In de Amerikaanse stad Tampa in de staat Florida zetten bewoners zich schrap voor een natuurramp. Over enkele uren komt daar orkaan Milton aan. Deze wordt nu al gezien als historisch. De laatste keer dat er een orkaan door deze stad raasde was in 1921.

"Naast het feit dat Milton op dit moment een categorie 5 orkaan is - dat zijn windsnelheden van boven de 250 kilometer per uur - is het grootste gevaar wat erbij komt kijken de stormvloed", merkt orkaanexpert Nadia Bloemendaal op. De watermassa wordt dan continu de kust opgeduwd. En hoe hoger de windsnelheid, hoe hoger die stormvloed kan worden, legt ze uit.

Huizen onder water

De voorspelling is dat Milton een stormvloed van 4,5 meter in het gebied rond om de kust op gaat duwen. Dit betekent dat huizen in dat gebied compleet onder water zullen komen te staan. "Er wordt ook wel gezegd dat dit niet te overleven is." De bewoners moeten daarom zo snel mogelijk worden geëvacueerd.

"Een ander gevaar is dat Milton na alle waarschijnlijkheid nog ruim 400 millimeter aan neerslag met zich mee gaat brengen", vertelt Bloemendaal. "Wat betekent dat ook verder het binnenland in er nog overstromingen plaats kunnen gaan vinden."

Steeds warmer zeewater

De reden dat deze orkaan zo sterk is, heeft veel te maken met het zeewater dat steeds warmer wordt. "Hoe warmer het water, hoe meer voeding er is voor een orkaan. Onder klimaatverandering zien we dat het water steeds sneller aan het opwarmen is", legt de expert uit. Dit maakt het uiteindelijk makkelijker voor een orkaan om binnen een korte tijd categorie 4 of 5 op de schaal van Saffir en Simpson te bereiken.

"Orkanen hebben een zeewatertemperatuur van 27 graden Celsius nodig om te kunnen groeien en door te intensiveren. Milton en ook Helene van twee weken geleden, liggen in de Golf van Mexico. Daar is het water op dit moment rond de 30 graden Celsius", vertelt ze. "Dat betekent dus dat er veel meer extra energie beschikbaar is voor die orkaan, waardoor het makkelijker is voor die orkaan om door te groeien tot zo'n categorie."

Vaker storm in Nederland

Vanaf morgen krijgen we in West-Europa, vooral in Spanje en Portugal, te maken met 'ex-orkaan' Kirk. De voorspelling is dat de afgezwakte orkaan, die nu kan worden omschreven als een storm, Nederland overslaat. Maar even kwam het wel heel dichtbij. Hoe groot is de kans dat we binnenkort te maken krijgen met een orkaan zoals Milton? "Die kans is eigenlijk niet heel groot. Dat komt omdat het zeewater hier simpelweg te koud is", zegt Bloemendaal.

Een orkaan als Milton zou in dit gebied dus niet kunnen overleven. "Maar de verwachting is dat we onder klimaatverandering vaker van dit soort sterke stormen mee zullen maken. Dit vanwege het warmere zeewater, want hierdoor wordt het makkelijker voor orkanen om verder noordwaarts te komen. Dus ook het gebied waar je dus die grens van 27 graden bereikt, schuift op."

'In principe kunnen we het aan'

Mocht het zover komen, dan zit het grootste gevaar volgens Bloemendaal in de wind en regen die zo'n orkaan met zich meebrengt. "Je kan dan de impact die we eigenlijk met elke storm wel zien verwachten, dus bomen die om kunnen waaien en takken die af kunnen breken. Op zich kunnen onze huizen deze windsnelheden wel aan. En we hebben gelukkig goede dijken om de stormvloed buiten te houden. Die moeten up-to-date gehouden worden."

Het is vooral de regenafvoer waar de orkaanexpert voor waarschuwt. "Een goede afvoer is heel handig, zowel in je eigen tuin als op grotere nationale schaal. We hebben een rivier, maar dan moet de rivier wel gewoon die watercapaciteit aankunnen en niet al helemaal vol staan. Dus het is natuurlijk wel ook een beetje timing. Maar in principe kunnen we het aan."

Al maanden wordt in Servië gedemonstreerd tegen de regering van president Vučić. Ook vandaag gingen tienduizenden mensen de straat op in hoofdstad Belgrado. Intussen houdt Europa zich op de vlakte.

De betogers, onder wie studenten, boeren, veteranen en werknemers, vinden dat de rechts-populistische president Aleksandar Vučić moet aftreden vanwege corruptie en zijn innige band met Rusland.

Treinstation ingestort

De demonstraties begonnen afgelopen november, toen de net verbouwde overkapping van een treinstation in de stad Novi Sad instortte. Daarbij vielen vijftien doden. De overheid moet daar verantwoordelijkheid voor nemen, zeggen de demonstranten.

Toch denkt de autoritaire Vučić er niet over om op te stappen. Hij doet er juist alles aan om zijn positie te behouden. Terwijl de demonstranten vreedzaam protesteren, probeert de regering ze te provoceren en zo geweld uit te lokken, vertelt Balkan-historicus Geert Luteijn.

'Corruptie gaat ver'

"De corruptie van Vučićs regering gaat echt heel ver", zegt Luteijn. "Mensen die bij de overheid werkten toen er in 2023 verkiezingen waren, kregen bijvoorbeeld te horen dat ze ontslagen zouden worden als ze niet op Vučić zouden stemmen." Hij heeft de verkiezingen vervalst, vertelt de historicus.

"En als je wil werken bij een overheidsorganisatie, wordt van je verwacht dat je iets doet voor de partij van de president, de conservatieve SNS." Het overheidsapparaat in Servië is niet onafhankelijk, maar wordt gedomineerd door Vučić en zijn partij, vertelt Luteijn.

'Protesten ongekend'

De huidige protesten zijn ongekend groot, zegt de historicus. "Er wordt geschat dat sinds november zo'n 2 miljoen Serviërs hebben deelgenomen aan een protest."

Hoewel er al eerder flink gedemonstreerd werd in het land, zoals in 2.000 toen protesten tot het aftreden van de voormalig president Slobodan Milošević leidden, gingen nooit zoveel mensen tegelijk de straat op. De kans dat er uiteindelijk iets verandert is dan ook groot, denkt Luteijn.

Afzetten niet makkelijk

"De vraag is alleen wanneer en hoe." Vučić afzetten zal nog niet zo makkelijk zijn. "Hij zou nieuwe verkiezingen kunnen uitschrijven en die opnieuw kunnen manipuleren, waardoor de oppositie weer geen kans krijgt." Een goed georganiseerde oppositie is er ook niet, volgens Luteijn.

"Daarnaast krijgt Vučić nog altijd veel steun vanuit het buitenland, ook van de Europese Unie. Servië zit in een vergevorderde toetredingsprocedure tot de EU. Die had allang stilgelegd moeten worden, gezien de ondemocratische manier waarop de regering te werk gaat."

Steun van de EU

Vučić voelt zich gesteund door de EU, die geen afstand neemt. Terwijl de Unie juist meer steun zou moeten uitspreken voor de demonstranten, vindt Luteijn. "Het is overigens niet zo dat dat helemaal niet gebeurt, maar de EU heeft het probleem dat ze niet met één mond spreekt als het om dit soort thema's gaat."

"Er zijn wel Europarlementariërs die kritische vragen hebben gesteld over de huidige situatie in Servië. Tegelijk oefent de Europese Commissie geen druk uit op de regering van het land om te veranderen."

Economische belangen

Dit heeft te maken met economische belangen, vermoedt Luteijn. Hij wijst op een lithiumdeal die recent werd gesloten toen de Duitse bondskanselier Olaf Scholz op bezoek was in Belgrado. "Die deal werd bekrachtigd door een vertegenwoordiger van de Europese Commissie. Die lijkt dus graag zaken te doen met Vučić."

Servië is niet het enige land in de Balkan waar het onrustig is, zegt de historicus. "Veel van deze landen hebben autocratische leiders en die kijken met argusogen naar de huidige protesten. Denk aan Viktor Orbán, de minister-president van Hongarije. Hij is een bondgenoot van Vučić."

Tussenkop

De huidige protestbeweging in Servië komt op voor een democratische rechtsstaat, benadrukt Luteijn. "Dus als wij in Europa een functionerende rechtsstaat willen, dan moeten we ook zorgen dat in landen waar die onder druk staat, dat daar daadwerkelijk actie wordt ondernomen wanneer daar protest tegen is."

"We moeten naar die protesten luisteren. En als we dat nalaten, moeten we er rekening mee houden dat die rechtsstaat verder afbrokkelt in de komende jaren."

Astma en allergieën komen de laatste jaren steeds meer voor bij kinderen. Onderzoek uit Finland toont aan dat kinderen die regelmatig in de natuur zijn daar veel minder last hebben. Scholen en kinderdagverblijven kunnen daar een rol in spelen.