in de democratie helpen herstellen. Als politici maar moedig genoeg zijn om de adviezen over te nemen."

"Anders blijft het bij een symbolische exercitie, waardoor de kloof tussen burger en politiek alleen maar groter wordt", waarschuwt ze. "Het laatste wat je wil is nog meer cynisme." Een burgerberaad kan volgens haar juist helpen bij het verminderen van polarisatie in de samenleving.

De 'stille meerderheid'

"De discussie rondom klimaatverandering wordt door veel mensen als gepolariseerd ervaren, omdat de extremen het debat domineren", zegt Vermeer. "Het zijn of de klimaatactivisten op de A12 of de klimaatsceptici die het podium pakken. Maar we horen maar weinig van de 'stille meerderheid'. Deze groep krijgt nu een stem in het burgerberaad, waardoor de nuance in de samenleving beter zal worden vertegenwoordigd."

Natuurlijk kunnen niet altijd alle adviezen worden opgevolgd, gaat ze verder. "Dat gebeurt ook niet in Ierland. Maar als bepaalde voorstellen niet worden overgenomen, dan moeten politici helder uitleggen wat de reden is. Burgers zijn niet naïef; ze begrijpen heus wel dat niet alles mogelijk is, zolang ze maar serieus worden genomen."

Oprechte houding

Voor Elisa is zo'n oprechte houding van politici inderdaad cruciaal. "Ik steek mijn energie in dit burgerberaad, terwijl ik het best druk heb, voornamelijk met werk. De tijd waarin ik van mijn werk kan bijkomen, gebruik ik nu om mee te doen aan dit burgerberaad."

"Ik zou het heel erg vinden als straks blijkt dat er niets met onze adviezen gebeurt. Dit is onze kans om samen het verschil te maken. Het klimaat kan niet wachten. Maar het hangt allemaal af van wat de politiek met onze stem doet."

'Belangrijk instrument'

Minister Sophie Hermans van Klimaat en Groene Groei laat weten het burgerberaad te zien "als een belangrijk instrument om een breed scala aan meningen en perspectieven uit de samenleving te horen en het draagvlak voor klimaatbeleid te vergroten. Want door het burgerberaad krijgt de 'stille meerderheid' een stem, inclusief mensen die zorgen hebben of twijfels over het klimaatbeleid."

"Natuurlijk werken we al met opinieonderzoeken, maar het unieke aan het burgerberaad is dat deelnemers fysiek bij elkaar komen en samen onderzoek doen", gaat Hermans verder. "Ze geven niet alleen hun mening, maar verkennen ook samen de consequenties van bepaalde keuzes. Het kabinet zal alle adviezen van het beraad zorgvuldig bestuderen. En als we een bepaalde aanbeveling niet overnemen zullen we dit goed motiveren."