Dit moet je weten over blockchain

Het wordt gezien als de grootste technologische revolutie sinds het internet: blockchain. De technologie staat wereldwijd in de belangstelling, maar wat is het? En wordt het al in Nederland toegepast? Vijf vragen.

Wat is blockchain? 

Voor het kopen van een huis ga je langs de notaris. Nieuw paspoort nodig? Dan is de gemeente de plek waar je moet zijn. Bij blockchain zijn deze tussenpersonen overbodig: door de technologie kun je gegevens uitwisselen zonder dat er een derde partij (bijvoorbeeld de notaris of een bank) meekijkt. 

Blockchain is een openbare, digitale database van informatie waarin staat wie waar eigenaar van is. Je kunt het vergelijken met een soort virtuele manier van boekhouden, of een Excel-sheet, waarbij iedere deelnemer een ‘kopie’ van de administratie op zijn computer heeft staan. Iedereen die aangesloten is bij het openbare logboek kan wijzigingen aanbrengen in de database. En wanneer een wijziging wordt gemaakt, dan wordt deze aanpassing direct overgenomen op alle andere aangesloten computers. Het resultaat is dat iedereen altijd naar dezelfde lijst met gegevens kijkt. Overal ter wereld, op elk moment.

Daarnaast is de blockchain decentraal van aard. Dat betekent dat er niet één instantie of bedrijf de exclusieve eigenaar is. Een netwerk van aan elkaar geschakelde computers zorgt middels een specifiek algoritme voor de correctheid van de informatie. Blockchains kunnen vrij toegankelijk zijn, zoals de bitcoin-blockchain, of juist privé van aard.

Waar ken ik blockchain van?

De bitcoin is de bekendste toepassing van blockchain. De allereerste exemplaren van die digitale munt werden in januari 2009 gecreëerd. Deze virtuele munt is bedoeld als anoniem betaalsysteem waar geen bank of overheid grip op heeft.  De bitcoin-blockchain voorkomt dat een bitcoin twee keer kan worden uitgegeven: als je een bitcoin aanbiedt, kan de ontvangende partij in de blockchain controleren of jij wel de eigenaar bent.

Wat zijn de voor– en nadelen?

Blockchain zet tussenpersonen, zoals een bank of notaris, buitenspel. Alle gebruikers samen controleren de juistheid van de binnengekomen informatie. In het geval van bitcoin betekent dit dat andere computers via algoritmes controleren of een nieuw geplaatste order of transactie geldig is. Dat is een taak die bij 'normale' transacties wordt uitgevoerd door de bank. Het idee erachter is dat het controlesysteem bij crypto-valuta (een soort digitale munteenheid, die vaak gebruik wordt als alternatief geldsysteem voor de reguliere geldsoorten) transparanter, sneller en anoniemer is. Het registreren van de transacties gebeurt niet op één centrale plek, maar op een netwerk van computers. Iedere transactie wordt door het netwerk van gebruikers gecontroleerd waardoor misbruik moeilijk wordt.

Maar er zijn ook twijfels. “We moeten kritisch blijven”, benadrukt futuroloog Maurits Kreijveld. “De geschiedenis van het internet leert ons dat het ook anders kan lopen. Er kunnen alsnog centrale spelers opstaan die macht en invloed kunnen uitoefenen.” Ondanks dat een derde partij niet meer nodig is, verdwijnt deze niet helemaal, maar krijgt het vooral een andere rol. Volgens Kreijveld is het lastige dat alle partijen die bij blockchain overbodig worden, wel nodig zijn om de omslag naar blockchain te maken.

Waarom staat de blockchain zo in de belangstelling?

De technologie heeft veel potentie. De grote belofte van blockchain is dat het gebruikt kan worden om allerlei andere zaken dan transacties in cryptogeld te registreren, zoals het kopen van een huis. Een ander voorbeeld zijn ‘slimme contracten’: geautomatiseerde overeenkomsten via de blockchain. Dat besef druppelt langzamerhand door naar partijen als banken, gemeenten en softwarebedrijven. Rutger van Zuidam, oprichter van de Nederlandse Blockchain Hackathon, vergelijkt de ontwikkelingen met die van internet, twintig jaar geleden. “Het zal nog een aantal jaren duren voor de massa de voordelen herkent. Toen internet dik twintig jaar geleden opkwam, zag ook niet iedereen de potentie.”

Wordt het al in Nederland toegepast?

Ja. Er wordt voorzichtig gebruik gemaakt van blockchain in Nederland. Het eerste resultaat werd geboekt door de gemeente Zuidhorn (Groningen). Daar worden kindpakketten – extra geld voor gezinnen met een laag inkomen- in de blockchain gezet. En met succes. De gemeente Zuidhorn heeft circa tachtig huishoudens een QR-code gegeven. Hiermee kunnen de ouders in twaalf winkels artikelen kopen.

Veel gemeentes bekijken nu ook de mogelijkheden van blockchain voor dienstverlening. Zo onderzoekt de gemeente Rotterdam of de afdracht van toeristenbelasting via blockchain kan plaatsvinden. De gemeente Zaandam wil de techniek mogelijk gaan gebruiken voor het regelen van huwelijken en scheidingen. Zo bestaan er veel plannen, maar Zuidhorn heeft de primeur met de daadwerkelijke toepassing van blockchain voor gemeentediensten. 

Ook banken, accountancykantoren en bedrijven als Philips zijn druk in de weer met de blockchain. In Nederland stapte ING in 2015 als eerste Nederlandse bank in een initiatief van dertig banken om de technologie te onderzoeken. Volgens de ING zullen systemen door blockchain veel sneller en efficiënter worden. Ook kan de technologie online bankieren een stuk veiliger maken.