Duizenden expats zonder rijervaring krijgen Nederlands rijbewijs 'cadeau', rijleraren waarschuwen voor de gevaren

Veel van hen kunnen niet autorijden, maar toch krijgen jaarlijks duizenden expats een Nederlands rijbewijs. Ze mogen hun buitenlandse rijbewijs omwisselen voor een Nederlandse, zonder getoetst te worden. Een levensgevaarlijke regeling, zeggen rijleraren.

De Indiase Charu Dabhade heeft haar veertiende rijles. Ze heeft nog veel moeite met schakelen en de auto recht op de weg houden. In haar eentje rijden kan ze zeker nog niet. "Dan is ze echt een gevaar voor anderen," zegt haar rijleraar Romeo Ramjiawan. Toch staat Charu niets in de weg om zelfstandig de weg op te gaan, want dat felbegeerde roze pasje heeft ze allang in haar bezit.

Aantrekkelijker voor expats

Tot haar eigen verbazing ontving Charu 2 jaar geleden een Nederlands rijbewijs toen ze als kenniswerker naar Nederland kwam. Het enige wat ze hoefde te doen, was haar rijbewijs uit India en haar identiteitsbewijs laten zien. "Ik was zo blij dat ik geen rijexamen hoefde te doen hier. Dat scheelt me veel theorie leren. Maar ik wil wel veilig de weg op kunnen, dus heb ik er toch voor gekozen lessen te nemen."

Expats die naar Nederland komen mogen hun buitenlandse rijbewijs zonder voorwaarden omruilen voor een Nederlands rijbewijs. Dat werd in 1995 bepaald door Annemarie Jorritsma, toen minister van Verkeer en Waterstaat. Nederland moest op die manier aantrekkelijker worden voor kenniswerkers. Nederland is het enige land in de EU dat deze mogelijkheid aanbiedt aan expats.

Rijbewijs kopen voor paar honderd roepie

Jaarlijks maken zo'n 6500 expats gebruik van die mogelijkheid. Maar de verwachting is dat dit aantal snel toeneemt, omdat de laatste jaren het aantal expats in een rap tempo stijgt. In 2012 kwamen nog zo'n 4000 kenniswerkers naar Nederland. In 2019 waren dit er al meer dan 12.000. Verreweg de meesten zijn afkomstig uit India, zo'n 40 procent. En juist daar wordt volgens rijleraar Ramjiawan nogal ruim omgegaan met het begrip 'verkeersveiligheid'.

"Ik heb zelf Indiase roots. Ik weet hoe makkelijk je daar aan een rijbewijs komt. De meesten kopen hem bij het gemeentehuis voor een paar honderd roepie. Ze hebben dan nog nooit in een auto gereden." Recent onderzoek onderbouwt dit. Zes op de tien Indiërs met een rijbewijs zou nog nooit achter het stuur hebben gezeten.

'Ze kunnen helemaal niks'

Ramjiawan merkt het ook aan de expats die rijles nemen en naast hem in de auto zitten: "Ik heb er al honderden gehad die gewoon niet kunnen autorijden, maar wel een rijbewijs hebben." En hij is niet de enige. Ook rij-instructeur Shelly Kashyap vertelt over zeker vijftig leerlingen die wel het roze pasje hadden, maar nog helemaal geen rijvaardigheden. "Ze kunnen helemaal niks. Niet remmen, niet koppelen en niet sturen. Je moet helemaal vanaf het begin beginnen."

Charu heeft wel verkeerslessen en een verkeersexamen gedaan in India, maar dat ging er heel anders aantoe dan in Nederland. "Een Indiaas rijexamen is veel makkelijker dan hier in Nederland. Daar rijd je tijdens je examen op een afgelegen terrein. Ik hoefde niet in het verkeer te rijden, ik heb geen rotondes hoeven doen en ik heb ook niet op de snelweg gereden. Hier is alles anders."

Privileges

Lang niet alle expats zijn zo gemotiveerd als Charu. Veel van hen nemen geen rijlessen. "Ze hebben geen einddoel, want hun rijbewijs hebben ze al. Sommigen stoppen na vier of vijf lessen omdat het duur is of omdat ze denken dat ze het kunnen. Dat is heel gevaarlijk," vindt rijleraar Kashyap. Hij en Ramjiawan vinden dat de regeling zo snel mogelijk geschrapt moeten worden.

Ook hoogleraar transportbeleid Bert van Wee snapt niets van de regeling. "Die moet sowieso aangepast worden. Veel expats kunnen in hun eigen land al niet rijden, laat staan hier. Maar het is ook geen eerlijke regeling. Je moet mensen geen privileges geven vanuit economische belangen, waardoor zij zich niet aan verkeersveiligheid eisen hoeven te houden."

'Wij moeten toetsen'

Toch lijkt demissionair minister Cora van Nieuwenhuizen niet van plan om deze regeling snel te wijzigen. Op vragen van het CDA reageerde ze als volgt: "Wij hebben na overleg met het OM en de politie niet kunnen constateren dat er bij hen signalen zijn over negatieve effecten voor de verkeersveiligheid veroorzaakt door de expats. Er zijn ook geen signalen over verkeersonveiligheid in de cijfers van die kleine groep."

Wel laat ze weten binnenkort in gesprek te gaan met rijschoolhouders die dit probleem signaleren. Maar voor Kashyap gaat dit niet snel genoeg: "Wij moeten toetsen of expats hier capabel zijn om te kunnen rijden. Zo simpel is het. Wat is daar zo moeilijk aan?"