Deze dagen hangt er één vraag permanent boven het Binnenhof: hoe kan er gebroken worden met de gesloten bestuurscultuur? Misschien kunnen landelijke politici iets leren van hun lokale collega's, die soms al 7 jaar met een dun regeerakkoord werken.

De gemeente Pijnacker-Nootdorp is zo'n gemeente waar ze het 7 jaar geleden al over een andere boeg gooiden en afscheid namen van dichtgetimmerde coalitieakkoorden. In plaats daarvan kwam er een akkoord op hoofdlijnen dat door de hele gemeenteraad werd aangenomen.

Leuke manier van werken

Wethouder Ilona Jense van Haarts onderhandelde namens de lokale VVD-fractie over dat akkoord. "Het is eigenlijk een coalitieakkoord, maar dan veel dunner. Het unieke is dat de hele raad, dus alle 31 gemeenteraadsleden, ermee heeft ingestemd. Je maakt alleen afspraken over de hoofdlijnen, de rest niet en dat is dus open voor debat."

Volgens de wethouder heeft dit grote gevolgen voor het politieke klimaat in haar gemeente. "Dit heeft enorm goed gewerkt. Het geeft partijen de mogelijkheid om voor elk dossier een eigen afweging te maken, je hoeft niet steeds met een beperkt aantal coalitiepartijen mee te stemmen. Ook betrekken we de oppositie erbij. Het zorgt voor een dynamische en leuke manier van werken. Ook als wethouder is het spannend en uitdagend, want je moet altijd op zoek naar wisselende meerderheden."

Meer samenwerking

Sinds de 'affaire-Omtzigt' staat het thema macht- en tegenmacht bovenaan de Haagse agenda. Op lokaal niveau wordt dat debat al veel langer gevoerd en wordt er volop geëxperimenteerd met raadsakkoorden op hoofdlijnen, vertelt Lianne van Kalken. Ze is docent staatsrecht aan de Erasmus Universiteit van Rotterdam en deed onderzoek naar deze vorm van bestuurlijke vernieuwing bij de lokale overheid.

"Je ziet in gemeenten waar men werkt met dit soort akkoorden dat de oppositie veel meer samenwerkt met het college", zegt Van Kalken. "Sterker nog, er wordt eigenlijk door de hele raad meer meebestuurd."

Lees ook

Scherpere discussie

Vanuit de oppositie in Pijnacker-Nootdorp klinken er dan ook positieve geluiden, hoewel je eigenlijk niet meer kunt spreken van oppositie, legt fractievoorzitter Carla van Viegen van de Partij voor de Dieren uit. "Je hebt eigenlijk geen echte oppositie en coalitie meer, maar werkt veel meer samen. Wij hebben ook echt het idee dat we meebesturen en -beslissen, hoewel we geen wethouder leveren."

Volgens Van Viegen zorgt het bovendien voor een veel scherpere discussie in de gemeenteraad, omdat niet alles van te voren al is besloten door de coalitiepartijen. "Je krijgt een veel meer open debat. Wij stemmen uiteraard nog steeds tegen sommige besluiten. Vaak wordt een besluit ook aangehouden als er geen meerderheid voor blijkt te zijn. Dan moet er dus een nieuw plan komen, dat vaak inhoudelijk beter is. Ik denk dat het echt leidt tot betere besluiten. Vooral omdat niet alles van te voren is dichtgetimmerd in achterkamertjes."

Volhouden is moeilijk

Onderzoeker Van Kalken wijst er wel op dat het niet alleen maar hosanna is. "Sommige gemeenten vinden het moeilijk om vol te houden en vallen weer terug in oude gewoonten, waarbij de coalitie toch weer meer dingen met elkaar achter gesloten deuren gaat afstemmen. Daarom hebben we ook een soort routekaart opgesteld hoe je het beste dergelijke raadsakkoorden kunt afsluiten."

Grote vraag is natuurlijk of deze lokale initiatieven om de bestuurscultuur open te breken ook op landelijk niveau kunnen werken. Daar is gemeenteraadslid Van Viegen nog niet zo optimistisch over. "Het zou mooi zijn als dit model ook in de landelijke politiek zou worden ingevoerd, maar daar heb ik eerlijk gezegd een hard hoofd in. Ik vrees dat ze in Den Haag nog te veel bezig zijn met hun eigen profilering."

Scorebord niet centraal

Te veel scoringsdrift leidt volgens het gemeenteraadslid niet altijd tot het beste resultaat. "Laatst hadden wij een plan ingediend dat geen meerderheid haalde. Toen kwam een paar maanden later een andere partij met exact hetzelfde plan en was er opeens wel brede steun."

"Dat vinden wij dan prima en geen enkel probleem", gaat Van Viegen verder. "Het scorebord staat dan niet centraal. Daarnaast denk ik dat wij met onze bescheiden twee zetels in de gemeenteraad nu veel meer binnenhalen dan als we zuiver oppositie zouden voeren. Dus wat ons betreft gaan we hier nog wel een tijdje mee door."

Lees ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.