tv LIVE
meer NPO start

Een terugkomst zoals die van Matthijs van Nieuwkerk is niet voor iedere BN'er mogelijk: 'De eerste reactie kan een terugkeer maken of breken'

Een terugkomst zoals die van Matthijs van Nieuwkerk is niet voor iedere BN'er mogelijk: 'De eerste reactie kan een terugkeer maken of breken'
Bron: ANP

Het gebeurt vaker: iemand vertrekt na grensoverschrijdend gedrag en nog voordat een onderzoek erover is afgerond, gaat hij of zij ergens anders aan de slag. Ook Matthijs van Nieuwkerk komt weer op tv, werd vandaag bekend.

Maar dat alle publieke personen of BN'ers nadat ze 'gecanceld zijn', weer terug kunnen komen in dezelfde business, is niet vanzelfsprekend, weet imago-deskundige Zabeth van Veen.

Onderzoek loopt nog

Van Nieuwkerk gaat vanaf komende maand aan de slag bij RTL. De presentator zat sinds vorig jaar thuis, na een kritisch artikel over zijn woede-aanvallen bij De Wereld Draait Door. RTL-directeur Peter van der Vorst vindt de tijd rijp voor zijn terugkeer. Van Nieuwkerk heeft volgens hem genoeg reflectie getoond.

Toch is de timing opvallend. Er loopt namelijk nog een onderzoek naar het gedrag van de presentator. De resultaten van de Commissie-Van Rijn, die het onderzoek doet, worden binnen 2 maanden gepresenteerd.

Hangt af van wat je gedaan hebt

Van Nieuwkerk keert terug, maar dat geldt niet voor elk publiek persoon. We zien bijvoorbeeld Marco Borsato nog niet terug in de publiciteit. "Er speelt een aantal aspecten een rol waarom een bekende Nederlander wel of niet kan terugkomen en één daarvan is: wat heeft die persoon gedaan?", vertelt Van Veen.

"Dus heeft het te maken met misbruik van kinderen, dan wordt het heel lastig. Of met alcohol of drugs op iemand aanrijden en doodrijden, dat wordt ook lastig. Het andere aspect is welke functie iemand heeft, ben je een hardrock-ster of ben je een presentator? Dat maakt natuurlijk ook uit."

Bekijk ook

Sociaal straffen

De term 'cancelcultuur' komt de laatste tijd veel in de media. "Het is een fenomeen dat zich voornamelijk voordoet op social media en het is een vorm van sociaal straffen", legt filosoof en cancelcultuuronderzoeker Jenny Janssens uit.

"Dus mensen die hun ongenoegen uiten over een situatie of, vaker nu, een persoon, en daarmee die persoon schade aan willen doen of hun podium af willen nemen."

Heksenjachten en schandpalen

Cancelcultuur op zich is niet per se iets nieuws, vertelt Janssens. "We kennen een geschiedenis van heksenjachten, schandpalen, het idee van menigtes met brandende fakkels en hooivorken. Dat doen we nu eigenlijk op social media."

We kunnen het nu makkelijker uiten als we het ergens niet mee eens zijn. "En dat doen we ook vaak om te laten zien dat wij het er vooral niet mee eens zijn en om onszelf moreel beter uit te laten komen", legt ze uit, "dus dat je zegt: 'Ik vind deze transfobe opmerking niet goed, want ik sta juist voor rechten van transmensen'."

Bekijk ook

Geen wettelijk kader

Sociaal straffen staat lijnrecht tegenover juridisch straffen, zegt Janssens. "Je mist ten eerste een soort wettelijk kader: wat is nou precies strafbaar? Bijvoorbeeld een racistische of seksistische uitspraak hoeft niet per se een strafbaar iets te zijn."

Daarbij mist er volgens de filosoof een autoriteit van het straffen. "Vanuit het juridische systeem heb je de rechter die er uiteindelijk iets over kan zeggen of het Openbaar Ministerie. Bij sociaal straffen heeft eigenlijk iedereen een rol, iedereen die toegang heeft tot social media en een platform heeft om zich uit te laten over een persoon." Waar juridisch straffen een duidelijke straf met begin en eind kent, heeft sociaal straffen dat niet.

Eerste reactie

Wat essentieel is voor een comeback, is wat de beschuldigde of dader zegt in een eerste reactie op het nieuws. "Probeer je in een eerste reactie de ander de schuld te geven of te ontkomen aan je verantwoordelijkheid, dan is dat niet handig."

De eerste reactie kan een terugkeer maken of breken, zegt Van Veen. "Weet je niet waarover het gaat, geef dat dan aan en zoek het uit. Heb je je wél kunnen voorbereiden, en dat is natuurlijk beter, dan is het belangrijk dat je de slachtoffers of het thema serieus neemt. En dat je ook aangeeft waar jouw verantwoordelijkheid ligt en dat je het heel vervelend vindt."

Bekijk ook

Afhankelijk zijn van publiek

"Dat Matthijs van Nieuwkerk kan terugkomen, heeft ook te maken met dat hij goed is in zijn vak. En hij heeft excuses aangeboden. Hij is er uiteindelijk ook serieus op ingegaan. En hij kan natuurlijk ook niet zonder publiek. Je kunt geen presentator zijn en programma's maken zonder dat het publiek jou mag, dus je bent afhankelijk van het publiek."

Bij mensen in het bedrijfsleven ligt dat anders, omdat ze niet afhankelijk zijn van publiek. "Als je kijkt naar Camiel Eurlings, die behoorlijk gecanceld is, die heeft nu toch weer een hele goede baan in het buitenland. Daar kennen de mensen de geschiedenis meestal niet en daar kan hij zich vrij bewegen", vertelt Van Veen. Eurlings trad in 2018 af als IOC-lid, nadat bekend werd dat hij zijn ex-vriendin had mishandeld.

Gevoel slachtoffers

Regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag Mariëtte Hamer zegt het jammer te vinden dat er niet is gewacht tot het rapport over Nieuwkerk afgerond is. Dit zou de meldingsbereidheid kunnen verkleinen, zegt ze. Janssens begrijpt dit. "Dit kan voor slachtoffers het gevoel geven dat ze niet serieus worden genomen. Dat het melden niet serieus wordt genomen, terwijl überhaupt een melding doen van zo'n voorval echt al heel erg veel van je vraagt.

Toch verschilt dit ook per geval, volgens Janssens, en moet er bij sommige zaken ook ruimte zijn voor een tweede kans. "Zeker als diegene ook intrinsiek gemotiveerd is om het beter te doen. Maar", voegt ze toe, "het is wel raadzaam voor platforms of omroepen om na te denken wanneer je iemand zo'n kans geeft, want als je iemand te snel terug laat keren op bijvoorbeeld tv, kan het dus voorbij gaan aan de status van de slachtoffers."

Matthijs van Nieuwkerk maakt een comeback, maar dat gebeurt niet bij iedere bekende persoon die 'gecanceld' is.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Explosies op de Veluwe? Petitie tegen uitbreiding oefenterrein Defensie bijna 40.000 keer ondertekend, 'maar het is echt nodig'

Explosies op de Veluwe? Petitie tegen uitbreiding oefenterrein Defensie bijna 40.000 keer ondertekend, 'maar het is echt nodig'
De Veluwezoom is een van de mogelijke nieuwe oefenterreinen van Defensie
Bron: EenVandaag

Defensie onderzoekt de Veluwezoom als locatie om te oefenen met zware explosieven. Omwonenden, natuurorganisaties en zweefvliegers zijn bang voor schade aan de omgeving. Maar uitbreiding is echt nodig, volgens Staatssecretaris Gijs Tuinman van Defensie.

Naast de Terletse Heide in de Veluwezoom zijn ook Kollumerwaard in Friesland, en Lelystad in beeld als mogelijke nieuwe oefenlocaties. In december 2024 vielen op basis van omgeving-, milieu-, geluid- en natuureisen al vijf andere locaties af.

Veluwezoom Bomvrij

Dat de Terletse Heide mogelijk in een militair oefenterrein verandert, roept veel weerstand op. Actiegroep Veluwezoom Bomvrij heeft zo'n 40.000 handtekeningen opgehaald tegen de plannen. In maart zijn ze van plan het burgerinitiatief aan de Tweede Kamer aan te bieden.

"De samenleving spreekt zich uit. Die 40.000 handtekeningen staan voor een hele duidelijke roep. Een roep van: we willen dit niet", zegt woordvoerder Ruben Smit. Dat juist het oudste nationale park en Natura 2000-gebied een optie voor nieuw oefenterrein is, baart hem zorgen. "Qua vogels leven hier een aantal typische soorten die Europees beschermd zijn."

Uitbreiding noodzakelijk

Defensie oefent nu al met explosieven in Reek in Noord-Brabant, maar daar mogen ze maximaal 5 kilogram springstof gebruiken. Defensie wil kunnen oefenen met zwaardere explosieven van 20 kilogram en heeft daarom een groter oefenterrein nodig.

Volgens staatssecretaris Gijs Tuinman is een uitbreiding op een andere plek noodzakelijk: "Defensie moet er klaar voor zijn. Onze gereedheid moet omhoog. We zien dat onze welvaart, onze vrijheid en veiligheid niet vanzelfsprekend zijn. Onze krijgsmacht moet groeien, maar het allerbelangrijkst is dat de mensen en spullen ook getraind en geoefend zijn. En daarom is er meer ruimte nodig."

Bekijk ook

Maanlandschap

Ruben Smit is bang voor onherstelbare schade in het Natura 2000-gebied: "Ik vrees dat dit landschap voorgoed verloren raakt als alle plannen doorgaan. Mocht Defensie dit als voorkeurslocatie uitspreken, dan verandert dit landschap in een maanlandschap."

Hij vult aan: "Ik ben bang voor de effecten van de zware metalen en de fijnstof die vrijkomt bij de oefeningen."

Beperkt tot 3 keer per dag

Volgens Defensie blijven de explosies op de huidige locatie in ieder geval beperkt tot drie keer per dag en wordt er alleen geoefend op een vaste plek binnen een klein gebied.

"We gaan zeker niet 700 hectare omploegen", zegt commandant van het springterrein in Reek Edgar-Allen van Berkel.

'Defensie beschermt de natuur'

Er is maar één springpunt en de explosieven worden in bunkers tot ontploffing gebracht. Van Berkel: "In de bunkers is het inderdaad een maanlandschap. Daarom is het ook in de bunkers." Na explosies graven ze de grond regelmatig af, geeft Tuinman aan: "Het wordt volledig gesaneerd en de grond komt schoner terug dan dat-ie erin zat."

"Defensie en natuur gaan hartstikke goed samen", zegt hij kijkend naar het oefenterrein in Reek. "Omdat Defensie daar is gaan oefenen heb je heel weinig recreatiedruk, wordt er niet gebouwd en is juist het feit dat we die natuur beschermen."

Explosies op de Veluwe? Petitie tegen uitbreiding oefenterrein Defensie bijna 40.000 keer ondertekend, 'maar het is echt nodig'

'Doodsteek' voor zweefvliegen

Ook zweefvliegcentrum Terlet dreigt te verdwijnen als het oefenterrein op de Terletse Heide komt. Het zweefvliegveld ligt direct naast het beoogde oefenterrein. Als Defensie voor deze locatie kiest, stuiten zweefvliegers tegen een verboden gebied aan.

"We hebben geen motor, dus we blijven in de buurt van het veld. Het aanvlieggebied zit precies daar. Zonder dat gebied kunnen we niet landen", zegt voorzitter van de Gelderse zweefvliegclub Ronald Termaat. "Voor het zweefvliegen in Nederland zal dat waarschijnlijk de doodsteek betekenen."

Zweefvliegers naar Defensie

Termaat vult aan dat Defensie ook baat heeft van het zweefvliegcentrum: "Er zijn ook heel veel zweefvliegers die uiteindelijk gaan werken bij Defensie."

Jongeren vanaf 14 jaar kunnen al gaan zweefvliegen. "Die leren hier niet alleen vliegen maar ook een stuk verantwoordelijkheid en techniek. En vaak zie je dat mensen zo geïnspireerd worden dat ze een werkzame leven gaan doorbrengen bij Defensie als vlieger."

Bekijk ook

Hoe verder?

De komende maanden wordt duidelijk welk gebied in aanmerking komt als nieuw militair oefenterrein. Het ministerie heeft een onafhankelijke partij gevraagd om de milieueffecten te onderzoeken, vertelt Tuinman.

Uiteindelijk wordt eind mei duidelijk welke locatie de voorkeur krijgt. Daarna krijgen belanghebbenden 6 weken te tijd om bezwaar te maken. Eind 2025 wordt besloten waar het oefenterrein uiteindelijk komt. "Het is de allerlastigste behoefte die ik heb. Het is echt heel moeilijk in te passen in Nederland", sluit Tuinman af.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Waarom honderdduizenden Duitsers de straat op gaan uit protest tegen radicaal-rechtse AfD: 'Bang dat grenzen steeds verder opgerekt worden'

Waarom honderdduizenden Duitsers de straat op gaan uit protest tegen radicaal-rechtse AfD: 'Bang dat grenzen steeds verder opgerekt worden'
Protesten tegen de AfD in Berlijn
Bron: EenVandaag

De afgelopen maanden gingen honderdduizenden mensen in heel Duitsland de straat op. Met grootschalige demonstraties protesteerden ze tegen een mogelijke samenwerking met de omstreden partij AfD (Alternative für Deutschland).

De zogenoemde 'Brandmauer', letterlijk: brandmuur, - een afspraak tussen politieke partijen om het samenwerken met radicaal rechts uit te sluiten - heeft in Duitsland tot nu toe een samenwerking met de AfD kunnen voorkomen. Maar nu de partij in de peilingen op ruim 20 procent van de stemmen staat, rijst de vraag: blijft de Brandmauer overeind?

Hand-in-Hand tegen opkomst extreem-rechts

Maren Loerzer is een van de drijvende krachten achter Hand-in-Hand, een initiatief dat een grote demonstratie tegen de opkomst van extreem-rechts in Berlijn organiseerde. Terwijl ze de laatste voorbereidingen overziet, benadrukt ze waarom deze strijd zo belangrijk is.

"Mijn grootste zorg is dat de AfD erin slaagt om de grenzen steeds verder op te rekken, waardoor we steeds dichter bij het fascisme komen." Tegelijkertijd begrijpt ze de onvrede van veel Duitsers en de roep om politieke verandering. "Maar uit protest op de AfD stemmen, dat gaat echt te ver", voegt ze eraan toe.

Symbool voor falen van gevestigde partijen

De AfD zorgt met haar radicale standpunten over migratie voor veel opschudding. De Duitse binnenlandse veiligheidsdienst heeft delen van de partij als rechts-extremistisch en anti-democratisch bestempeld. Toch lijken steeds meer kiezers daar minder moeite mee te hebben. Volgens politicoloog Wolfgang Schröder komt dat doordat steeds meer mensen twijfelen aan het vermogen van de democratie en politieke instituties om hun leven te verbeteren.

"Door de grote toestroom van migranten sinds 2015 en de daaruit voortvloeiende polarisatie heeft de AfD zich sterk kunnen positioneren en haar invloedssfeer zelfs uitgebreid naar het midden van de samenleving", legt Schröder uit. Daarnaast speelt de partij in op frustraties die traditionele partijen niet weten te adresseren. "De AfD slaagt erin kiezers te mobiliseren op een manier die andere partijen niet lukt. In zekere zin staat de opkomst van de AfD symbool voor het falen van de gevestigde partijen."

'Nie wieder'

De opkomst van de AfD veroorzaakt scheuren in de Brandmauer, die na de Tweede Wereldoorlog werd opgetrokken om een herhaling van het Hitlerregime te voorkomen. In Duitsland is de les uit het verleden helder: de Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij (NSDAP) kwam niet via een staatsgreep, maar via democratische middelen aan de macht.

"Een fundamenteel liberaal systeem biedt ook ruimte aan zijn tegenstanders", zegt Schröder. "In het ergste geval kunnen zij die ruimte gebruiken om de democratie te ondermijnen of zelfs af te schaffen." Juist om die reden werd na 1945 een duidelijke grens getrokken: partijen die de democratie bedreigen, daarmee werk je niet samen.

Bekijk ook

info

Wat is de 'Brandmauer'?

Met de zogenoemde Brandmauer, de 'brandmuur', wordt in de Duitse politiek bedoeld dat partijen op geen enkele manier samenwerken met radicaal rechts. En dat geldt ook voor de AfD. Er worden bijvoorbeeld geen regeringscoalities met de AfD gesloten. Ook stemmen ze niet voor moties en voorstellen die door de AfD zijn ingediend. En als partijen zelf een motie of voorstel indienen, zorgen ze ervoor dat de AfD niet nodig is voor een meerderheid.

Maar eind januari diende oppositiepartij de Christlich-Demokratische Union Deutschland (CDU) een niet-bindende motie in waarin de regering werd opgeroepen om met strengere asielmaatregelen te komen. Die motie werd aangenomen in de Bondsdag, het Duitse parlement. En de steun van de AfD was daarbij beslissend. Critici vinden dat de CDU hiermee de eerste stap heeft gezet in het afbreken van de 'brandmuur' rond AfD.

Bekijk ook

Protesten tegen AfD

"Het was een van de zwaarste weken van mijn leven", vertelt Maren over de motie die Friedrich Merz, de huidige kanselierskandidaat van de CDU, met steun van de AfD in de Bondsdag indiende. De motie leidde tot een golf van protesten in het hele land, want hoewel de AfD waarschijnlijk een grote rol gaat spelen bij de verkiezingen, stemt de meerderheid van de Duitsers niet op deze partij.

Berichten over deportatietickets voor migranten en uitspraken over het streven naar een etnisch homogeen Duitsland, zorgen nog steeds bij veel kiezers voor weerstand tegen de partij. "De kern van een liberale democratie is dat er compromissen worden gesloten. Partijen die daartoe niet bereid zijn, vormen een bedreiging voor de democratie", zegt Schröder.

'Wir sind die Brandmauer'

Afgelopen zondag gingen bijna 40.000 mensen in Berlijn de straat op. Onder de demonstranten heerst de overtuiging dat de Brandmauer niet in de politiek ligt, maar op straat. "Wir sind die Brandmauer!" zingen ze in koor. Te midden van de menigte kijkt Maren geëmotioneerd om zich heen. "Dit is een onbeschrijfelijk en prachtig gevoel. En ik hoop dat we er als samenleving in zullen slagen om samen de mensen te kiezen die onze democratie blijven beschermen en vooruithelpen."

Ook Schröder verwacht niet dat de Brandmauer de komende jaren volledig zal verdwijnen. "Tenzij de AfD afstand neemt van haar extremistische standpunten. Als de partij zich matigt, dan zou samenwerking geen taboe meer zijn."

Waarom honderdduizenden Duitsers de straat op gaan uit protest tegen radicaal-rechtse AfD

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant