radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Een regeerakkoord op hoofdlijnen, veel gemeenten werken er al jaren mee: 'Er is zoveel meer ruimte voor debat'

Een regeerakkoord op hoofdlijnen, veel gemeenten werken er al jaren mee: 'Er is zoveel meer ruimte voor debat'
Pieter Omtzigt en Mark Rutte in de Tweede Kamer
Bron: ANP

Deze dagen hangt er één vraag permanent boven het Binnenhof: hoe kan er gebroken worden met de gesloten bestuurscultuur? Misschien kunnen landelijke politici iets leren van hun lokale collega's, die soms al 7 jaar met een dun regeerakkoord werken.

De gemeente Pijnacker-Nootdorp is zo'n gemeente waar ze het 7 jaar geleden al over een andere boeg gooiden en afscheid namen van dichtgetimmerde coalitieakkoorden. In plaats daarvan kwam er een akkoord op hoofdlijnen dat door de hele gemeenteraad werd aangenomen.

Leuke manier van werken

Wethouder Ilona Jense van Haarts onderhandelde namens de lokale VVD-fractie over dat akkoord. "Het is eigenlijk een coalitieakkoord, maar dan veel dunner. Het unieke is dat de hele raad, dus alle 31 gemeenteraadsleden, ermee heeft ingestemd. Je maakt alleen afspraken over de hoofdlijnen, de rest niet en dat is dus open voor debat."

Volgens de wethouder heeft dit grote gevolgen voor het politieke klimaat in haar gemeente. "Dit heeft enorm goed gewerkt. Het geeft partijen de mogelijkheid om voor elk dossier een eigen afweging te maken, je hoeft niet steeds met een beperkt aantal coalitiepartijen mee te stemmen. Ook betrekken we de oppositie erbij. Het zorgt voor een dynamische en leuke manier van werken. Ook als wethouder is het spannend en uitdagend, want je moet altijd op zoek naar wisselende meerderheden."

Meer samenwerking

Sinds de 'affaire-Omtzigt' staat het thema macht- en tegenmacht bovenaan de Haagse agenda. Op lokaal niveau wordt dat debat al veel langer gevoerd en wordt er volop geëxperimenteerd met raadsakkoorden op hoofdlijnen, vertelt Lianne van Kalken. Ze is docent staatsrecht aan de Erasmus Universiteit van Rotterdam en deed onderzoek naar deze vorm van bestuurlijke vernieuwing bij de lokale overheid.

"Je ziet in gemeenten waar men werkt met dit soort akkoorden dat de oppositie veel meer samenwerkt met het college", zegt Van Kalken. "Sterker nog, er wordt eigenlijk door de hele raad meer meebestuurd."

Lees ook

Scherpere discussie

Vanuit de oppositie in Pijnacker-Nootdorp klinken er dan ook positieve geluiden, hoewel je eigenlijk niet meer kunt spreken van oppositie, legt fractievoorzitter Carla van Viegen van de Partij voor de Dieren uit. "Je hebt eigenlijk geen echte oppositie en coalitie meer, maar werkt veel meer samen. Wij hebben ook echt het idee dat we meebesturen en -beslissen, hoewel we geen wethouder leveren."

Volgens Van Viegen zorgt het bovendien voor een veel scherpere discussie in de gemeenteraad, omdat niet alles van te voren al is besloten door de coalitiepartijen. "Je krijgt een veel meer open debat. Wij stemmen uiteraard nog steeds tegen sommige besluiten. Vaak wordt een besluit ook aangehouden als er geen meerderheid voor blijkt te zijn. Dan moet er dus een nieuw plan komen, dat vaak inhoudelijk beter is. Ik denk dat het echt leidt tot betere besluiten. Vooral omdat niet alles van te voren is dichtgetimmerd in achterkamertjes."

Volhouden is moeilijk

Onderzoeker Van Kalken wijst er wel op dat het niet alleen maar hosanna is. "Sommige gemeenten vinden het moeilijk om vol te houden en vallen weer terug in oude gewoonten, waarbij de coalitie toch weer meer dingen met elkaar achter gesloten deuren gaat afstemmen. Daarom hebben we ook een soort routekaart opgesteld hoe je het beste dergelijke raadsakkoorden kunt afsluiten."

Grote vraag is natuurlijk of deze lokale initiatieven om de bestuurscultuur open te breken ook op landelijk niveau kunnen werken. Daar is gemeenteraadslid Van Viegen nog niet zo optimistisch over. "Het zou mooi zijn als dit model ook in de landelijke politiek zou worden ingevoerd, maar daar heb ik eerlijk gezegd een hard hoofd in. Ik vrees dat ze in Den Haag nog te veel bezig zijn met hun eigen profilering."

Scorebord niet centraal

Te veel scoringsdrift leidt volgens het gemeenteraadslid niet altijd tot het beste resultaat. "Laatst hadden wij een plan ingediend dat geen meerderheid haalde. Toen kwam een paar maanden later een andere partij met exact hetzelfde plan en was er opeens wel brede steun."

"Dat vinden wij dan prima en geen enkel probleem", gaat Van Viegen verder. "Het scorebord staat dan niet centraal. Daarnaast denk ik dat wij met onze bescheiden twee zetels in de gemeenteraad nu veel meer binnenhalen dan als we zuiver oppositie zouden voeren. Dus wat ons betreft gaan we hier nog wel een tijdje mee door."

Lees ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

'Steun aan Oekraïne staat in regeerprogramma': minister Brekelmans over weigering PVV om troepen te sturen

'Steun aan Oekraïne staat in regeerprogramma': minister Brekelmans over weigering PVV om troepen te sturen
Defensieminister Brekelmans
Bron: EenVandaag

PVV-leider Wilders gaf vandaag aan tegen het sturen van Nederlandse troepen naar Oekraïne te zijn. Defensie-minister Brekelmans reageert hier koeltjes op. "Ik werk met het regeerprogramma. Daarin staat dat we Oekraïne onverminderd zullen steunen."

De plannen tot het vormen van een internationale troepenmacht voor de bescherming van Oekraïne veroorzaken een nieuwe splijtzwam in de regeringscoalitie. PVV-leider Geert Wilders is hier standvastig op tegen en gaat lijnrecht in tegen premier Dick Schoof.

Nog steeds positief over Amerika

Minister van Defensie Ruben Brekelmans (VVD) vertelt tegenover EenVandaag dat het kabinet vasthoudt aan het eigen regeerprogramma. "Dit is het standpunt van de heer Wilders. Ik werk met het regeerprogramma. Daarin staat we Oekraïne onverminderd zullen steunen."

Brekelmans blijft na het tumult van afgelopen week, waarin de Amerikaanse president Donald Trump Europa niet aan de onderhandelingstafel uitnodigde, positief over de Amerikanen. "Ik vertrouw de Amerikanen nog steeds, want ik heb ze ook horen zeggen dat voor hen de NAVO relevanter is dan ooit. En de NAVO is natuurlijk onze belangrijkste veiligheidsgarantie."

'Escalatie-dominantie'

Voor het Nederlandse kabinet blijft de Amerikaanse steun noodzakelijk bij het vormen van een 'robuuste vredesmacht' die Oekraïne moet beschermen. Brekelmans: "De 'backing' van de Amerikanen blijft nodig. Je hebt, om in militaire termen te spreken, altijd een escalatie-dominantie nodig ten opzichte van je tegenstander."

Hij legt uit: "Dus stel dat Rusland een eventueel vredesbestand gaat testen en ze zouden aansturen op een conflict, dan moeten ze weten dat ze bij iedere stap die ze zetten een sterkere tegenstander tegenover zich hebben. En daar hebben we Amerikanen echt voor nodig."

Minister Brekelmans over weigering PVV om troepen naar Oekraïne te sturen

'Europa moet plek aan tafel verdienen'

De defensieminister verwacht overigens dat Europa in een later stadium wel mag plaatsnemen aan de onderhandelingstafel. "Ik heb de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rubio horen zeggen dat als de gesprekken concreter worden, dat dan natuurlijk ook Oekraïne en Europa aan tafel zullen komen."

"Maar we zullen als Europa die plek ook moeten verdienen", gaat hij verder. "En die plek verdien je door duidelijk aan te geven wat wij als Europa militair in te brengen hebben. En vandaar dat wij als Europese landen nu huiswerk te doen hebben om gezamenlijk tot zo'n plan te komen."

Brede puzzel om te leggen

Over wat Nederland concreet aan materieel en troepen kan leveren aan een eventuele vredesmacht, blijft de minister vaag. "Wij kunnen als Nederland natuurlijk in alle domeinen wel iets leveren, maar daar zullen we goed naar moeten kijken."

"Het is niet zo dat wij allerlei F-35's, of schepen, of troepen klaar hebben staan, die ergens staan te wachten. Die zijn ook ingepland om een bijdrage aan de NAVO te leveren. Die brede puzzel moeten we eerst leggen."

Debat

Brekelmans zegt dat er gekeken kan worden wat we kunnen doen, als er een duidelijk mandaat en rugdekking van de VS is. "Ook in het parlement moet dan besloten worden of Nederland wel of geen bijdrage kan leveren."

Morgen debatteert de Tweede Kamer over welke positie Nederland moet innemen bij de onderhandelingen om een einde te maken aan de oorlog in Oekraïne.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Waarom een defensiebudget van 5 procent voor Nederland niet haalbaar is

Waarom een defensiebudget van 5 procent voor Nederland niet haalbaar is
Een Nederlandse militair in Rukla bij de Russische grens
Bron: ANP

Trump wil dat we 5 procent van ons bbp uitgeven aan defensie. En ook de de Europese leiders vinden dat er nog meer geld naar defensie moet, nu we niet meer op onze Amerikaanse 'vrienden' kunnen vertrouwen. Maar het ophogen van het budget, heeft gevolgen.

Elke euro kan je natuurlijk maar een keer uitgeven, zegt financieel journalist van de Telegraaf Martin Visser. Dus een verhoging van het defensiebudget zou niet zonder gevolgen zijn.

Duizelingwekkende bedragen

1 procent meer of minder klinkt misschien als niet zoveel, maar het gaat om duizelingwekkende bedragen legt Visser uit. "1 procent van het bbp is ongeveer 10 miljard. We geven nu ongeveer 2 procent uit, dus dat is iets meer dan 20 miljard. Wanneer dat 5 procent wordt, moet er dus nog 30 miljard bij."

Dat is ongeveer evenveel als wat we aan onderwijs uitgeven, zegt Visser. "Ter vergelijking: het meeste geld gaat naar de zorg en de sociale zekerheid, daar wordt jaarlijks boven de 100 miljard aan uitgegeven."

Bezuinigingen of staatsschuld

Willen we meer aan defensie uitgeven, dan zijn er eigenlijk twee opties, volgens Visser. "Of je haalt het ergens anders vandaan, dus bezuinigen, of je laat de staatsschuld oplopen."

Beide opties zijn ingewikkeld. Bezuinigen wil eigenlijk niemand en de vraag is dan vooral: waarop? "Dat is een politieke keuze, maar je zag bij de bezuinigingen op het onderwijs bijvoorbeeld al dat er veel weerstand is."

Bekijk ook

Hoge bedragen

Ook de hoogte van de bedragen zorgt daarbij voor gevoeligheid. "In Den Haag gaat het al weken over een btw-verhoging. Dat gaat om 1 miljard", vergelijkt hij.

"Bij zulke forse verhogingen in de defensie-uitgaven wordt dat alleen maar lastiger, want dan gaat het om grotere bedragen die ergens weggehaald moeten worden."

Ongemak

De andere optie, een hogere staatsschuld, is ongemakkelijk voor Nederland, vindt Visser. "Wij zijn het land dat altijd anderen de les lezen op het gebied van staatsschuld. Wij zijn daar zelf erg strikt op."

Wanneer wij de staatsschuld op laten lopen, zijn we niet meer geloofwaardig naar andere landen, gaat Visser verder. "En dan geven we hen eigenlijk een vrijbrief."

Bekijk ook

Tussenkop

Minister van financiën Heinen zei maandag in Brussel dat hij het ook niet ziet zitten om met Europese landen samen geld te lenen voor defensie-investeringen. "Deze opgave loopt echt via de nationale begrotingen", zegt Heinen. "Landen zullen daar zelf moeilijke keuzes moeten maken."

Visser roept politici op die keuzes wel te maken. "NAVO-baas Rutte heeft geopperd om het via de 'kaasschaafmethode' te doen en het overal een beetje weg te halen, maar het kan ook zijn dat er minder geld naar uitkeringen gaat omdat er meer naar defensie moet." Het zal dus een lastige afweging zijn om te kijken waar het geld precies vandaan moet komen.

Haalbaarheid

Visser zelf ziet het niet gebeuren dat we 5 procent gaan uitgeven aan defensie. Los van de vraag waar het geld vandaan moet komen, is het ook de vraag waar je het aan uitgeeft, zegt hij.

"Het geld gaat vooral zitten in mensen en materiaal. Defensie heeft behoefte aan mankracht, zowel militairen als niet-militairen. Het probleem is momenteel dat je het geld niet uitgegeven krijgt. Al maak je het geld vrij, er is ook nog een personeelstekort", zegt hij tot slot.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant