radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Eindelijk F-16's naar Oekraïne, maar helpt het ook? 'Oorlog is heel moeilijk als je in het luchtruim niet de baas bent'

Eindelijk F-16's naar Oekraïne, maar helpt het ook? 'Oorlog is heel moeilijk als je in het luchtruim niet de baas bent'
Twee F-16's in de lucht
Bron: AFP

Eindelijk krijgt Oekraïne waar het al sinds het begin van de oorlog om vraagt: F-16's. De Verenigde Staten zijn ermee akkoord gegaan dat Nederland en Denemarken de vliegtuigen leveren. Gaat het helpen? "Overwicht in de lucht is cruciaal in een oorlog."

Omdat de F-16 een Amerikaans product is, moesten de Verenigde Staten toestemming geven voor de leveringen aan Oekraïne. President Biden hield dit keer op keer tegen, maar ging na een stevige Nederlandse lobby toch overstag.

Alleen oude vliegtuigen in Oekraïne

De vliegtuigen zijn hard nodig in Oekraïne en zullen flink gaan helpen, verwacht generaal buiten dienst Mart de Kruif. "De Oekraïense luchtmacht kan nu nog nauwelijks operationeel optreden in het luchtruim. Dat heeft twee redenen: ze hebben heel weinig vliegtuigen en de vliegtuigen die ze hebben zijn heel oud. Die kunnen een stuk minder ver schieten dan de Russische vliegtuigen."

Op dit moment moeten de Oekraïners het doen met verouderde MiG-29's. Die zijn eigenlijk alleen in een direct luchtgevecht beter dan de F-16. Op alle andere fronten scoort de F-16 beter: bijvoorbeeld met precisiewapens om doelen te raken en vooral met een veel beter radarsysteem.

Bekijk ook

Luchtoverwicht

Toch stapt ons leger alweer over op de Joint Strike Fighter, in plaats van de F-16. Maken die dan wel echt het verschil voor Oekraïne? "Een oorlog win je nooit met één wapensysteem of middel", zegt De Kruif. "Maar het is heel moeilijk om een aanval succesvol uit te voeren als je niet de baas bent in het luchtruim."

"De Russen zijn dat nu en kunnen makkelijk doorbraken van het Oekraïense leger bestrijden vanuit de lucht. Als Oekraïne zelf vliegtuigen heeft, kan het land niet alleen offensief optreden, maar ook hun eigen troepen op de grond verdedigen. Het is een enorme stap voorwaarts als je eigen vliegtuigen hebt, die je min of meer veilig houden van de Russische dreiging. De F-16 kan dat. Dat luchtoverwicht is cruciaal."

Tom van 't Einde vertelt meer over de F-16's die nu naar Oekraïne mogen

Waarom Amerika niet levert

De vliegtuigen zullen dus geleverd worden door Nederland en Denemarken, na de Amerikaanse toestemming. De VS kiest er heel bewust voor om zelf geen F-16's te sturen, legt De Kruif uit. "De Amerikanen moeten alle diplomatieke kanalen openhouden. Sowieso zijn ze heel terughoudend als het gaat om het leveren van wapens die diep in Rusland kunnen optreden."

"Ze hebben nu wel ingestemd om te helpen bij de training door Nederland en Denemarken, om de vliegtuigen inzetbaar te krijgen. Maar dat is een kleine stap als je bedenkt wat er gebeurt als de Amerikanen met hun arsenaal aan F-16's zouden helpen. Dat zou deze oorlog totaal veranderen. Het is maar de vraag hoe Rusland dan zou reageren."

Wachten tot volgende zomer

Dat er nu toestemming is voor het leveren van F-16's, betekent niet dat de vliegtuigen ook snel zullen worden ingezet. Eerst moeten de piloten in Oekraïne opgeleid worden en dat is nog een flinke uitdaging. Ze moeten leren omgaan met digitale in plaats van analoge instrumenten, maar bijvoorbeeld ook de Engelse taal leren speelt een rol. Dit om bijvoorbeeld handleidingen van de vliegtuigen te kunnen begrijpen.

"Het is ook zo dat als je de vliegtuigen gebruikt, je ze niet stukje bij beetje wil inzetten, maar allemaal tegelijk", vertelt De Kruif. "Anders is de kans dat je ze goed kunt inzetten klein. Het zou mij daarom verbazen als we voor volgende zomer een F-16 in het luchtruim van Oekraïne zien."

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Minder zorgstudenten in het mbo, terwijl personeelstekort groeit: 'We moeten ons rot schrikken als samenleving'

Het aantal studenten op mbo-opleidingen voor verpleegkundigen en verzorgenden blijft maar dalen. In de laatste 5 jaar ging het om een daling van 30 procent, terwijl er juist veel vraag is naar zorgpersoneel. De MBO Raad wil nu actie van het kabinet.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Kans op inslag van asteroïde 2024 YR4 op aarde steeds groter, maar volgens deze ruimteonderzoeker hoeven we niet bang te zijn

Kans op inslag van asteroïde 2024 YR4 op aarde steeds groter, maar volgens deze ruimteonderzoeker hoeven we niet bang te zijn
Bron: Unsplash

Een groep astronomen trekt aan de bel, want de kans dat een asteroïde de aarde gaat raken wordt steeds groter. In 2 weken tijd steeg deze van 2,6 naar 3,1 procent. "Historisch, maar niet te vergelijken met de asteroïde die dinosaurus heeft uitgeroeid."

De asteroïde, die volgens NASA op 22 december 2032 de aarde zou kunnen raken, heeft zelfs al een naam: 2024 YR4. Hij heeft een geschatte doorsnee van tussen de 40 en 90 meter, en verplaatst zich met een snelheid van meer dan 10 kilometer per seconde. Mocht hij de aarde raken, dan krijgen we dus met een flinke klap te maken.

'Neem het met een korrel zout'

Zijn we over 7 jaar in gevaar? Als je het aan ruimtevaartspecialist Angelo Vermeulen vraagt, niet. "Je moet het met een grote korrel zout nemen", merkt hij op. "Het is een vrij relatief hoog cijfer. Maar de gemeenschap van astronomen wereldwijd maakt zich eigenlijk geen zorgen."

"Want wat er meestal gebeurt, is dat naarmate men meer en meer informatie te weten komt over de baan en de snelheid van de asteroïde, door meerdere metingen te doen, ze zich eigenlijk realiseren dat de kans kleiner wordt dat hij de aarde zou raken."

Bekijk ook

Nog geen 'doomsdag'

"Dit is dus zeker nog geen 'doomsday-scenario'", zegt Vermeulen. Op het moment van de eerste observatie is de asteroïde namelijk nog ver verwijderd van de aarde. Het is een klein object in de verre verte. Om hem te spotten hebben astronomen een sterke telescoop nodig.

"Dan probeer je zo goed mogelijk de baan en de snelheid op te meten", legt hij uit. "Het percentage gaat dan vaak schommelen, soms omhoog en dan soms weer omlaag. Wanneer hij dichterbij de aarde zit kunnen we hem veel makkelijker observeren en opmeten." Pas dan kunnen astronomen écht spreken over de kans op een inslag. "Maar in het verleden is eigenlijk altijd gebleken dat die kans dan 0 procent werd en dat het dan langs de aarde heen vliegt."

Meerdere asteroïden in zonnestel

Naast 2024 YR4 vliegen er meer dan een miljoen asteroïden door het zonnestel, weet Vermeulen. Tussen Mars en Jupiter zit een asteroïdengordel waar een groot deel van deze 'mini planeetjes' vliegen. "Die zitten daar eigenlijk vrij veilig, want ze draaien in een baan om de zon. Ze zijn geen bedreiging."

"Maar er zijn dus ook asteroïden die los door het zonnestelsel vliegen." En voor die losse - zoals 2024 YR4 - moeten we uitkijken. "Ze zouden mogelijk op de aarde kunnen neerstorten. En dat is in het verleden al gebeurd, er zijn genoeg voorbeelden. De bekendste is natuurlijk het uitsterven van de dinosauriërs, veroorzaakt is door zo'n inslag."

Bekijk ook

Zeer zeldzame gebeurtenis

Ook in de Amerikaanse staat Arizona sloeg zo'n 50.000 jaar geleden een asteroïde in. Onderzoekers schatten in dat deze een diameter van ongeveer 50 meter had en rond de 300.000 ton woog. "Je kan hem bezichtigen, een prachtige geologische formatie", noemt de ruimtevaartspecialist het.

De aarde blijft dus niet gespaard van zulke inslagen, vertelt Vermeulen. "Maar dat het zal gebeuren in een tijdbestek van een mensenleven is zeer zeldzaam."

DART

Ook vertelt de ruimtevaartspecials dat NASA technologie heeft ontwikkeld om de banen van asteroïden te wijzigen, zodat ze de aarde niet raken. "Tijdens die missie, genaamd DART, heeft men met een ruimte toestel van ongeveer 600 kilo recht op een asteroïde laten inslaan om te zien of we de baan van die asteroïde konden wijzigen."

"En dat is een groot succes geworden", gaat hij verder. De baan is zelfs veel meer veranderd dan gehoopt. "Dus we kunnen asteroïden wel van een baan doen afwijken. En als je dat op tijd doet, zelfs al is het een kleine wijziging, dan heeft het groot effect wanneer het in de buurt van de aarde komt."

Bekijk ook

Tsunami als gevolg

Maar stel het gebeurt wel, hoe zou dat er dan uit zien? "De gevolgen van zo'n inslag zijn niet te overzien", antwoordt Vermeulen. "Maar het zal minder apocalyptisch zijn dan wat je ziet in films."

En dat komt vooral doordat het grootste oppervlak van de aarde, ongeveer 70 procent, bedekt is met water. "In het Los Alamos National Laboratory heeft men een computersimulatie laten maken (van een asteroïde inslag, red.). En zo hebben ze ontdekt dat het best meevalt. Wat je krijgt is een tsunami, en het blijkt dat maar een fractie van de totale energie van die asteroïde omgezet wordt in golven. De golven zullen niet zo heel ver reizen. Dus we kunnen daar ook wel wat wat geruster over zijn."

Aardbevingen en klimaatverandering

Wel kan die eventuele inslag op 22 december 2032 voor seismisch effecten zorgen, zoals een aardbeving. "En in een gebied waar veel vulkanische activiteit is, kan het die activiteit gaan uitlokken. Want je krijgt bij een inslag sowieso een enorme schokgolf als een asteroïde in de atmosfeer ontploft of op aarde neerstort." Hij vergelijkt het met honderdmaal de kracht van een bom van Hiroshima.

"En als zo'n ding in de atmosfeer komt, genereert dat verder ook heel veel hitte waardoor het branden kan veroorzaken", gaat Vermeulen verder. "Dat is een effect dat lang na de inslag nog kan blijven doorwerken, het werpt allerlei stoffen in de atmosfeer op, die dan een deel van het zonlicht kunnen blokkeren en waardoor je het klimaat kan gaan verstoren."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant