Op1, Jinek, Beau en M zijn slechts een greep uit het Nederlandse talkshowlandschap. Dagelijks kan de kijker kiezen uit een breed scala aan praatprogramma's. "We zijn ook een stuk diverser en controversiëler dan onze buurlanden."

Volgens historicus en talkshowstamgast Herman Pleij hebben wij in Nederland de meeste talkshows van allemaal. In Op1 betoogde hij: "Het poldermodel is kenmerkend voor Nederland. Heel veel mensen, hebben heel veel meningen, over heel veel onderwerpen. En willen dat luidruchtig naar buiten brengen. Er is geen land dat relatief zoveel praatshows heeft als Nederland. Maar uiteindelijk sluiten ze een compromis en drinken ze een biertje met elkaar."

Trots

Mediahistoricus Huub Wijfjes, schrijver van het boek De Journalistieke Cultuur in Nederland, herkent het unieke beeld dat Pleij schetst. "We hebben van oudsher een uitgesproken cultuur van meningsverschillen," legt Wijfjes uit, "Dat type talkshow is kenmerkend voor de Nederlandse cultuur. Dat zal waarschijnlijk komen door onze verzuilde geschiedenis. Door een diverse publieke omroep, laten we verschillende kanten zien. We mogen best trotser zijn op onze talkshow dan we nu zijn."

De mediahistoricus vergelijkt het Nederlandse omroepbestel met de buurlanden. "De Britse BBC is heel anders ingericht," vertelt Wijfjes. "Zij moeten zich veel neutraler opstellen. Daarom schuwen zij vaker dan eens de controversiële onderwerpen, waar wij dat niet doen."

Eén onderwerp per uur

"Duitse praatprogramma's nemen de tijd voor bepaalde onderwerpen," gaat Wijfjes verder. "Talkshows kunnen best één uur lang, één onderwerp bediscussiëren. Wat dat betreft ligt Nederland een beetje tussen Engeland en Duitsland in."

Volgens Jeanine de Bruin, wetenschapscommunicatie-expert bij Hakuna Matata, ondergaat de Nederlandse talkshow de laatste jaren een mooie verandering. "Er is meer ruimte voor de context van wetenschapsjournalistiek," vertelt ze enthousiast, "Vooral de coronacrisis is interessant. We zitten middenin de ontwikkeling van bijvoorbeeld nieuwe vaccins, nu neem je mensen echt mee in dat proces. Heel vaak komen onderzoekers pas in talkshows als alles af is. Nu is het wat rommeliger, maar dat is wetenschap ook."

Het draait om de kijkcijfers

Waar het talkshows nog vaak om draait, zijn de kijkcijfers. Sjoerd Pennekamp, directeur van Stichting KijkOnderzoek, heeft ook een interessante ontwikkeling opgemerkt de afgelopen maanden. "In tijden van corona hebben mensen meer behoefte aan informatie én entertainment," vertelt Pennekamp. "Die combinatie weten talkshows goed te brengen. Zo zijn ze ook al jaren een vast onderdeel binnen de publieke omroep."

De SKO-directeur is er overigens niet zeker van of Nederland relatief ook de meeste praatprogramma's heeft. "In andere Europese landen is informatievoorziening ook een belangrijk onderdeel van het televisieaanbod. Een commerciële zender die zichzelf serieus neemt, biedt ook een talkshow aan. Het is een 80/20 regel. De tien grote zenders, nemen over het algemeen 80 procent van de kijktijd in beslag. Dus ik denk niet dat er veel verschil bestaat tussen landen."

De woningnood is groot. Tegelijk wordt er niet voor de juiste doelgroepen gebouwd. Want kleine huizen zijn niet alleen in steden dringend nodig, maar ook op het platteland. "Niemand zit hier te wachten op peperdure villa's."

Het idee dat gebrek aan kleine, betaalbare woningen vooral in steden speelt, is achterhaald. Juist ook in landelijke gemeenten is er een groot tekort aan dit soort huizen. Dat blijkt uit de woningmarktmonitor van ABN AMRO.

280 mensen in de rij voor één woning

In het Achterhoekse dorp Barchem stonden onlangs 280 gegadigden in de rij voor één sociale huurwoning. Betaalbaar wonen is inmiddels ook in landelijke gemeenten als deze voor veel mensen een onbereikbare droom geworden.

"Binnenkort word ik 27 maar ik woon noodgedwongen nog steeds bij mijn ouders", vertelt de Barchemse Danique Weernink. "Ik geef paardrijles en trainingen voor ruiters, en heb een eigen bedrijfje in het dorp. Ik wil dolgraag in de buurt blijven. Maar er is hier simpelweg geen betaalbare woonruimte voor mij."

'Al mijn vrienden wonen nog bij hun ouders'

Danique is niet de enige die noodgedwongen in het ouderlijk huis blijft wonen. "Ik ben absoluut geen uitzondering, al mijn vrienden wonen ook nog bij hun ouders", verzucht ze. Net als op veel plekken in Nederland wordt ook in de gemeente Lochem, waar Barchem onder valt, nieuwbouw gerealiseerd.

Alleen niet per se het soort nieuwbouw waar veel inwoners met smart op zitten te wachten. "Iedereen die hier bij ons de stukken over dit nieuwbouwproject inzag, dacht: 'Waarom nu weer zulke grote huizen'?" vertelt Danique.

'Al lang geleden toegezegd'

Ze doelt op zes villa's die in een stukje bos in het dorp worden gebouwd. Een project waar al decennialang over wordt gediscuteerd. En waar volgens de wethouder wonen Marja Eggink nu eindelijk knopen doorgehakt moeten worden.

"Dit speelt al heel lang en ik vind dat we eraan moeten voldoen. We hebben dit al lang geleden toegezegd."

Peperdure villa's

Dorpsbewoner Adrie Michels is het ermee eens dat er woningen bij moeten komen. "Maar niemand zit te wachten op nog meer peperdure villa's hier", benadrukt de 60-plusser. "Barchem is enorm aan het vergrijzen. Daarom willen juist onze jonge dorpsgenoten hier houden. En die kunnen grote, dure huizen niet betalen."

In heel Nederland wordt veel te weinig gebouwd voor de groep mensen die woonruimte het hardst nodig hebben: de eenpersoonshuishoudens. Dat zegt econoom Mike Langen van ABN AMRO. Begin van dit jaar publiceerde hij een woningmarktmonitor.

Demografische veranderingen

"Daarin concluderen we dat het woningtekort niet zozeer veroorzaakt wordt door bevolkingsgroei, maar vooral door demografische veranderingen. En daarnaast het feit dat we per persoon ook steeds groter zijn gaan wonen in Nederland."

"Er werd altijd gedacht: in steden zijn kleinere woningen nodig, en op het platteland is er ruimte voor grotere huizen."

Grote huizen minder nodig

Maar die zijn daar dus helemaal niet zo hard nodig, blijkt uit de woningmarktmonitor. "Starters kunnen ook in dorpen geen grote huizen betalen", legt Langen uit. "En door de toenemende vergrijzing zijn er ook voor senioren meer kleinere woningen nodig. Sowieso nemen eenpersoonshuishoudens in alle leeftijdsgroepen toe."

Het aandeel eenpersoonshuishoudens neemt inderdaad snel toe, ook in landelijke gebieden. "Inmiddels zijn rond de 40 procent van alle huishoudens eenpersoonshuishoudens", vertelt econoom Langen, "terwijl we grote huizen blijven bouwen.

'Overheid niet concreet genoeg'

De econoom vindt de manier waarop de overheid op de veranderende demografie inspeelt 'niet bemoedigend'. "De overheid is nog veel te weinig concreet in haar beleid. De bouw van kleinere, betaalbare woningen moet met subsidies worden gestimuleerd. Anders blijven projectontwikkelaars voor lucratievere grote huizen gaan."

Wat het dorp Barchem betreft, zo vertelt wethouder Eggink dat "er heus nog andere betaalbare bouwprojecten aankomen. Maar die woningen zijn pas over jaren klaar. Bouwen duurt nu eenmaal lang."

'Bouwen duurt lang'

Adrie Michels is bang dat alle jonge dorpsbewoners die op zoek zijn naar woonruimte dan al lang vertrokken zijn. "Ik maak me echt veel zorgen om jongeren die hier willen blijven." Over enkele weken beslist de gemeenteraad over het villa-project. "De wethouder was uiterst vaag over de gemaakte afspraken. Als er überhaupt nog iets te veranderen valt, moeten we het echt van de raadsleden hebben."

Ook Danique ziet het somber in: "Ik denk dat ik uiteindelijk hier weg moet. Misschien naar Twente of Groningen. Maar dat zou ik echt heel jammer vinden, al mijn familie en mijn vrienden wonen hier."

Koning Willem-Alexander en koningin Máxima zijn op hun 29ste staatsbezoek. Dit keer in Kenia, niet geheel onomstreden. Het koningspaar heeft ontmoetingen over handel, veiligheid en toerisme. We vroegen wat jullie over staatsbezoeken wilden weten.

Hoogleraar internationale economie en handel André van Hoorn (Radboud Universiteit) en emeritus hoogleraar staatsrecht Paul Bovend'Eert geven antwoord op jullie vragen over staatsbezoeken. Een staatsbezoek is een officieel bezoek van de koning aan het staatshoofd van een ander land. Dit is de belangrijkste vorm van bezoek tussen twee landen. Het doel is om de vriendschap tussen de landen te bevestigen en te versterken, elkaar beter te begrijpen en samenwerkingsmogelijkheden te verkennen.

1. Wie bepaalt en regelt staatsbezoeken?

Een staatsbezoek is in ieder geval iets anders dan een vakantie voor ons staatshoofd. "Een staatsbezoek moet - anders dan een vakantie - goedgekeurd worden door het kabinet omdat het gaat om staatsaangelegenheden", zegt Van Hoorn. "Het komt tot stand in overleg tussen de minister-president en het staatshoofd", zegt Bovend'Eert.

Meestal gaat de minister van Buitenlandse Zaken mee met de koning op staatsbezoek. Als die niet kan, neemt een andere minister of staatssecretaris het over. Vaak reist ook een groep Nederlandse bedrijven mee om handel en samenwerking met het bezochte land te bevorderen. Een staatsbezoek duurt meestal twee tot drie dagen en bestaat uit officiële ceremonies en andere vaste onderdelen.

Er kunnen verschillende redenen zijn om een staatsbezoek te plannen. "Toen Willem-Alexander koning werd, is hij meteen op staatsbezoek naar onze buurlanden geweest", vertelt Bovend'Eert. "Ook bracht hij een bezoek aan bevriende koningshuizen in de Scandinavische landen. Dat daar goede banden mee zijn, speelt dus mee in de overwegingen."

"Ook kunnen er historische banden met een land zijn, bijvoorbeeld met Indonesië, die meespelen in de overwegingen voor een staatsbezoek", vervolgt Bovend'Eert. "En zijn er landen met wie wij handelsbetrekkingen hebben. Vanuit die betrekkingen kun je bijvoorbeeld het staatsbezoek aan China enkele jaren geleden verklaren."

2. Waarom wordt er zo weinig rekening gehouden met de omstandigheden in het te bezoeken land?

Het bezoek aan Kenia is omstreden, vanwege grootschalige protesten en de inzet van politiegeweld tegen demonstranten in het land.

Volgens de Nederlandse ambassadeur in Kenia Henk Jan Bakker is er ook vanuit de Keniaanse samenleving kritiek op het Nederlandse staatsbezoek. Op de site van de Rijksoverheid zegt hij hierover: "Deze kritiek bestaat niet uit onterechte punten. Als een land door een lastige periode gaat kun je twee dingen doen; je kunt je omdraaien en weglopen of je gaat het gesprek aan en probeert er iets aan te doen of invloed uit te oefenen."

Volgens verschillende organisaties staan de mensenrechten in Kenia onder druk sinds de regering afgelopen zomer een protest tegen belastingverhoging hard neersloeg. Daarbij vielen tientallen doden. Er is daarom veel discussie over het staatsbezoek van het koninklijk paar aan Kenia.

"De bedenkingen van mensen zijn begrijpelijk", zegt Van Hoorn. "Nederland lijkt principes opzij te zetten, zodra er handel te drijven valt. Maar tegelijkertijd zetten we soms de mensenrechtensituatie expliciet op de agenda." Koning Willem-Alexander zei dinsdagochtend tijdens een persverklaring dat het bij zijn staatsbezoek aan Kenia past om aandacht te besteden "aan de mensenrechten, goed bestuur en accountability" in het land.

3. De website van de Nederlandse overheid laat rode, oranje en gele vlaggen zien voor het reizen door Kenia, waarom gaan ze dan toch?

"Vorig jaar hebben we 60 jaar diplomatieke betrekkingen met Kenia gevierd. Het karakter van de relatie tussen Nederland en Kenia is veranderd in al die jaren. In de eerste decennia lag de focus op ontwikkelingssamenwerking en nu meer op handel en investeringen. De economische relatie is steeds belangrijker geworden. Kenia heeft zijn eigen uitdagingen, maar is een belangrijke partner voor Nederland", aldus Bakker.

Van Hoorn: "Bovendien is het een veelbelovend land voor de toekomst. Het doel van een staatsbezoek is niet direct dat het op korte termijn leidt tot meer handel, overnames of investeringen, maar dat je de banden even aanhaalt om zo in de lange termijn te investeren."

"Kenia is een land met grote economische groei, waarvan je kunt verwachten dat het een belangrijke economie gaat worden. Ook ligt het aan de oostkant van het Afrikaanse continent, waardoor het makkelijk bereikbaar is voor handel met Zuid-Oost Azië", verklaart hij.

Bron: EenVandaag

4. Wat voor nut heeft een staatsbezoek, voor Nederland bijvoorbeeld?

"Als het geen nut heeft, zouden ze niet gaan", zegt Van Hoorn. "Je ziet dat staatsbezoeken over het algemeen een positief economisch effect hebben voor de Nederlandse economie. De export van Nederland naar die landen neemt na zo'n bezoek toe. Ook kunnen Nederlandse bedrijven er daarna soms makkelijker investeren, via een fusie of overname."

Daarnaast heeft een staatsbezoek nut in de zin dat het vertrouwen wekt, denkt Van Hoorn. "Het beïnvloedt de beeldvorming. Met een staatsbezoek laat je zien dat je een land serieus neemt, versterk je het vertrouwen in de relaties, en krijgt het andere land meer inzicht in bijvoorbeeld de bedoelingen van Nederlandse bedrijven."

En dan is er nog het geopolitieke nut. "Als wij niet naar bepaalde landen gaan, dan doet iemand anders het. China heeft bijvoorbeeld al behoorlijk geïnvesteerd in de banden met Afrikaanse landen, onder meer door leningen te verstrekken, afspraken te maken over grondstoffen, en netwerken op te bouwen voor verdere samenwerking."

Je moet zo'n bezoek ook zien als onderdeel van geopolitieke verhoudingen waarbij sommige landen elkaars bondgenoot zijn, en anderen juist concurreren. "Daarom zijn er ook landen waar Nederland niet zo snel heen zal gaan", zegt Van Hoorn. "Als wij nu naar Rusland zouden gaan, maken we onze bondgenoten boos en willen zij minder met ons te maken hebben", geeft hij als voorbeeld. "Ook een staatsbezoek aan Taiwan lijkt uit den boze, want dat zou China niet leuk vinden en China is een van onze handelspartners", vervolgt hij.

5. Op welke manier heeft de koning zelf invloed op een staatsbezoek?

"De koning heeft in ieder geval een belangrijke rol in de buitenlandse betrekkingen", zegt Bovend'Eert. "In eigen land is het toch vooral ceremonieel lintjes doorknippen, maar in het buitenland kan hij er echt aan bijdragen dat de internationale betrekkingen goed zijn. Dat doet hij niet alleen via staatsbezoeken, maar ook door bijvoorbeeld ambassadeurs uit het buitenland te ontvangen en recepties te geven voor internationale diplomaten."

Officieel weten we niet welke invloed de koning precies heeft op de invulling van een staatsbezoek, want dit wordt niet openbaar gemaakt, gaat Bovend'Eert verder: "Je mag echter aannemen dat hij zeker inbreng heeft bij het maken van de keuzes over wanneer, wat en waar."

Bovend'Eert: "In 1952 weigerde koningin Juliana tijdens haar staatsbezoek aan de Verenigde Staten een door Buitenlandse Zaken voorbereide toespraak voor het Amerikaanse Congres. Ze schreef haar eigen speech, vol pacifistische uitspraken. Dit viel niet goed bij de minister, vooral door de gebeurtenissen die toen speelden: de Koude Oorlog was volop in gang. De situatie werd zo ernstig dat premier Drees moest ingrijpen. Uiteindelijk presenteerde Juliana haar toespraak als een persoonlijke rede, niet als officiële regeringsverklaring."

Volgens Bovend'Eert illustreert deze gebeurtenis een tijd waarin het staatshoofd meer ruimte nam voor eigen standpunten. "Tegenwoordig is dat ondenkbaar: een koning moet de lijn van de regering volgen, omdat ministers verantwoordelijk zijn. In de moderne parlementaire democratie heeft het staatshoofd geen beslissingsmacht meer en kan hij geen eigen koers varen."

6. Wat kost een staatsbezoek?

De kosten van staatsbezoeken verschillen per bezoek en hangen onder andere af van de bestemming en de duur van het bezoek, zegt een woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken. "Zo is een bezoek van drie dagen aan een ver gelegen land, zoals Zuid-Afrika, uiteraard duurder dan een bezoek van twee dagen aan bijvoorbeeld Luxemburg."

"Het totale budget voor alle koninklijke bezoeken is 2,5 miljoen euro per jaar. Dit totaalbudget is bestemd voor uitgaande staatsbezoeken, officiële bezoeken en werkbezoeken van het Koninklijk Huis en voor inkomende staatsbezoeken van buitenlandse hoogwaardigheidsbekleders aan Nederland."