Discussie over 'alternatieve-' of 'complottheorieën' splijt families: 'We hebben het contact met mijn broer verbroken'

Vier op de tien mensen (38 procent) hebben weleens discussies met hun familie of hun vrienden over ‘complottheorieën’ of over ‘alternatieve theorieën’. Dit blijkt uit onderzoek van EenVandaag. Bij één op de tien leidt dat ook echt tot ruzie.

Aan het onderzoek deden 28.000 leden van het EenVandaag Opiniepanel mee. Zo'n 1100 mensen zeiden zich goed te herkennen in de omschrijving van 'kritische-' of 'complotdenker'. Het gaat dan om mensen die twijfelen aan de gangbare verklaring van overheid, media en wetenschappers en die een andere waarheid achter de schermen zien. Zij zien zichzelf juist als 'kritische denkers' die kritisch kijken naar de werkelijkheid en niet alles voor waar aannemen.

Irritaties over 'complotdenkers' en 'slapenden'

Veel deelnemers beschrijven ongemakkelijke situaties met hun naasten wanneer ze van mening verschillen. "Voor mij is corona gewoon een griepje", zegt iemand. "Maar ik merk dat mijn familie wel bang voor me is als ik dat soort dingen zeg." Ook aan de andere kant is wrijving: "Ik wil niet meer in discussie met mijn moeder over corona. Ik wil iedereen vrij laten in hun denken, maar dan moet mijn mening, dat ik niet in deze complotten geloof, ook worden gerespecteerd."

Bij 10 procent ontstaan zelfs regelrechte ruzies, waarbij voor- en tegenstanders van 'alternatieve theorieën' lijnrecht tegenover elkaar staan. Een panellid schrijft: "Mijn broer en zijn vrouw zijn echte complotdenkers. Ze noemen mij een 'slapende'. Het liep zo uit de hand dat we geen contact meer hebben." Ook omgekeerd lopen de irritaties hoog op: "Een familielid volgt klakkeloos alles wat de overheid zegt. Ik denk kritisch na en geef mijn mening. Hij heeft me nu overal op sociale media geblokkeerd. Zielig!"

Het liep zo uit de hand dat we geen contact meer hebben

Verschillende theorieën

De alternatieve theorieën gaan over hele diverse onderwerpen zoals klimaatverandering, vaccineren, het bestaan van een 'onzichtbare en invloedrijke elite', en het ontstaan van corona. Zo gelooft 3 procent van alle ondervraagden dat er een verband is tussen het 5G-netwerk en het coronavirus. En één op de vijf (21 procent) is er niet van overtuigd dat de opwarming van de aarde vooral door de mens komt.

Bijna geen vertrouwen in politiek en media

De groep van 1100 'kritische denkers' in het onderzoek kenmerkt zich door een extreem laag vertrouwen in traditionele instituties. Zo heeft 9 procent er vertrouwen in dat Tweede Kamerleden hun werk goed doen en 8 procent heeft vertrouwen in de traditionele media. Dat betekent dat maar liefst negen van de tien hier geen vertrouwen in hebben, respectievelijk 90 en 92 procent.

Hun vertrouwen is zo laag omdat ze zich genegeerd voelen, en weggezet als 'gekkies'. Ze zien hun visie op de werkelijkheid onvoldoende terug in de Tweede Kamer en de reguliere nieuwskanalen (beide 93 procent). Terwijl zij zelf vinden dat ze gewoon kritische vragen stellen en daarin niet serieus genomen worden. Iemand zegt daarover: "Wat de overheid beweert is niet dé waarheid, er wordt van alles in de doofpot gestopt." En zo keren ze zich af, op zoek naar alternatieve media waar ze wel hun eigen visie terugzien.

Wat de overheid beweert is niet dé waarheid, er wordt van alles in de doofpot gestopt

Meer of minder aandacht geven?

Over de vraag of we 'kritische-' of 'complotdenkers' meer of juist minder aandacht moeten geven zijn de meningen verdeeld. De helft (51 procent) vindt dat we de groep zo min mogelijk aandacht zouden moeten geven. "Het is duidelijk onzin. Dus negeren", vindt een ondervraagde.

Maar vier van de tien (38 procent) denken dat we beter met ze in gesprek kunnen blijven. Dat geldt zeker voor de aanhangers van de 'alternatieve theorieën' zelf, maar ook voor een deel van de mensen dat daar niet in gelooft: "Ik geloof zelf totaal niet in al die nieuwe theorieën. Maar ik wil best even naar iemand luisteren, de ander laten uitpraten, zonder hem meteen tot mijn kamp te bekeren."