Ze groeien op 4.500 meter diepte en worden de 'truffels van de oceaan' genoemd: mangaanknollen. Mijnbouwbedrijven willen de knollen naar boven halen voor de productie van accu's voor elektrische auto's. Maar natuurbeschermers zijn daar fel op tegen.

"Kijk eens", zegt Gerard Barron, terwijl hij een mangaanknol omhoog houdt. Hij is de directeur van het Canadese diepzeemijnbouwbedrijf The Metals Company en staat erom bekend altijd een mangaanknol op zak te hebben. Ook nu blijkt dat het geval te zijn. "Hier zie je de verbazingwekkende creatie van Moeder Natuur."

Tientallen miljarden stenen

"Alle belangrijke materialen zitten in één mooie kleine steen", zegt Barron. "En dan heeft Moeder Natuur er ook nog voor gezorgd dat op één plek in de oceaan tientallen miljarden van deze stenen bij elkaar liggen." Die plek in de oceaan wordt de Clarion Clipperton Zone genoemd en bevindt zich tussen Hawaï en Mexico, 4,5 miljoen km² groot.

Mangaanknollen zijn ook op andere plekken in de oceaan te vinden, maar de miljarden knollen in de Clarion Clipperton Zone zijn volgens Barron heel bijzonder. "Ze zitten propvol nikkel, kobalt, platina en koper. En dat zijn precies de materialen die we nodig hebben voor de accu's van onze elektrische auto's."

Knollen opzuigen

Volgens het Internationaal Energieagentschap (IEA) is er tot 2040 minimaal 70 procent meer vraag naar metalen en mineralen voor elektrische auto's en windmolens. In de energietransitie zijn deze onmisbaar: voor batterijen en zonnecellen is de inhoud van de mangaanknollen van groot belang.

Barron is dan ook hard bezig om in 2026 met diepzeemijnbouw te kunnen beginnen. "Alle techniek is er, mede dankzij het Nederlandse bedrijf Allseas, die het systeem ontwikkelde waarmee de knollen van de bodem kunnen worden opgezogen."

Elektrische robot

Anders dan bij mijnbouw op land hoeft er bij diepzeemijnbouw niet geboord te worden, er wordt gezogen. Knollenstofzuigers op de zeebodem staan in verbinding met een schip op het wateroppervlak.

"Een elektrische robot doet beneden op 4.500 meter het werk", vertelt Barron. "De robot spuit horizontaal water op de knollen die dan loskomen en kunnen worden opgezogen."

Milieu-impact

Via een kilometerslang 'rietje' komt de knollenoogst naar boven. "En ja, een spons of zeekomkommer zal helaas soms worden meegezogen", geeft Barron toe. "Ik zeg dus niet dat diepzeemijnbouw geen milieu-impact heeft, maar de schade is vele malen kleiner dan de impact van mijnbouw op land."

"Dat weten we omdat we de afgelopen 10 jaar honderden miljoenen dollars hebben uitgegeven aan onderzoek. Onze robots zijn gemonitord door 50 apparaten die meten hoe ver het geluid reikt en hoezeer het bodemmateriaal wordt verstoord. De impact blijkt minimaal en lokaal te zijn."

Nog een ecosysteem plunderen?

Meike Rijksen van Greenpeace is het daar sterk mee oneens. "De impact is veel groter", zegt ze. "De klimaatcrisis die is ontstaan doordat we de aarde hebben geplunderd, kun je niet oplossen door nóg een ecosysteem te plunderen."

"De mangaanknol is onderdeel van een uniek en kwetsbaar ecosysteem wat er miljoenen jaren over heeft gedaan om zich te vormen. Eenmaal weg komt hij nooit meer terug. Het ecosysteem herstelt niet zomaar en de gevolgen daarvan kunnen we nog helemaal niet overzien. Wij vinden de bedrijven die deze metalen naar boven willen halen daarom zeer onverantwoordelijk."

Bron: Eenvandaag

'Weg is weg'

Rijksen krijgt bijval van Henko de Stigter. Hij is marien geoloog bij het NIOZ, het Koninklijk Nederlands instituut voor onderzoek der zee. Het liefst zou hij nog zo'n 5 à 10 jaar op de pauzeknop drukken voor er met diepzeemijnbouw wordt begonnen. "Totdat we meer weten over de gevolgen. Er leven allerlei onontdekte soorten die mogelijk een belangrijke 'taak' in het grote geheel hebben."

De diepzeebodem is een nog onbekend gebied, vertelt hij, waar de mens zich eerder niet mee heeft bemoeid. "We waren druk met het land en het heelal. Maar het is echt belangrijk om te weten weten wat we verstoren. Want weg is weg."

Zuurstof en CO2-opname

"Mangaanknollen lijken dan wel op aardappels, maar ze doen er miljoenen jaren over om te groeien", vertelt De Stigter. "Er zijn niet elk jaar nieuwe zoals met aardappels. We weten nog niet zeker of dat erg is."

"Wat we wel weten is dat we de oceaan nodig hebben voor het leven op aarde. We moeten heel voorzichtig zijn. Oceanen zorgen voor de helft van de zuurstofproductie op aarde en absorberen maar liefst een kwart van de wereldwijde CO2-uitstoot."

Protest

In de afgelopen jaren protesteerde Greenpeace op allerlei plekken tegen diepzeemijnbouw. "We hebben wereldwijd enorm hard gewerkt om overheden te overtuigen om diepzeemijnbouw te stoppen nog voordat het begint. We informeren het publiek en praten met wetenschappers", vertelt Meike Rijksen. "Gelukkig staan we daar niet alleen in. Heel veel wetenschappers trekken aan de bel en zeggen 'doe dit niet'. Maar ook bedrijven als BMW en Renault hebben al aangegeven geen materialen uit de diepzee te gaan gebruiken."

Greenpeace protesteerde ook bij de onderzoeksboten van The Metals Company van Gerard Barron. Dat neemt hij hen erg kwalijk. "Ik vind Greenpeace onverantwoordelijk bezig. En ik begrijp niet waarom ze onze onderzoeken naar de gevolgen van diepzeemijnbouw saboteren. Waarom wil je niet meer kennis vergaren?"

'Houding Greenpeace is schadelijk'

"We moeten stoppen met fossiele brandstoffen, maar dat kan alleen als we allemaal elektrisch gaan rijden. Voor accu's hebben we bepaalde materialen nodig, maar die willen we niet meer via mijnbouw op land winnen. Waarom dan niet de oceanen verkennen, die vol liggen met deze metalen? Ik vind hun houding echt schadelijk." Het liefste zou Barron samen met NGO's als Greenpeace optrekken. "We willen allemaal hetzelfde: een gezondere planeet."

Maar voor Rijksen zijn de onderzoeken van Barron niet onafhankelijk en betrouwbaar genoeg. "Wij zijn groot voorstander van onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek. Maar de onderzoeken die worden uitgevoerd door de mijnbouwbedrijven zijn er vooral op gericht om de weg open te breken voor diepzeemijnbouw. En daar zijn wij heel kritisch op."

De circulaire economie

Hoe komen we dan wel aan materialen om voldoende accu's elektrische auto's te kunnen maken? Rijksen vindt dat we het geld dat nu geïnvesteerd wordt in diepzeemijnbouw moeten besteden aan het ontwikkelen van alternatieven. "Meerdere onderzoeken laten zien dat als we nu inzetten op innovatie en betere recycling, we zelfs de huidige vraag naar metalen kunnen doen laten afnemen."

Gerard Barron is het met Greenpeace eens dat een circulaire economie het beste is voor de wereld, maar hij denkt niet dat deze nu al haalbaar is. "We hebben nog miljarden tonnen metalen nodig voor al die accu's. Daarom moeten we nog zeker 30 jaar materialen winnen. Pas dan hebben we genoeg voor 100 procent recycling."

Dubbele mijnbouw, dubbele problemen

"En ik beloof je, dan stop ik direct met de diepzeemijnbouw", besluit hij. Greenpeace is net als Barron voor het stoppen met mijnbouw op land, maar denkt niet dat diepzeemijnbouw als vervanging daarvan gaat dienen.

"Het is niet zo dat als we mijnbouw op zee toelaten, het dan op land niet meer gebeurt. Dan hebben we straks mijnbouw in de zee én mijnbouw op land en zitten we dubbel in de problemen."

De herstelactie voor fouten bij het UWV schiet tekort, vinden NSC en GroenLinks-PvdA. Beide partijen presenteren vandaag een uitgebreider plan om de problemen met arbeidsongeschiktheidsuitkeringen aan te pakken.

"De eerste stap is nu gezet, maar dat is voor mij echt onvoldoende", zegt NSC-Tweede Kamerlid Ilse Saris. "Mensen moeten krijgen waar ze recht op hebben. Dat betekent dat gemaakte fouten moeten worden hersteld."

Alle fouten herstellen

En dan niet alleen de administratieve fouten, benadrukt Saris. "Ook de sociaal-medische beoordelingen. Niet alleen over de periode 2020 tot 2024, maar ook fouten van daarvoor." Daarnaast moet volgens haar de schade die mensen hebben geleden, worden gecompenseerd.

De partij is dan ook van plan om deze uitbreiding bij de voorjaarsnota-onderhandelingen te bespreken met de andere coalitiepartijen. "Wij willen hier echt voor strijden." Om hoeveel mensen het gaat en hoeveel extra geld het kost om het plan te realiseren, is onduidelijk, zegt het NSC-Kamerlid.

Snelle compensatie: 5.000 euro

"Wij willen dat mensen nu zo snel mogelijk zekerheid krijgen", zegt Kamerlid voor GroenLinks-PvdA Mariëtte Patijn. "Dat betekent dat er voor mensen die te weinig hebben gekregen een goede compensatieregeling moet komen."

Die compensatieregeling zou volgens haar uit een keuze moeten bestaan: het UWV rekent het hele dossier door, óf iemand kiest voor een snellere optie van 5.000 euro uitbetaling. "En mensen die juist te veel hebben gekregen, moeten de zekerheid hebben dat ze geen terugvordering krijgen."

'Mensen hebben er recht op'

En dat is niet het enige. Ook als iemands uitkering in de toekomst naar beneden wordt bijgesteld, moet volgens GroenLinks-PvdA rekening worden gehouden met de persoonlijke situatie. Daarnaast moeten mensen van voor 2020 aanspraak kunnen maken op de 5.000 euro als er fouten zijn gemaakt.

"Maar we moeten niet beloven dat we voor hen alles in detail gaan uitrekenen. Want dat lukt misschien helemaal niet", zegt Patijn. Wel moeten geconstateerde fouten in de periode van voor 2020 worden rechtgezet. "Dat gaat lang duren, maar mensen hebben er recht op."

Tienduizenden dossiers wachten nog

Met hun plannen pleiten NSC en GroenLinks-PvdA voor een bredere herstelactie die sneller én zorgvuldig wordt afgehandeld. Maar de minister en het UWV lieten eerder weten dat elke uitbreiding ten koste zou gaan van de reguliere werkzaamheden.

Voor de huidige herstelactie worden namelijk al zo'n 43.000 dossiers opnieuw bekeken door een speciaal opgericht team.

Heel veel extra dossiers

Vorige week bleek bovendien uit de bijlagen van een Kamerbrief dat er nog 8.000 dossiers bij zouden kunnen komen van arbeidsongeschikten van wie de uitkering is beëindigd of toegekend tussen 2020 en 2024.

Daarnaast zijn er nog 28.000 dossiers met vastgestelde fouten, bijvoorbeeld bij de indexering, die nog gecorrigeerd moeten worden, blijkt uit hetzelfde document.

'Werkdruk geen excuus'

Maar volgens NSC-Kamerlid Saris is de werkdruk bij het UWV geen excuus om mensen niet te helpen. "De overheid dient zich aan de wet te houden, mensen dienen zich aan de wet te houden en fouten moeten gewoon worden hersteld."

Ook GroenLinks-PvdA-Kamerlid Patijn denkt dat haar plan uitvoerbaar is. "Wij denken dat het minder complex is, want je hoeft niet helemaal uit te gaan rekenen wat mensen krijgen. Dit komt in de plaats van wat het UWV nu aan het doen is. En mensen kunnen daardoor sneller geholpen worden en dus uit die onzekerheid komen."

Minister onder druk van eigen partij

De plannen van beide partijen kosten geld, mogelijk heel veel geld. De verantwoordelijk minister Van Hijum is zelf NSC'er en krijgt van zijn eigen partij een stevige opdracht mee. Hij moet op zoek naar het geld om de plannen uit te voeren, maar waar dat vandaan moet komen is onduidelijk.

Wat Saris betreft hoort het bij de gemaakte afspraken dat dit geregeld wordt. "Er moet heel veel gebeuren, maar in het regeerakkoord hebben we afgesproken dat wij het wel willen. En daar houd ik mijn regeringspartijen aan. Ook mijn minister."

Taghi, Holleeder, Razzouki: de gevaarlijkste Nederlandse criminelen verblijven allemaal in de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) in Vught, oftewel de EBI. De inrichting heeft het hoogste beveiligingsniveau. We vroegen wat jullie erover willen weten.

Vlakbij de zwaar beveiligde gevangenis in Vught is afgelopen vrijdag een zittingszaal geopend voor strafzaken. Het is een maatregel om vluchtgevaarlijke gedetineerden minder vaak te hoeven vervoeren, want dat is peperduur en heeft grote risico's voor de veiligheid.

Beveiliging aanscherpen

"Tijdens een verplaatsing is er het risico dat een gedetineerde een ontsnappingsmogelijkheid vindt, meer dan wanneer iemand binnen de gevangenismuren blijft", verklaart woordvoerder Charlotte Hees van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI).

De opening van de zittingszaal past in een bredere politieke beweging om de beveiliging rond zware criminelen verder aan te scherpen. Het is onder meer een reactie op incidenten waarbij criminelen ondanks hun detentie vermoedelijk toch contact onderhielden met de buitenwereld.

Is er wel personeel voor een nieuwe EBI?

Tweede EBI in Vlissingen

De afgelopen jaren hebben we gemerkt dat er meer hoogrisico-gedetineerden zijn die hun criminele handelen proberen voort te zetten vanuit hun cel, zegt de woordvoerder van de Dienst Justiële Inrichtingen. Het is ook de reden dat er een extra EBI wordt gerealiseerd op het nieuwe Justitieel Complex in Vlissingen, dat naar verwachting in 2030 klaar is.

Advocaat Geert-Jan Knoops, die vaak in de EBI is geweest, stelt vast: "Er is in de samenleving een toenemende toestroom aan georganiseerde criminaliteit, de aard van het strafrecht is veranderd. Er is daardoor meer behoefte ontstaan aan een tweede EBI."

Druk op capaciteit

Op dit moment is er één EBI in Nederland, in de Penitentiaire Inrichting (PI) in Vught. Die heeft plek voor 24 gedetineerden, verdeeld over verschillende afdelingen. Naast de geplande bouw van een nieuwe EBI in Vlissingen wordt ook de capaciteit in Vught uitgebreid, met twaalf extra cellen.

Er is veel druk op de capaciteit in het gevangeniswezen, zowel wat betreft personeelstekorten als celtekorten, maar op deze groep wordt niet bezuinigd, laat de woordvoerder van de DJI weten.

Wat maakt de EBI anders dan een gewone gevangenis?

Afgezonderd van elkaar

Wat maakt zo'n EBI nu anders dan andere plekken waar gedetineerden verblijven? Het belangrijkste verschil is de doelgroep die erin zit, legt de woordvoerder uit. In de EBI komen vooral gedetineerden terecht die een grote rol speelden in georganiseerde criminaliteit, en die bijvoorbeeld een crimineel netwerk aanstuurden.

"Hierdoor zijn we er in de EBI niet alleen mee bezig dat deze gedetineerden - plat gezegd - achter slot en grendel blijven, maar willen we ook voorkomen dat ze hun criminele netwerk vanuit de gevangenis blijven aansturen."

Volledig afgezonderd

Om dat te voorkomen, is er strenge controle op de gedetineerden. "Het meest essentiële verschil is dat een gedetineerde in de EBI volledig afgezonderd is van andere gedetineerden", vertelt Knoops.

"In gewone gevangenissen mogen gedetineerden met elkaar socialiseren. Bijvoorbeeld gezamenlijk naar de luchtplaats gaan of sporten. Dat is in de EBI vrijwel niet het geval."

Hoe wordt hulp van buitenaf tegengegaan?

Contact met buitenwereld

Woordvoerder Hees legt verder uit dat gedetineerden in de EBI absoluut niet samen in één cel geplaatst worden, zoals dat in andere gevangenissen soms wel gebeurt. De gedetineerden in de EBI kunnen heel soms even samen koken of tegelijkertijd sporten. Maar dan wordt er goed gekeken wie met wie mag, en wie zeker niet.

De afgelopen jaren is er ook meer afstand gekomen in het contact tussen de bewaarders en de gedetineerden. Om bewaarders zelf beter te beschermen.

Controle bij telefoongesprekken

Telefoongesprekken met de buitenwereld zijn bovendien streng geregeld. In andere gevangenissen is er vaak een grotere belzaal en algemenere controle. Maar bij de EBI is die controle één-op-één: om te bellen met een gedetineerde in de EBI, moet de beller onder begeleid toezicht naar een andere gevangenis komen. Zodat nauw in de gaten kan worden gehouden wie met wie belt.

Ook zijn de bezoekregels streng: je kunt niet zomaar even op bezoek bij iemand in de EBI.

'Bizar streng'

Volgens Hees is de EBI 'bizar streng'. Ze zegt: "Niemand wordt een momentje losgelaten. De gedetineerden zijn helemaal in hun eentje. En hoewel het natuurlijk terecht is dat ze daar verblijven, is het een heel naar regime om in te zitten."

In 2023 stelde het anti-foltercomité van de Raad van Europa dat de veiligheidsmaatregelen in de EBI 'buitensporig' streng waren.

Ieder jaar opnieuw beoordeeld

De woordvoerder benadrukt dat goed verantwoord moet blijven waarom maatregelen in de EBI nodig zijn. "Dienst Justitiële Inrichtingen staat ook voor een humaan detentiebeleid. Dus bij zo'n streng regime als in de EBI moet je verantwoorden of het noodzakelijk is dat iemand daar verblijft. En als iemand er al langer verblijft: of het niet afgebouwd kan worden. Soms kunnen gedetineerden naar een iets minder zwaar beveiligde inrichting, de Afdeling Intensief Toezicht (AIT)."

Ieder jaar worden de gedetineerden daarom opnieuw beoordeeld. Dat gebeurt onder meer op basis van adviezen van de gevangenisdirecteur.

Cameratoezicht op advocaten

Dan zijn er nog de advocaten die contact hebben met gedetineerden. Ook op dat contact is het toezicht strenger geregeld dan in andere gevangenissen. "In een gewone gevangenis kun je als advocaat gewoon met je cliënt aan een tafeltje zitten, kun je dossiers over en weer uitwisselen, zodat de gedetineerde kan meelezen", weet Knoops uit eigen ervaring.

"In de EBI wordt een gesprek streng gemonitord", zegt Knoops. "Dat is ook altijd zo geweest, voor zover ik weet. Toen ik ruim 10 jaar geleden iemand in de EBI als cliënt had, was dit ook al zo."

Naar de Eerste Kamer

Onder het vorige kabinet stelde minister Franc Weerwind (Rechtsbescherming) nog scherpere maatregelen in de EBI voor. Hieronder was ook het voorstel om cameratoezicht in te stellen bij gesprekken tussen gedetineerden en advocaten.

In februari 2025 stemde de Tweede Kamer in met de wetswijziging die hiervoor nodig was. Het voorstel moet nu nog langs de Eerste Kamer.

Verdediging moeilijker

Eerder stemde de Tweede Kamer in met wijzigingen die verder gingen dan enkel cameratoezicht, en ook auditief toezicht mogelijk maakte. Na een spoedadvies van de Raad van State werd hiervan afgezien.

"Het scherpe toezicht in de EBI maakt het werk van de verdediging al een stuk moeilijker", zegt Knoops hierover. "Als het toezicht óók nog eens gepaard zou gaan met geluid opnemen en kunnen terugluisteren. Dan zou een advocaat nooit vertrouwelijk informatie kunnen uitwisselen."

'Grenzen van toelaatbare zijn bereikt'

"Dat zou in strijd zijn met het Europese Mensenrechtenverdrag. Zelfs het belang van de veiligheid van de samenleving kan niet opwegen tegen het grote belang dat de wetgever heeft gecreëerd voor ongestoord vrij verkeer tussen advocaat en cliënt", zegt hij.

"Ik denk dat de grenzen van het toelaatbare nu al zijn bereikt met het huidige EBI-regime."

Nog strenger?

De Dienst Justitiële Inrichtingen ziet in principe geen heil in een nog strengere beveiliging in de EBI. "Bij incidenten moet je natuurlijk kijken: hoe wil je dit voorkomen in de toekomst?", zegt de woordvoerder. "En het is goed dat er voor de capaciteit een tweede EBI-vestiging gepland staat. Maar wij zitten niet op de route dat het dagelijks regime van de gedetineerden nu nog strenger moet."

"Het is in de EBI echt al heel streng. Dus de indruk die mensen soms hebben van 'het kan nog wel wat strenger', die klopt niet", zegt ze. "Bovendien moet je ook denken aan wat zo'n extreem streng beleid doet met mensen, wat voor mensen je daarmee maakt. Daar los je niks mee op, zeg maar. Het baat niet."